Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۷۲
ویرایش
رد مظالم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویرایش شکلی
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
جز (ویرایش شکلی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | {{مقاله توصیفی فقهی}} | ||
'''رَدِّ مَظالِم''' ادا کردن اموال و دَین‌هایی که از دیگران بر ذمه انسان است. از نظر فقهای شیعه رد مظالم واجب است. از آن در منابع فقهی در ابواب، [[خمس]]، [[امر به معروف]]، احکام میت، وصیت و غصب بحث شده است. | '''رَدِّ مَظالِم''' ادا کردن اموال و دَین‌هایی است که از دیگران بر ذمه انسان باقی مانده است. از نظر [[فقهای شیعه]] رد مظالم [[واجب]] است. از آن در منابع فقهی در ابواب، [[خمس]]، [[امر به معروف]]، احکام میت، وصیت و غصب بحث شده است. | ||
== | == مفهوم‌شناسی== | ||
مظالم جمع مَظلِمَه به معنای مالی است که به ناحق از کسى گرفته شده باشد. مانند مالی که از راه غصب یا سرقت به دست می‌آید. گفته شده به همه اموال و حقوقی که از دیگران در مال یا ذمه انسان باقی بماند، مظالم می‌گویند هر چند که آنها را بدون ظلم از آنان گرفته باشد.<ref>تستری کاظمی، مقباس الانوار، مؤسسه آل البیت، ص۲۶۴.</ref> منظور از ردّ مظالم بازگرداندن اموال و ادا کردن دیونی است که دیگران بر ذمه انسان دارند. | مظالم جمع مَظلِمَه به معنای مالی است که به ناحق از کسى گرفته شده باشد. مانند مالی که از راه غصب یا سرقت به دست می‌آید. گفته شده به همه اموال و حقوقی که از دیگران در مال یا ذمه انسان باقی بماند، مظالم می‌گویند هر چند که آنها را بدون ظلم از آنان گرفته باشد.<ref>تستری کاظمی، مقباس الانوار، مؤسسه آل البیت، ص۲۶۴.</ref> منظور از ردّ مظالم بازگرداندن اموال و ادا کردن دیونی است که دیگران بر ذمه انسان دارند. | ||
== جایگاه در احادیث و فقه== | == جایگاه در احادیث و فقه== | ||
در برخی از روایات شیعه رد مظالم به عنوان یکی از شرایط پذیرش [[توبه]] معرفی شده<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۶، ص۵۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۱۱۳.</ref>و ترک آن از گناهانی ذکر شده که موجب نازل شدن بلا می‌شود.<ref> ابوحنیفه مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ص۲۷۰.</ref> | در برخی از [[روایات]] شیعه رد مظالم به عنوان یکی از شرایط پذیرش [[توبه]] معرفی شده<ref>حر عاملی، وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۶، ص۵۲؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۴۱، ص۱۱۳.</ref>و ترک آن از [[گناهان|گناهانی]] ذکر شده که موجب نازل شدن بلا می‌شود.<ref> ابوحنیفه مغربی، دعائم الاسلام، ۱۳۸۵ق، ص۲۷۰.</ref> | ||
از رد مظالم در منابع حدیثی در باب [[امر به معروف]]<ref> برای نمونه نگاه کنید به: طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۸۱.</ref> و در کتاب‌های فقهی در باب‌های احکام طهارت([[احکام میت]])،<ref>سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۶۴.</ref> [[خمس]]،<ref>شیخ انصاری، کتاب الخمس، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۸؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۶۳.</ref> غصب، وصیت<ref> عاملی، مفتاح الكرامة، ۱۴۱۹ق، ج۲۳، ص۲۹۰.</ref> و امر به معروف<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۴ ص۴۶۱.</ref> سخن به میان آمده است. | از رد مظالم در منابع حدیثی در باب [[امر به معروف]]<ref> برای نمونه نگاه کنید به: طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۱۸۱.</ref> و در کتاب‌های فقهی در باب‌های احکام طهارت([[احکام میت]])،<ref>سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۶۴.</ref> [[خمس]]،<ref>شیخ انصاری، کتاب الخمس، ۱۴۱۵ق، ص۲۶۸؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۳۶۳.</ref> غصب، وصیت<ref> عاملی، مفتاح الكرامة، ۱۴۱۹ق، ج۲۳، ص۲۹۰.</ref> و امر به معروف<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۴ ص۴۶۱.</ref> سخن به میان آمده است. | ||
رد مظالم از مستحبات [[نماز استسقاء]] دانسته شده<ref>شهید اول، اللمعة الدمشقیه، ۱۴۱۰ق، ص۴۳.</ref> و گفته شده [[امام جماعت]] قبل از اقامه نماز استسقاء از مردم بخواهد که رد مظالم کنند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۱۳۱.</ref> | |||
== حکم== | == حکم== | ||
از نظر فقهای شیعه رد مظالم | از نظر فقهای شیعه رد مظالم [[واجب]] است<ref>علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۴۴۰.</ref> فقهای شیعه در حکم رد مظالم بین زمانی که صاحبان اموال، معلوم و در دسترس هستند با زمانی که ناشناخته بوده یا دسترسی به آنان امکان‌پذیر نیست، تفاوت گذاشته‌اند. از نظر آنان، در صورت اول باید اموال را به صاحبان آن بازگرداند و در صورت دوم باید با اجازه [[حاکم شرع]] یا [[مرجع تقلید]]،<ref>[http://www.sistani.org/persian/qa/0927/ دفتر آیت الله سیستانی؛ پرسش و پاسخ » رد مظالم، دسترسی، ۷ اسفند ۱۳۹۵ش]</ref> اموال یا قیمت آنها(در صورتی که اصل اموال از بین رفته باشد) را به فقرا [[صدقه]] داد. همچنین گفته‌اند: در صورتی که مقدار اموال مشخص نباشد، با حاکم شرع مصالحه شود.<ref> امام خمینی، تحریرالوسیله، درالعلم،ج۱، ص۳۶۴-۳۶۳.</ref> | ||
البته فقهای شیعه درباره حکم اینکه اگر پس از آنکه مال را صدقه داد، صاحب آن پیدا شد، اختلاف دارند. بنا بر نظر [[امام خمینی]]، [[احتیاط واجب]] این است که مقدار آن را به صاحبش برگردانند اما طبق نظر برخی دیگر لازم نیست چیزی به صاحب آن داده شود.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹-۵۰، مسأله ۱۸۱۷.</ref> | البته فقهای شیعه درباره حکم اینکه اگر پس از آنکه مال را صدقه داد، صاحب آن پیدا شد، اختلاف دارند. بنا بر نظر [[امام خمینی]]، [[احتیاط واجب]] این است که مقدار آن را به صاحبش برگردانند اما طبق نظر برخی دیگر لازم نیست چیزی به صاحب آن داده شود.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۹-۵۰، مسأله ۱۸۱۷.</ref> | ||
== تک‌نگاری== | == تک‌نگاری== | ||
[[آقا محمدعلی بهبهانی]] | [[آقا محمدعلی بهبهانی]] کتابی با عنوان مصرف رد مظالم به زبان فارسی نوشته است. | ||
== پانویس== | == پانویس== | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
== منابع== | == منابع== | ||
*ابوحنیفه مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۳۸۵ق. | * ابوحنیفه مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ۱۳۸۵ق. | ||
* امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، قم، بی‌تا. | * امام خمینی، تحریرالوسیله، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، قم، بی‌تا. | ||
* امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، تصحیح: سید محمدحسین بنی هاشمی خمینی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق. | * امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، تصحیح: سید محمدحسین بنی هاشمی خمینی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق. | ||