آیه جزیه: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) جز ←پیوند به بیرون: حذف پیوند به بیرون |
||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{آیات مشهور قرآن}} | {{آیات مشهور قرآن}} | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۹۸: | ||
| توضیحات = | | توضیحات = | ||
}}</onlyinclude> | }}</onlyinclude> | ||
[[رده:آیات فقهی قرآن]] | [[رده:آیات فقهی قرآن]] | ||
[[رده:آیات مشهور سوره توبه]] | [[رده:آیات مشهور سوره توبه]] | ||
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | ||
نسخهٔ ۲۸ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۰۱
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه جزیه |
| واقع در سوره | توبه |
| شماره آیه | ۲۹ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اعتقادی • فقهی • سیاسی |
| درباره | جهاد با اهل کتاب • جزیه |
| سایر | جهاد • جهاد ابتدایی • غزوه تبوک • دار الاسلام • دار الحرب |
آیهٔ جِزیه (توبه: ۲۹) حاوی دستوری به مسلمانان است که بر اساس آن تا وقتی اهل کتاب مسلمان شوند یا جزیه بپردازند، باید با آنان بجنگند. این آیه وقتی نازل شد که پیامبر(ص) دستور جنگ با رومیان را صادر کرد. غزوه تبوک پس از نزول آیه جزیه آغاز شد.
برخی مفسران این آیه را ناسخ دو گونه از آیات دانسته‌اند: تمام آیاتی که مضامین مبتنی بر صلح دارند، و آیاتی که جهاد را منوط به شرایطی کرده‌اند. برخی از اندیشمندان مسلمان با اتکا به این آیه معتقد به اصالت جنگ در روابط سیاسی و حقوقی کشورهای مسلمان با دیگر کشورها شده‌اند.
متن و ترجمه آیه
آیه جزیه، آیه بیست و نهم سوره توبه است که به مسلمانان دستور داده است تا زمان مسلمان شدن یا پرداخت جزیه، با اهل کتاب بجنگند. این آیه همچنین آیه سیف یا آیه قتال نیز خوانده شده است.[۱] متن این آیه چنین است:
قَاتِلُوا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِاللَّـهِ وَلَا بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلَا يُحَرِّ‌مُونَ مَا حَرَّ‌مَ اللَّـهُ وَرَ‌سُولُهُ وَلَا يَدِينُونَ دِينَ الْحَقِّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حَتَّىٰ يُعْطُوا الْجِزْيَةَ عَن يَدٍ وَهُمْ صَاغِرُ‌ونَ
با کسانی از اهل کتاب که به خدا و روز بازپسین ایمان نمی‌آورند، و آنچه را خدا و فرستاده‌اش حرام گردانیده‌اند حرام نمی‌دارند و متدین به دین حق نمی‌گردند، کارزار کنید، تا با [کمال] خواری به دست خود جزیه دهند.
زمان نزول
چنانکه فضل بن حسن طبرسی، مفسر شیعه قرن ششم هجری در تفسیر مجمع البیان به نقل از مجاهد بن جبر مخزومی، مفسر قرن اول هجری آورده است، زمان نزول آیه جزیه احتمالاً با دستور پیامبر(ص) برای جنگ با رومیان همزمان بوده[۲] و بر این اساس، غزوه تبوک پس از آن آغاز شد.[۳]
جهاد و دریافت جزیه از اهل کتاب
شیخ طوسی، فقیه و مفسر شیعه قرن پنجم هجری، در تفسیر تبیان، جهاد با اهل کتاب را با اتکا به آیه جزیه واجب دانسته،[۴] چرا که معتقد است بر اساس آیه مذکور، اهل کتاب به خداوند و روز قیامت ایمان ندارند و دین حق را نپذیرفته‌اند.[۵]
علامه طباطبایی، مفسر شیعه قرن پانزدهم هجری نیز معتقد است منظور آیه، جهاد با همه اهل کتاب، یعنی یهودیان و مسیحیان است، چرا که اوصاف ذکر شده در آیه جزیه درباره انحراف اعتقادی و عملی آنها، مربوط به همهٔ اهل کتاب است نه بخشی از آنان.[۶] به باور طباطبایی، دریافت جزیه از اهل کتاب، برای مال‌اندوزی مسلمانان نیست، بلکه جزیه در مصارفی صرف می‌شود که منافع آن به خود اهل کتاب هم می‌رسد و بر همین اساس حکومت اسلامی موظف به حفظ جان و مال اهل کتاب است.[۷]
چنانکه در تفسیر نمونه، تألیف ناصر مکارم شیرازی، فقیه و مفسر قرن پانزدهم هجری آمده است، اهل کتاب با پرداخت جزیه از امنیت جانی و مالی برخوردار می‌شوند، اما در مقابل تعهدی درباره حضور در جنگ‌ها ندارند و حتی اگر دشمنانی از خارج از سرزمین‌های اسلامی قصد حمله به آنان را داشته باشند، حکومت اسلامی باید از اهل کتاب دفاع کند.[۸]
شیخ طوسی، فقیه و مفسر شیعه در تفسیر تبیان، و همچنین ملافتح‌الله کاشانی در تفسیر منهج‌الصادقین، تنها یهودیان و مسیحیان را به عنوان مصادیق اهل کتاب برشمرده‌اند.[۹] ابن کثیر در کتاب تفسیر القرآن العظیم نیز یهودیان و مسیحیان را مصداق اهل کتاب دانسته است.[۱۰]
دلیل قرآنی جهاد ابتدایی و اصالت جنگ
آیه جزیه یکی از مستندات قرآنی جهاد ابتدایی در نظر برخی فقهای مذهب شیعه و اهل‌سنت به شمار می‌رود.[۱۱] بر اساس این آیه و دلائل قرآنی و روایی دیگر، برخی اندیشمندان مسلمان در خصوص روابط حقوقی و سیاسی کشورهای اسلامی (در اصطلاح: دارالاسلام) با سایر کشورها (در اصطلاح: دارالکفر) معتقد به اصالت جنگ شدند مگر آنکه پیمان‌های صلح منعقد شود.[۱۲]
مراد از صاغرون
برخی مفسران واژه صاغرون در آیه جزیه را به خفت و ذلت تفسیر کرده‌اند. بر اساس این تفسیر، بخش پایانی در آیه این‌گونه معنا می‌شود که اهل‌کتاب باید با دست خود با ذلت جزیه پرداخت کنند.[۱۳]
علامه طباطبایی این دیدگاه که صاغرون در آیه به معنای تحقیر آنان است را نمی‌پذیرد. وی بر این باور است مراد از این واژه در آیه آن نیست که مسلمانان به اهل کتاب توهین و آنان را تحقیر کنند بلکه به معنای خضوع اهل کتاب در برابر سنت اسلامى و تسليم شدن آنان در برابر حكومت اسلامى است.[۱۴] وی دلیل رد کردن معنای تحقیر را منطبق نبودن آن با وقار و سکینه اسلامی دانسته است.[۱۵]
پانویس
- ↑ برزنونی، «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، ص۹۵ و ۱۰۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴؛ مجاهد بن جبر، تفسیر مجاهد، اسلام‌آباد، ج۱، ص۲۷۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۳۴.
- ↑ طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۰۲.
- ↑ طوسی، التبیان، داراحیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۰۲.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، منشورات جماعة المدرسین، ج۹، ص۲۳۷.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، منشورات جماعة المدرسین، ج۹، ص۲۴۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۷، ص۳۵۷.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۵، ص۲۰۲؛ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۴، ص۲۵۳.
- ↑ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۱۶.
- ↑ الهندی، احکام الحرب و السلام، ۱۹۹۳م، ص۱۲۲-۱۲۳؛ برزنونی، «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، ص۱۰۰.
- ↑ رجوع کنید به: زحیلی، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، ۱۴۱۲ق، ص۱۳۰؛ الهندی، احکام الحرب و السلام، ۱۹۹۳م، ص۱۲۲-۱۲۳
- ↑ سایس، تفسیر آیات الاحکام، ۱۴۲۳ق، ص۴۵۱؛ شحاته، تفسیر قرآن کریم، ۱۴۲۲ق، ج۵، ص۱۸۴۵؛ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۲۰۶؛ کرمی، تفسیر لکتاب الله المنیر، ۱۴۰۲ق، ج۴، ص۷۷.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۹، ص۲۴۹-۲۵۲.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۹، ص۲۴۹-۲۵۲.
منابع
- ابن کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، با حاشیه و تعلیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.
- برزنونی، محمدعلی، «اسلام اصالت جنگ یا اصالت صلح؟»، حقوقی بین‌الملل، ش۳۳، ۱۳۸۴ش.
- تقی‌زاده اکبری، علی/ حسینی فاضل، سید مرتضی، «اصالت جنگ یا صلح از منظر دین با تأکید بر آیات قرآن کریم»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، ش۲۶۱، بهار ۱۳۹۲ش.
- زحیلی، وهبه مصطفی، آثار الحرب فی الفقه الاسلامی، دمشق، دارالفکر، چاپ چهارم، ۱۴۱۲ق.
- سایس، محمدعلی، تفسیر آیات الاحکام، تحقیق: ناجی ابراهیم سویدان، بیروت، المکتبة العصریه، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- سیوری، جمال‌الدین مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان، تهران، مرتضوی، ۱۳۴۳ش.
- شحاته، عبدالله، تفسیر قرآن کریم، قاهره، دار غریب للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۲۲ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۵، تحقیق و تصحیح احمد حبیب قصیر العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۹۴ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تصححی: احمد حبیب قصیر، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان، تهران، اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
- علامه طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة فی قم المقدسة، بی‌تا.
- کاشانی، ملافتح‌الله، منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی و چاپخانه محمدحسن علمی، ۱۳۳۶ش.
- کرمی، محمد، تفسیر لکتاب الله المنیر، قم، علمیه، چاپ اول، ۱۴۰۲ق.
- مجاهد بن جبر، تفسیر مجاهد، از مجموعهٔ مصادر التفسیر عند السنة، تحقیق عبدالرحمن الطاهر بن محمد السورتی، اسلام‌آباد، مجمع البحوث الاسلامیة، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، تحقیق عبدالزهرا علوی/ محمدباقر محمودی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه: تفسیر و بررسی تازه‌ای درباره قرآن مجید با در نظر گرفتن نیازها، خواستها، پرسشها، مکتبها و مسائل روز، با همکاری جمعی از نویسندگان، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش.
- هندی، احسان، احکام الحرب و السلام فی دولة الاسلام، دمشق، دارالمنیر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۹۹۳.
- هواری اوراسی، هود بن محکم، تفسیر کتاب الله العزیز، الجزائر، دارالبصائر، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.