۱۷٬۱۸۲
ویرایش
خمسه (نماد): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
هر چند نمادهای متنوع خمسه در جهان [[اسلام]] رواج بسیار داشته، بر خلاف تصور عام، به هیچ وجه ابداع آن اسلام نبوده است و سابقۀ آن به زمان های بسیار دور باز می گردد. با توجه به شواهد باستان شناختی، نمادهای خمسه بسیار پیش از دورۀ اسلامی، در میان اقوام [[مدیترانه]]، [[بین النهرین]]، [[مصر]] و [[شمال افریقا]] و همچنین نزد [[یهودیان]] معمول بوده<ref> د. دین و اخلاق ذیل، Hand؛ دایرة المعارف دین، ذیل، Hands؛ د. جودائیکا، ذیل، Evil eye؛ د: اسلام، چاپ دوم، ذیل Khamsa </ref>و در سنت اسلامی مفاهیم جدیدی به آن نسبت داده شده است. | هر چند نمادهای متنوع خمسه در جهان [[اسلام]] رواج بسیار داشته، بر خلاف تصور عام، به هیچ وجه ابداع آن اسلام نبوده است و سابقۀ آن به زمان های بسیار دور باز می گردد. با توجه به شواهد باستان شناختی، نمادهای خمسه بسیار پیش از دورۀ اسلامی، در میان اقوام [[مدیترانه]]، [[بین النهرین]]، [[مصر]] و [[شمال افریقا]] و همچنین نزد [[یهودیان]] معمول بوده<ref> د. دین و اخلاق ذیل، Hand؛ دایرة المعارف دین، ذیل، Hands؛ د. جودائیکا، ذیل، Evil eye؛ د: اسلام، چاپ دوم، ذیل Khamsa </ref>و در سنت اسلامی مفاهیم جدیدی به آن نسبت داده شده است. | ||
[[پرونده:نمادخمسه.jpg|بندانگشتی]] | [[پرونده:نمادخمسه.jpg|بندانگشتی]] | ||
نمادهای خمسه در نزد [[اهل سنت]] بر پنج اصل اعتقادی [[اسلام]] دلالت دارد که عبارتند از: | نمادهای خمسه در نزد [[اهل سنت]] بر پنج اصل اعتقادی [[اسلام]] دلالت دارد که عبارتند از: | ||
* [[شهادت (شهادتین)|شهادت]] | * [[شهادت (شهادتین)|شهادت]] | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
==اسلام== | ==اسلام== | ||
با توجه به استفاده گسترده از خمسه در پیش از اسلام ، نسبت دادن خمسه به دست حضرت عباس، تنها دلالتی جدید در سنت اسلامی است. | با توجه به استفاده گسترده از خمسه در پیش از اسلام ، نسبت دادن خمسه به دست حضرت عباس، تنها دلالتی جدید در سنت اسلامی است. | ||
شیعیان معمولاً در بالای توغ ها و علم هایی که به ویژه در مراسم عزادرای دهۀ اول محرم از آنها ساتفاده می شود ، پنجه ای فلزی نصب می کنند. اوبن، ص166؛ همایونی، ص422؛ مردم نگاری، مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، ص57؛ دونالدسون، ص208 | شیعیان معمولاً در بالای توغ ها و علم هایی که به ویژه در مراسم عزادرای دهۀ اول محرم از آنها ساتفاده می شود ، پنجه ای فلزی نصب می کنند. اوبن، ص166؛ همایونی، ص422؛ مردم نگاری، مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، ص57؛ دونالدسون، ص208 | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
دهها زیارت گاه با این عنوان که جای پنجۀ یکی از اولیا از جملهامام علی یا حضرت عباس در آنجا بر سنگی نقش بسته، مورد احترام است و زیارت می شود و معمولا محل یا کوچه ای که زیارت گاه پنجه در آن واقع است بدان می نامند . تاورنیه، ج1، ص211 | دهها زیارت گاه با این عنوان که جای پنجۀ یکی از اولیا از جملهامام علی یا حضرت عباس در آنجا بر سنگی نقش بسته، مورد احترام است و زیارت می شود و معمولا محل یا کوچه ای که زیارت گاه پنجه در آن واقع است بدان می نامند . تاورنیه، ج1، ص211 | ||
از غاری در شهر حلب دیدن کرده که به گفتۀ ترکها، امام علی (ع) چند روز در آنجا منزل داشته و اثر پنجۀ دست خود را بر دیوار به یادگار نهاده است. | از غاری در شهر حلب دیدن کرده که به گفتۀ ترکها، امام علی (ع) چند روز در آنجا منزل داشته و اثر پنجۀ دست خود را بر دیوار به یادگار نهاده است. | ||
تنها در یک شهر یاران آذرشهر(دهخوارقان)، سه زیارت گاه به نام علی پنجه سی وجود دارد: بر سنگی در مسجد زینیبۀ محلۀ پراپر، بر سنگی در مسجد محلۀ دیزج سفلا که در 1381ش به سرقت رفت، و بر سنگی در مسجد محلۀ کردان جعفر زاده، ص44 | تنها در یک شهر یاران آذرشهر(دهخوارقان)، سه زیارت گاه به نام علی پنجه سی وجود دارد: بر سنگی در مسجد زینیبۀ محلۀ پراپر، بر سنگی در مسجد محلۀ دیزج سفلا که در 1381ش به سرقت رفت، و بر سنگی در مسجد محلۀ کردان جعفر زاده، ص44 | ||
زیارتگاه محله و خیابان گنجه شاه در کاشان به زعم برخی مردمان، مدفن دست بریدۀ حضرت عباس است و داخل حرم مجسمه ای از این دست به طول حدود یک متر، پشت شیشه نگهداری و زیارت می شود. <ref> نراقی، ص128-129؛ غروی، ص254؛ برای نمونه های دیگر: (مسجدی در قزوین با اثر پنجۀ علی)، سرنا، ص252-253؛ پوچه پنجه در مشهد که نقش پنجه روی سنگی در شبهای جمعه در آنجا زیارت می شود. محقق، ص369؛ حمام پنجه علی در یزد، هدایت، ص113؛ زیارتگاه پنجه علی در پاطاق کرمانشاه، فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ج45، ص42</ref> | زیارتگاه محله و خیابان گنجه شاه در کاشان به زعم برخی مردمان، مدفن دست بریدۀ حضرت عباس است و داخل حرم مجسمه ای از این دست به طول حدود یک متر، پشت شیشه نگهداری و زیارت می شود. <ref> نراقی، ص128-129؛ غروی، ص254؛ برای نمونه های دیگر: (مسجدی در قزوین با اثر پنجۀ علی)، سرنا، ص252-253؛ پوچه پنجه در مشهد که نقش پنجه روی سنگی در شبهای جمعه در آنجا زیارت می شود. محقق، ص369؛ حمام پنجه علی در یزد، هدایت، ص113؛ زیارتگاه پنجه علی در پاطاق کرمانشاه، فرهنگ جغرافیایی آبادیها، ج45، ص42</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
در شبه قاره نیز معتقدان پنج پیر پنجه هایی آهنین را با آداب و آیین، زیارت و بر آنها نذر می کنند. برای نمونه های پنجۀ امام علی و پنجۀ امام حسین در شبه قاره، مرزا سنگین بیگ، ص44-54 | در شبه قاره نیز معتقدان پنج پیر پنجه هایی آهنین را با آداب و آیین، زیارت و بر آنها نذر می کنند. برای نمونه های پنجۀ امام علی و پنجۀ امام حسین در شبه قاره، مرزا سنگین بیگ، ص44-54 | ||
از نقوش خمسه به ویژه | از نقوش خمسه به ویژه به صورت چکیده نگار یا استیلیزه، در خال کوبیهای تعویذی یا آرایشی نیز می شده است و سترمارک، ص29-30 و تصاویر 1-5-6-8-9. | ||
این اشکال را با قیر، حنا یا رنگ آبی بر قسمت هایی از صورت، نوک بینی یا بازو خال کوبی می کردند. سترمارک، ص30. | |||
از این نمادها برای تزیین ساختمانها یا حفظ آنها از چشم زخم، معمولاً به صورت نقش مایه های تکرار شونده از جمله به صورت مضرب های عددی پنج استفاده می شد. ستر مارک، ص38-40 و تصاویر 36، 37، 41 در این میان از این نمادها به سبب آشنایی و عمومیت بسیار، استفاده های شیادانه ای نیز می شده است | |||
طایفه ای از گدایان حیله گر، پنجه ای از کاغذ می ساختند و بر سینه می چسباندند و سپس چهل روز با بدن برهنه در آفتاب سیر می کردند. آنگاه به مسجد یا خانقاهی می رفتند و پس از چند روز خلوت نشینی ناگهان جامه برتن می دریدند که خضر ع را ملاقات کرده اند و این پنجه سفید بر سینه سوخته انان اثر دست عنایت اوست و از این طریق مریدانی کسب می کردند فخرالدین صفی ص 369-370 | |||