کاربر ناشناس
خلفای راشدین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
کمی ویرایش فنی و زبانی
جز (تمیزکاری) |
imported>Shadiba جز (کمی ویرایش فنی و زبانی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{دیگر کاربردها|خلفا}} | {{دیگر کاربردها|خلفا}} | ||
'''خلفای راشدین'''، عنوانی است که [[اهل سنت]] به نخستین حاکمان پس از [[پیامبر اکرم]] (ص) داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] و [[علی (ع)]]. در برخی منابع، [[حسن بن علی (ع)]] هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. | '''خلفای راشدین'''، عنوانی است که [[اهل سنت]] به نخستین حاکمان پس از [[پیامبر اکرم]](ص) داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از: [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] و [[علی(ع)]]. در برخی منابع، [[حسن بن علی(ع)]] هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. | ||
اهل سنت عنوان راشدین را | اهل سنت عنوان راشدین را متمایزکننده خلفای صدر [[اسلام]] از خلفای [[بنی امیه]] می‌دانند و بر این باورند که در دوره خلافت آنان فضایل اسلامی شکوفا شده است. | ||
{{خلفای | {{خلفای سه‌گانه}} | ||
==واژه== | ==واژه== | ||
راشد به معنای هدایت‌شده است و خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]] و [[امام علی (ع)]].<ref>ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد.</ref> در برخی منابع اهل سنت، [[حسن بن علی (ع)]] هم در شمار خلفای راشدین دانسته شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۸۴</ref> | راشد به معنای هدایت‌شده است و خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از: [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]] و [[امام علی(ع)]].<ref>ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد.</ref> در برخی منابع اهل سنت، [[حسن بن علی(ع)]] هم در شمار خلفای راشدین دانسته شده است.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۸۴</ref> | ||
{{الگو:امامان شیعه و خلفا}} | {{الگو:امامان شیعه و خلفا}} | ||
==مستند روایی== | ==مستند روایی== | ||
مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیثی منسوب به پیامبر (ص) است که با اندکی تفاوت در [[جامع حدیث|مجامع حدیثی]] اهل سنت نقل شده است. در این روایت پیامبر اصحاب را به پیروی از سنت خود و سنت خلفای «راشدین» (هدایت‌شده) پس از خود فرامی‌خواند.<ref>رجوع کنید:ابن حنبل، ج۴، ص۱۲۶؛ دارمی، ج۱، ص۴۵؛ ابن ماجه، ج۱، ص۱۶؛ مقایسه کنید با: شریف رضی، ص۱۷۴</ref> محدثان و نویسندگان [[اهل سنت]] این عنوان عام را بر خلفای نخست پس از پیامبر اطلاق کرده‌اند که در دید آنان، به سنت پیامبر(ص) اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند.<ref>برای نمونه مراجعه کنید: ابن خُزیمه، ج۴، ص۳۲۵؛ ابن ابی زید، ص۲۳؛ ابن عبدالبر، ص۱۳۶</ref> | مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیثی منسوب به پیامبر(ص) است که با اندکی تفاوت در [[جامع حدیث|مجامع حدیثی]] اهل سنت نقل شده است. در این روایت پیامبر اصحاب را به پیروی از سنت خود و سنت خلفای «راشدین» (هدایت‌شده) پس از خود فرامی‌خواند.<ref>رجوع کنید:ابن حنبل، ج۴، ص۱۲۶؛ دارمی، ج۱، ص۴۵؛ ابن ماجه، ج۱، ص۱۶؛ مقایسه کنید با: شریف رضی، ص۱۷۴.</ref> محدثان و نویسندگان [[اهل سنت]] این عنوان عام را بر خلفای نخست پس از پیامبر اطلاق کرده‌اند که در دید آنان، به سنت پیامبر(ص) اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند.<ref>برای نمونه مراجعه کنید: ابن خُزیمه، ج۴، ص۳۲۵؛ ابن ابی زید، ص۲۳؛ ابن عبدالبر، ص۱۳۶.</ref> | ||
همچنین گفته شده که عثمانیه (یعنی هواخواهان [[عثمان]] و دودمان [[بنی امیه|اموی]])، عنوان خلفای راشدین را درباره نخستین جانشینان پیامبر(ص) به کار می‌بردند.<ref>مدرسی طباطبائی، ص۱۴۱</ref> | همچنین گفته شده که عثمانیه (یعنی هواخواهان [[عثمان]] و دودمان [[بنی امیه|اموی]])، عنوان خلفای راشدین را درباره نخستین جانشینان پیامبر(ص) به کار می‌بردند.<ref>مدرسی طباطبائی، ص۱۴۱.</ref> | ||
بعضی از بزرگان و محققان شیعه همچون [[عبدالحسین امینی| علامه امینی]]، درباره این حدیث بحث کرده و آن را ساختگی دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید: امینی، ج۸، ص۲۰۶؛ عسکری، ج۲، صص۲۳۳- ۲۳۵؛ حسینی میلانی، ص۵- ۶۰</ref> در متون حدیثی [[شیعه]]، گاهی همین لفظ به صورت صفت برای [[ائمه اثناعشر|ائمه دوازده‌گانه شیعه]] به کار رفته است.<ref>رجوع کنید: ابن بابویه، ج۱، ص۳۳۱- ۳۳۲؛ مجلسی، ج۲۵، ص۱۷۴؛ ج۹۷، ص۲۰۸</ref> | بعضی از بزرگان و محققان شیعه همچون [[عبدالحسین امینی| علامه امینی]]، درباره این حدیث بحث کرده و آن را ساختگی دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید: امینی، ج۸، ص۲۰۶؛ عسکری، ج۲، صص۲۳۳- ۲۳۵؛ حسینی میلانی، ص۵- ۶۰</ref> در متون حدیثی [[شیعه]]، گاهی همین لفظ به صورت صفت برای [[ائمه اثناعشر|ائمه دوازده‌گانه شیعه]] به کار رفته است.<ref>رجوع کنید: ابن بابویه، ج۱، ص۳۳۱- ۳۳۲؛ مجلسی، ج۲۵، ص۱۷۴؛ ج۹۷، ص۲۰۸.</ref> | ||
اهل سنت عنوان راشدین را | اهل سنت عنوان راشدین را متمایزکننده خلفای صدر [[اسلام]] از خلفای از خلفای [[بنی‌امیه]] دانسته<ref>ابن خزیمه، ج۴، ص۳۲۵؛ ابن ابی‌زید، ص۲۳؛ ابن عبدالبر، ص۱۳۶.</ref> و بر این باورند که آنان سنت پیامبر را حفظ کرده و در دوره آنان ایمان و فضایل اسلامی شکوفا شده است.<ref>باسورث، ص۲.</ref> | ||
==خلافت ابوبکر== | ==خلافت ابوبکر== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
تلاش او برای تبدیل زمین‌های عمومی به اموال خاصه، گام بزرگی برای تبدیل خلافت به پادشاهی بود.<ref>مادلونگ، ص۸۵ </ref>رفتار او با برخی از [[صحابه]] و ستمکاری عاملان او و ترویج [[بدعت|بدعت ها]] که با [[قرآن]] و [[سنت پیامبر(ص)]] ناسازگار بود، اعتراضات شدیدی را به بار آورد که نهایتاً منجر به کشته شدن او شد. | تلاش او برای تبدیل زمین‌های عمومی به اموال خاصه، گام بزرگی برای تبدیل خلافت به پادشاهی بود.<ref>مادلونگ، ص۸۵ </ref>رفتار او با برخی از [[صحابه]] و ستمکاری عاملان او و ترویج [[بدعت|بدعت ها]] که با [[قرآن]] و [[سنت پیامبر(ص)]] ناسازگار بود، اعتراضات شدیدی را به بار آورد که نهایتاً منجر به کشته شدن او شد. | ||
==خلافت علی ( | ==خلافت علی(ع) == | ||
پس از عثمان، مسلمانان با [[علی(ع)]] بیعت کردند که برخلاف سه خلیفه قبلی، همه حاضران در [[مدینه]] در آن شرکت کردند.<ref> مسعودی، ج۳، ص۸۷-۹۰، ۹۳؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، صص۱۹۰- ۱۹۱.</ref> امام علی در آغاز مورد حمایت [[انصار]] [[مدینه]]، [[کوفه|کوفیان]] و [[مصری|مصریانی]] که در قتل عثمان شرکت کرده بودند، و گروهی از [[مهاجران]] قرار گرفت و برای مدتی از حمایت رؤسای قبایل بزرگ نیز برخوردار بود.<ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۱۷۸- ۱۷۹.</ref> | پس از عثمان، مسلمانان با [[علی(ع)]] بیعت کردند که برخلاف سه خلیفه قبلی، همه حاضران در [[مدینه]] در آن شرکت کردند.<ref> مسعودی، ج۳، ص۸۷-۹۰، ۹۳؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، صص۱۹۰- ۱۹۱.</ref> امام علی در آغاز مورد حمایت [[انصار]] [[مدینه]]، [[کوفه|کوفیان]] و [[مصری|مصریانی]] که در قتل عثمان شرکت کرده بودند، و گروهی از [[مهاجران]] قرار گرفت و برای مدتی از حمایت رؤسای قبایل بزرگ نیز برخوردار بود.<ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۱۷۸- ۱۷۹.</ref> | ||
===اصلاحات علی (ع)=== | ===اصلاحات علی(ع)=== | ||
برنامه خلافت او، اسقرار مجدد نظام سیاسی و اصلاح وضع اجتماعی و ساختار حقوقی بود.<ref>نهج البلاغه، خطبۀ۱۶، ۱۲۶</ref> نخستین اقدام امام، برکنار کردن کارگزاران عثمان و گماردن حاکمان لایق و وظیفه شناس و بازگرداندن حقوق تضییع شده و قَطایع <ref>(زمین‌های عمومی که در اختیار افرادی خاص قرار داده شده بود)</ref> عثمان، به [[بیت المال]] بود.<ref>رک: یعقوبی، ج۲، ص۱۷۹؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۲۰۱؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۶۹؛ برای تفصیل این قطایع رجوع کنید: محمد عبدالقادر خریسات، صص۸۱- ۸۵</ref> | برنامه خلافت او، اسقرار مجدد نظام سیاسی و اصلاح وضع اجتماعی و ساختار حقوقی بود.<ref>نهج البلاغه، خطبۀ۱۶، ۱۲۶</ref> نخستین اقدام امام، برکنار کردن کارگزاران عثمان و گماردن حاکمان لایق و وظیفه شناس و بازگرداندن حقوق تضییع شده و قَطایع <ref>(زمین‌های عمومی که در اختیار افرادی خاص قرار داده شده بود)</ref> عثمان، به [[بیت المال]] بود.<ref>رک: یعقوبی، ج۲، ص۱۷۹؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۲۰۱؛ ابن ابی الحدید، ج۱، ص۲۶۹؛ برای تفصیل این قطایع رجوع کنید: محمد عبدالقادر خریسات، صص۸۱- ۸۵.</ref> | ||
===ادامه اختلافات داخلی=== | ===ادامه اختلافات داخلی=== | ||
در دوره علی(ع) سه جنگ سنگین به او تحمیل شد. خاستگاه این جنگ‌ها متفاوت بود؛ | در دوره علی(ع) سه جنگ سنگین به او تحمیل شد. خاستگاه این جنگ‌ها متفاوت بود؛ | ||
* جنگ اول ([[جنگ جمل]]) به رهبری [[طلحه]] و [[زبیر]] و [[عایشه]]، به راه افتاد و ویژگی مهم آن | * جنگ اول ([[جنگ جمل]]) به رهبری [[طلحه]] و [[زبیر]] و [[عایشه]]، به راه افتاد و ویژگی مهم آن طمع‌ورزی و بیعت‌شکنی بود. | ||
* جنگ دوم ([[جنگ صفین]]) به رهبری [[معاویه]] و با فریب دادن دیگران و | * جنگ دوم ([[جنگ صفین]]) به رهبری [[معاویه]] و با فریب دادن دیگران و حق‌ستیزی و به بهانه خون‌خواهی عثمان بود، <ref>ابن قتیبه، ج۱، صص۲۸- ۴۹</ref> این جنگ چند ماه به طول انجامید و سرانجام در حالی که شکست معاویه قطعی شده بود کار به حَکَمیت کشید و با فریبکاری نماینده معاویه ([[عمرو عاص]])، [[حکمیت|حَکَمین]] (عمرو بن عاص و [[ابوموسی اشعری]])، رأی به عزل علی (علیه‌السلام) دادند. این رأی خارج از حیطه داوری آن دو بود، و امام علی(ع) هم با آن مخالفت کرد که نتیجه‌ای هم دربرنداشت. | ||
* پس از آن برخی از افراد سپاه امام علی(ع)، از ایشان جدا شده و با تصمیم علی(ع) مبنی بر پذیرش اصل [[حکمیت]] – که خود در جنگ صفین اصرار بر پذیرش آن داشتند- به مخالفت برخاسته و در نتیجه جهل و کج فهمی ایشان، [[جنگ نهروان]] ([[خوارج]]) شکل گرفت. <ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۱۸۹- ۱۹۰؛ طبری، ج۵، صص۶۴- ۸۵</ref> | * پس از آن برخی از افراد سپاه امام علی(ع)، از ایشان جدا شده و با تصمیم علی(ع) مبنی بر پذیرش اصل [[حکمیت]] – که خود در جنگ صفین اصرار بر پذیرش آن داشتند- به مخالفت برخاسته و در نتیجه جهل و کج فهمی ایشان، [[جنگ نهروان]] ([[خوارج]]) شکل گرفت. <ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۱۸۹- ۱۹۰؛ طبری، ج۵، صص۶۴- ۸۵.</ref> | ||
سرانجام با شهادت علی(ع) به دست خوارج در [[رمضان]] ۴۰ ق، چهارمین خلیفه پیامبر نیز مانند دو خلیفه پیشین کشته شد و کوفیان پس از آن با [[حسن بن علی]] (علیه‌السلام) بیعت کردند.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۲۱۴؛ طبری، ج۵، ص۱۵۸؛ مسعودی، ج۳، ص۱۸۱</ref> | سرانجام با شهادت علی(ع) به دست خوارج در [[رمضان]] ۴۰ ق، چهارمین خلیفه پیامبر نیز مانند دو خلیفه پیشین کشته شد و کوفیان پس از آن با [[حسن بن علی]] (علیه‌السلام) بیعت کردند.<ref>یعقوبی، ج۲، ص۲۱۴؛ طبری، ج۵، ص۱۵۸؛ مسعودی، ج۳، ص۱۸۱.</ref> | ||
==حکومت امام حسن ( | ==حکومت امام حسن(ع) == | ||
حکومت کوتاه [[امام حسن]] | حکومت کوتاه [[امام حسن]]ع) را باید ادامه حکومت امام علی(ع) دانست، چرا که علاوه بر اینکه خلافت او با بیعت مردم انجام شد، وی شرط بیعت خود را عمل به کتاب و سنت پیامبر(ص) قرار داد. مهم‌ترین برنامه امام حسن(ع)، همچون پدر بزرگوارش، مقابله با معاویه بود.<ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، ص۲۱۴؛ طبری، ج۵، ص۱۵۸- ۱۵۹</ref> | ||
ایشان برای مقابله با معاویه، لشکری را فراهم کرد، اما معاویه با فشار نظامی و توزیع ثروت‌های بسیار در میان طرفداران خود و نیز سپاهیان امام حسن(ع)، به مقابله با امام پرداخت، به گونه‌ای که رویارویی نظامی امام با قوای معاویه دشوار شد و امام که می‌دانست این نبرد جز شکست حاصلی نخواهد داشت، ناگزیر با معاویه [[صلح امام حسن(ع)|صلح]] کرد و اختیار حکومت را به او سپرد.<ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۲۱۴- ۲۱۵</ref> | ایشان برای مقابله با معاویه، لشکری را فراهم کرد، اما معاویه با فشار نظامی و توزیع ثروت‌های بسیار در میان طرفداران خود و نیز سپاهیان امام حسن(ع)، به مقابله با امام پرداخت، به گونه‌ای که رویارویی نظامی امام با قوای معاویه دشوار شد و امام که می‌دانست این نبرد جز شکست حاصلی نخواهد داشت، ناگزیر با معاویه [[صلح امام حسن(ع)|صلح]] کرد و اختیار حکومت را به او سپرد.<ref>رجوع کنید: یعقوبی، ج۲، صص۲۱۴- ۲۱۵</ref> | ||
==پایان دوره خلافت اسلامی== | ==پایان دوره خلافت اسلامی== | ||
با صلح امام حسن (ع) با معاویه دوران خلافت به پایان رسید و از آن پس، خلافت در قالب حکومت موروثی و شبیه پادشاهی استمرار یافت.<ref>رک: مسعودی، مروج الذهب، ج ۳، ص۱۸۴؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص۹.</ref> | با صلح امام حسن(ع) با معاویه دوران خلافت به پایان رسید و از آن پس، خلافت در قالب حکومت موروثی و شبیه پادشاهی استمرار یافت.<ref>رک: مسعودی، مروج الذهب، ج ۳، ص۱۸۴؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص۹.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||