پرش به محتوا

نماز آیات: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۰۹ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۰ مهٔ ۲۰۲۰
جز
تمیزکاری
جز (←‏سایر احکام: مستند)
جز (تمیزکاری)
خط ۵: خط ۵:


==نام‌گذاری==
==نام‌گذاری==
نماز آیات نمازی است که به هنگام رخ دادن حوادث طبیعی‌ای مانند خورشیدگرفتگی، ماه‌گرفتگی، زمین‌لرزه، طوفان‌ و نیز بادهای زرد و سرخی که موجب ترس بیشتر مردم می‌شود، واجب می‌گردد.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ص۴۱۰.</ref> آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای نشانه است.{{مدرک}} و چون این نماز به هنگام رخ دادن این آیات واجب می‌شود به این نام خوانده شده است البته در منابع فقهی از آن با عنوان صلاة الکسوف(نماز خورشیدگرفتگی) نیز یاد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref>
نماز آیات نمازی است که به هنگام رخ دادن حوادث طبیعی‌ای مانند خورشیدگرفتگی، ماه‌گرفتگی، زمین‌لرزه و نیز بادهای زرد و سرخی که موجب ترس بیشتر مردم ‌شود، واجب می‌گردد.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ص۴۱۰.</ref> آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای نشانه است.{{مدرک}} و چون این نماز به هنگام رخ دادن این آیات واجب می‌شود به این نام خوانده شده است البته در منابع فقهی از آن با عنوان صلاة الکسوف(نماز خورشیدگرفتگی) نیز یاد شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۰۰.</ref>


==پیشینه==
==پیشینه==
خط ۱۲: خط ۱۲:
==چگونگی برگزاری==
==چگونگی برگزاری==
نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج رکوع دارد که دو شیوه خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.</ref>
نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج رکوع دارد که دو شیوه خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.</ref>
* شیوه نخست: قبل از هر رکوع، [[سوره حمد]] و سورۀ دیگری می‌خواند، در این شیوه، در دو رکعت، ده سوره حمد و ده سوره دیگر خوانده می‌شود.<ref> حلی، نهایة الاحکام، ج۲، ص۷۱.</ref> به این صورت که پس از [[تکبیرة الاحرام]] سوره حمد و سپس سوره دیگری می‌خواند سپس به رکوع رفته و پس از رکوع دوباره سوره حمد و سوره دیگری را می‌خواند و به رکوع می‌رود و به همین ترتیب ادامه می‌دهد تا رکوع پنجم، سپس به سجده رفته و رکعت دوم را هم مانند رکعت اول به جا می‌آورد و پس از سجده، [[تشهد]] و [[سلام]] می‌دهد.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۲.</ref>
* شیوه نخست: قبل از هر رکوع، [[سوره حمد]] و سورۀ دیگری می‌خواند، در این شیوه، در دو رکعت، ده سوره حمد و ده سوره دیگر خوانده می‌شود.<ref> حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱.</ref> به این صورت که پس از [[تکبیرة الاحرام]] سوره حمد و سپس سوره دیگری می‌خواند سپس به رکوع رفته و پس از رکوع دوباره سوره حمد و سوره دیگری را می‌خواند و به رکوع می‌رود و به همین ترتیب ادامه می‌دهد تا رکوع پنجم، سپس به سجده رفته و رکعت دوم را هم مانند رکعت اول به جا می‌آورد و پس از سجده، [[تشهد]] و [[سلام]] می‌دهد.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۲.</ref>
* شیوه دوم در هر رکعت یک حمد و یک سوره دیگر خوانده می‌شود. پس از [[تکبیرة الاحرام]]  سوره حمد را یک‌‌‌بار می‌خوانده و سوره دیگر را به پنج قسمت کرده و قبل از هر رکوع یک قسمت از آن را به تنهایی(بدون سوره حمد) می‌خواند و رکعت دوم هم مانند رکعت اول است قبل از رکوع اول یک سوره حمد و یک قسمت از سوره دیگر را می‌خواند و قبل از هر کدام از چهار رکوع دیگر فقط یک قسمت از سوره را می‌خواند. در این صورت، در دو رکعت نماز دو سوره حمد و دو سوره دیگر خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱-۷۲.</ref> همچنین می‌توان در یک رکعت پنج‌ مرتبه حمد و سوره‌ دیگر خواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را تقسیم کند.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۰۹.</ref>
* شیوه دوم در هر رکعت یک حمد و یک سوره دیگر خوانده می‌شود. پس از [[تکبیرة الاحرام]]  سوره حمد را یک‌‌‌بار می‌خوانده و سوره دیگر را به پنج قسمت کرده و قبل از هر رکوع یک قسمت از آن را به تنهایی(بدون سوره حمد) می‌خواند و رکعت دوم هم مانند رکعت اول است قبل از رکوع اول یک سوره حمد و یک قسمت از سوره دیگر را می‌خواند و قبل از هر کدام از چهار رکوع دیگر فقط یک قسمت از سوره را می‌خواند. در این صورت، در دو رکعت نماز دو سوره حمد و دو سوره دیگر خوانده می‌شود.<ref>علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۷۱-۷۲.</ref> همچنین می‌توان در یک رکعت پنج‌ مرتبه حمد و سوره‌ دیگر خواند و در رکعت دیگر یک حمد بخواند و سوره را تقسیم کند.<ref>توضیح المسائل، م ۱۵۰۹.</ref>


خط ۲۶: خط ۲۶:
وقت نماز آیات کُسوف (خورشیدگرفتگی) و خُسوف (ماه‌گرفتگی) از اوّل گرفتگی قرص تا آغاز ظاهر شد آن<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> و یا تا پایان ظاهرشدنش<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۰۹.</ref> است. به گفته صاحب جواهر احتیاط آن است که خواندن نماز را از زمان شروع قرص به ظاهرشدن به تأخیر نیندازد.<ref>نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۷.</ref>  
وقت نماز آیات کُسوف (خورشیدگرفتگی) و خُسوف (ماه‌گرفتگی) از اوّل گرفتگی قرص تا آغاز ظاهر شد آن<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> و یا تا پایان ظاهرشدنش<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۱، ص۴۰۹.</ref> است. به گفته صاحب جواهر احتیاط آن است که خواندن نماز را از زمان شروع قرص به ظاهرشدن به تأخیر نیندازد.<ref>نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۷.</ref>  


نماز آیات زلزله قضا ندارد و هر زمان به جا آورده شود به نیت اداء است.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸.</ref> به گفته علامه حلی در اسباب دیگر وقت نماز آیات تا پایان زمان حادثه است.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> اما صاحب جواهر زمان خواندن نماز را در آنها مانند زلزله تا پایان عمر به نیت ادا دانسته است.<ref>نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸.</ref>در صورتی که نماز آیات در وقتش خوانده نشود، قضای آن واجب است.<ref> علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> در خصوص خسوف و کسوف گفته شده هرگاه تمام قرص نگرفته باشد و تا بیرون رفتن قرص از آن مطّلع نشده باشد و بعد از آن بفهمد قضای آن بر او واجب نیست.<ref> نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۱۰.</ref>
نماز آیات زلزله قضا ندارد و هر زمان به جا آورده شود به نیت اداء است.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸؛ نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸.</ref> همچنین زمان خواندن نماز را در دیگر اسباب(به جزء کسوف و خسوف) مانند زلزله تا پایان عمر به نیت ادا دانسته است.<ref> نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۰۸؛ امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۱۹.</ref> هرچند علامه حلی در اسباب دیگر به جز زلزله وقت نماز آیات تا پایان زمان حادثه دانسته است.<ref>علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> در صورتی که نماز آیات در وقتش خوانده نشود، قضای آن واجب است.<ref> علامه حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۴۸.</ref> در خصوص خسوف و کسوف گفته شده هرگاه تمام قرص نگرفته باشد و تا بیرون رفتن قرص از آن مطّلع نشده باشد و بعد از آن بفهمد قضای آن بر او واجب نیست.<ref> نجفی، مجمع الرسائل (المحشَّی)، ۱۳۷۳ش، ص۴۱۱، م۱۳۱۰.</ref>
=== غسل کُسوف===
=== غسل کُسوف===
به گفته [[علامه حلی]]، فقیهان شیعه درباره واجب بودن [[غسل]] بر کسی که نماز آیاتی که بر اثر خورشید یا ماه‌گرفتگی واجب شده را در وقتش به جای نیاورده واجب است یا مستحب اختلاف‌نظر دارند برخی از آنان مانند [[سید مرتضی]]، [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سلار دیلمی]] و [[ابوصلاح حلبی]] آن را در صورت گرفتگی کامل و ترک عمدی [[واجب]] دانسته‌اند و برخی مانند [[شیخ مفید]]، [[عبدالعزیز حلبی|ابن براج]] و [[ابن ادریس حلی]] نیز آن را [[مستحب]] می‌دانند.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۶.</ref> علامه حلی نیز آن را [[مستحب]] می‌داند.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۷.</ref> در روایات از این غسل به غسل کُسوف یاد شده است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
به گفته [[علامه حلی]]، فقیهان شیعه درباره واجب بودن [[غسل]] بر کسی که نماز آیاتی که بر اثر خورشید یا ماه‌گرفتگی واجب شده را در وقتش به جای نیاورده واجب است یا مستحب اختلاف‌نظر دارند برخی از آنان مانند [[سید مرتضی]]، [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سلار دیلمی]] و [[ابوصلاح حلبی]] آن را در صورت گرفتگی کامل و ترک عمدی [[واجب]] دانسته‌اند و برخی مانند [[شیخ مفید]]، [[عبدالعزیز حلبی|ابن براج]] و [[ابن ادریس حلی]] نیز آن را [[مستحب]] می‌دانند.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۶.</ref> علامه حلی نیز آن را [[مستحب]] می‌داند.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۱۷.</ref> در روایات از این غسل به غسل کُسوف یاد شده است.<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۱۵.</ref>
خط ۳۷: خط ۳۷:
*نماز آیات فقط بر مردم منطقه‌ای‌ [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی در آنجا رخ داده است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱. </ref>
*نماز آیات فقط بر مردم منطقه‌ای‌ [[واجب]] می‌شود که حوادث طبیعی در آنجا رخ داده است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱. </ref>
*بنا به نظر برخی فقها نماز آیات از افراد [[حیض|حائض]] و [[نفاس|نَفساء]] ساقط است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱؛ امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۱۹.</ref> البته برخی خواندن قضای آن را پس از پاک شدن، احتیاط واجب دانسته‌اند.<ref>توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۰۶.</ref>
*بنا به نظر برخی فقها نماز آیات از افراد [[حیض|حائض]] و [[نفاس|نَفساء]] ساقط است.<ref>طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱؛ امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۱۹.</ref> البته برخی خواندن قضای آن را پس از پاک شدن، احتیاط واجب دانسته‌اند.<ref>توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۰۶.</ref>
*خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب شدن نماز آیات می‌شود که با چشم دیده می‌شود، امّا اگر آن قدر کم باشد که فقط با وسایل علمی دیده می‌شود یا بسیار زودگذر است، نماز آیات واجب نیست.<ref>خمینی، رساله نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۰۹</ref>
*خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی در صورتی موجب واجب شدن نماز آیات می‌شود که با چشم دیده می‌شود، امّا اگر آن قدر کم باشد که فقط با وسایل علمی دیده می‌شود یا بسیار زودگذر است، نماز آیات واجب نیست.<ref>امام خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۱۰۹</ref>
*پس‌لرزه‌هایی که پس از زلزلۀ اصلی رخ می‌دهند، اگر محسوس باشند، سبب واجب شدن نماز آیات می‌شوند.<ref>[http://www.bahjat.org/index.php/ahkam/esteftahat/161-2011-09-06-09-36-57.html «نماز آیات»، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله بهجت.]</ref> و اگر احساس نشود، نماز آیات واجب نیست.<ref>رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۲۴.</ref>
*پس‌لرزه‌هایی که پس از زلزلۀ اصلی رخ می‌دهند، اگر محسوس باشند، سبب واجب شدن نماز آیات می‌شوند و اگر احساس نشود، نماز آیات واجب نیست.<ref>رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۲۴.</ref>
*اگر نماز آیات برای اسباب مختلف واجب شده باشد بنا بر [[احتیاط واجب]]، باید موقع نیت، معین کند نماز آیاتی را که می‌خواند برای کدام سبب است.<ref> رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۱۳.</ref>
*اگر نماز آیات برای اسباب مختلف واجب شده باشد بنا بر [[احتیاط واجب]]، باید موقع نیت، معین کند نماز آیاتی را که می‌خواند برای کدام سبب است.<ref> رساله توضیح المسایل(مراجع)، ج۱، ص۸۱۳.</ref>


خط ۴۶: خط ۴۶:
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
*امام خمینی، روح‌الله، نجاة العباد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ۱۴۲ق.
*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف(ج۱)، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دارالتعارف، ۱۹۵۹م.
*بنی هاشمی خمینی ، توضیح المسائل مراجع (دوازده مرجع)، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۸۰.
*حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۶ق.
*طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
*طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تصحیح محمدهادی یوسفی غروی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‎السلام، ۱۴۱۹ق.
*علامه حلی، حسن بن یوسف، نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‎السلام، ۱۴۱۹ق.
*بهجت، محمدتقی، جامع المسایل، دفتر حضرت آیه‌الله العظمی بهجت، قم، ۱۳۸۴.
*نجفی، محمدحسن بن باقر، رساله شریفه مجمع الرسائل(المحشَّی)، مشهد، مؤسسه حضرت صاحب‌الزمان، ۱۳۷۳ش.
*نجفی، محمدحسن بن باقر، رساله شریفه مجمع الرسائل(المحشَّی)، مشهد، مؤسسه حضرت صاحب‌الزمان، ۱۳۷۳ش.
*نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، تهران، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
*نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، تهران، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق.
*طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.
*امام خمینی، روح‌الله، رساله نجاة العباد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران.
*بنی هاشمی خمینی ، توضیح المسائل مراجع (دوازده مرجع)، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۸۰.
*حرعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث، الطبعة الثالثة، ۱۴۱۶ق.
* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف(ج۱)، تحقیق محمد حمیدالله، مصر، دارالتعارف، ۱۹۵۹م.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، تصحیح محمدهادی یوسفی غروی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
* طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{نمازها}}
{{نمازها}}