کاربر ناشناس
شب اول قبر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
پیوند
جز (←عوامل آسان کننده شب اول قبر: ویکیسازی) |
imported>Mohamadpur جز (پیوند) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{عالم پس از مرگ}} | {{عالم پس از مرگ}} | ||
'''لَیلَةُ الدَّفن''' یا '''شب اول قبر''' نخستین شبی است که مرده را [[دفن]] کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی از این شب و ویژگی‌ها و حوادث آن بسیار سخن رفته است. بنابر | '''لَیلَةُ الدَّفن''' یا '''شب اول قبر''' نخستین شبی است که مرده را [[دفن]] کرده‌اند. در فرهنگ اسلامی از این شب و ویژگی‌ها و حوادث آن بسیار سخن رفته است. بنابر [[حدیث|روایات]]، شب اول، شبی مهم برای شخص درگذشته است و مراحل مختلفی دارد. از جمله حوادث مهم این شب ورود فرشتگان مختلف بر میت، سوال و جواب و فشار قبر می باشد. برخی اعمال مانند [[نماز لیلة الدفن]] می توانند به میت در پشت سر گذاشتن این حوادث کمک کنند. شب اول قبر برای [[مؤمن|مؤمنین]] زیبا و آرامش بخش و برای [[کافر|کافران]] و بدکاران بسیار سخت و وحشتناک است. | ||
==ورود به قبر== | ==ورود به قبر== | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
به محض ورود میت به قبر، شب اول [[قبر]] او آغاز می‌شود و سخت‌ترین شبی است که میت تجربه می‌کند و گریزی از آن نیست. حالات شخص فوت شده در قبر به شدت متاثر از اعمال و باورهای او و مقدار علاقه و وابستگی او به دنیای مادی است. | به محض ورود میت به قبر، شب اول [[قبر]] او آغاز می‌شود و سخت‌ترین شبی است که میت تجربه می‌کند و گریزی از آن نیست. حالات شخص فوت شده در قبر به شدت متاثر از اعمال و باورهای او و مقدار علاقه و وابستگی او به دنیای مادی است. | ||
حکمای مسلمان با استناد به روایتی از امام صادق(ع)<ref>امام صادق(ع): «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا و الآخرة: برزخ عبارت از قبر است که همان عقاب و ثواب بین دنیا و آخرت می‌باشد. بحارالأنوار، ج ۶، ص ۲۱۸</ref> مراد از قبر و همه حوادث مربوط به آن را عالم برزخ می‌دانند. مطابق این دیدگاه، ورود به قبر و شب اول قبر همان لحظات آغازین مرگ است و ارتباطی به دفن بدن ندارد. | حکمای مسلمان با استناد به روایتی از [[امام صادق عليه‌السلام|امام صادق (ع)]]<ref>امام صادق(ع): «البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا و الآخرة: برزخ عبارت از قبر است که همان عقاب و ثواب بین دنیا و آخرت می‌باشد. بحارالأنوار، ج ۶، ص ۲۱۸</ref> مراد از قبر و همه حوادث مربوط به آن را [[عالم برزخ]] می‌دانند. مطابق این دیدگاه، ورود به قبر و شب اول قبر همان لحظات آغازین مرگ است و ارتباطی به [[دفن]] بدن ندارد. | ||
==لحظات دفن کردن== | ==لحظات دفن کردن== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
سؤالات [[نکیر و منکر]] از مهمترین حوادث شب اول قبر است.این فرشتگان پس از فرشته‌ای به نام رومان وارد قبر می‌شوند. یکی در جانب راست و دیگری در جانب چپ متوفی قرار می‌گیرد و سؤالاتی از او می‌پرسند. چنانچه فرد کافر یا گناهکار باشد آن دو فرشته با چهره‌هایی وحشتناک بر او ظاهر می‌شوند و او را عذاب می کنند و قبر پر از آتش خواهد شد در این صورت این دو فرشته «نَکیر و مُنکَر» خوانده می شوند. اگر فرد با [[ایمان|ایمانی]] باشد، با کمک و لطف اولیاء الهی می‌تواند پاسخ سؤالات را بدهد و آن دو فرشته با چهره‌هایی زیبا به او بشارت [[بهشت]] و قبر او را با نعمتهای الهی گسترش می‌دهند. در این حالت این دو فرشته «بَشیر و مُبَشِّر» نام دارند<ref group="یادداشت">شیخ مفید می‌گوید: در برخی از روایات نام دو ملکی که بر کافر نازل می‌شوند ناکر و نکیر و نام دو ملکی که بر مؤمن نازل می‌شوند مبشر و بشیر ذکر شده است، گفته شده اگر نام دو ملک کافر نکیر و ناکر است به خاطر این است که کافر منکر حق است و منکر آن ملایکه و از آمدن آنها ناخشنود است و دو ملک مؤمن مبشر و بشیر است چون آن دو رضایت و ثواب خدا را بر او بشارت می‌دهند. شرح عقاید صدوق یا تصحیح الاعتقاد، شیخ مفید، ص ۲۲۰; علم الیقین، فیض کاشانی، ۲ / ۱۰۷۳</ref> | سؤالات [[نکیر و منکر]] از مهمترین حوادث شب اول قبر است.این فرشتگان پس از فرشته‌ای به نام رومان وارد قبر می‌شوند. یکی در جانب راست و دیگری در جانب چپ متوفی قرار می‌گیرد و سؤالاتی از او می‌پرسند. چنانچه فرد کافر یا گناهکار باشد آن دو فرشته با چهره‌هایی وحشتناک بر او ظاهر می‌شوند و او را عذاب می کنند و قبر پر از آتش خواهد شد در این صورت این دو فرشته «نَکیر و مُنکَر» خوانده می شوند. اگر فرد با [[ایمان|ایمانی]] باشد، با کمک و لطف اولیاء الهی می‌تواند پاسخ سؤالات را بدهد و آن دو فرشته با چهره‌هایی زیبا به او بشارت [[بهشت]] و قبر او را با نعمتهای الهی گسترش می‌دهند. در این حالت این دو فرشته «بَشیر و مُبَشِّر» نام دارند<ref group="یادداشت">شیخ مفید می‌گوید: در برخی از روایات نام دو ملکی که بر کافر نازل می‌شوند ناکر و نکیر و نام دو ملکی که بر مؤمن نازل می‌شوند مبشر و بشیر ذکر شده است، گفته شده اگر نام دو ملک کافر نکیر و ناکر است به خاطر این است که کافر منکر حق است و منکر آن ملایکه و از آمدن آنها ناخشنود است و دو ملک مؤمن مبشر و بشیر است چون آن دو رضایت و ثواب خدا را بر او بشارت می‌دهند. شرح عقاید صدوق یا تصحیح الاعتقاد، شیخ مفید، ص ۲۲۰; علم الیقین، فیض کاشانی، ۲ / ۱۰۷۳</ref> | ||
بنابر | بنابر [[حدیث|روایات]]، در این شب، از ایمان شخص متوفی پرسیده می‌شود و این که آیا به [[خدا]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبرش]] ایمان دارد و چه کسی را به عنوان پیشوا و [[امامت|امام]] خود برگزیده است:<ref group="یادداشت">قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا دَخَلَ حُفْرَتَهُ یأْتِیهِ مَلَکانِ:اَحَدُهُمَا مُنْکرٌ وَ الْآخَرُ نَکیرٌ، فَأَوَّلُ مَا یسْأَلَانِهِ عَنْ رَبِّهِ وَ عَنْ نَبِیهِ وَ عَنْ وَلِیهِ، فَإِنْ أَجَابَ نَجَا، وَ إِنْ تَحَیرَ عَذَّبَاه». کشف المحجة لثمرة المهجة، ص: ۲۷۳</ref> در روایات دیگر، سؤالات بیشتری بیان شده است. | ||
بر اساس برخی [[روایات]]، سؤال و جواب شب اول قبر عمومی است و همه انسانها را در بر می گیرد. برخی عالمان از این عمومیت دو مورد را استثنا کرده‌اند: کسانی مانند مانند پیامبران و [[امامان معصوم|امامان]]، و کسانی که شرایط سؤال کردن در آنها وجود ندارد مانند کودکان و دیوانگان. علامه مجلسی با اشاره به عدم وجود [[روایت]] صریحی در این باره، معتقد است بهترین کار عدم اظهار نظر در این مسئله است.<ref>بحارالانوار، ج۶، ص۲۷۸</ref> | بر اساس برخی [[روایات]]، سؤال و جواب شب اول قبر عمومی است و همه انسانها را در بر می گیرد. برخی عالمان از این عمومیت دو مورد را استثنا کرده‌اند: کسانی مانند مانند پیامبران و [[امامان معصوم|امامان]]، و کسانی که شرایط سؤال کردن در آنها وجود ندارد مانند کودکان و دیوانگان. علامه مجلسی با اشاره به عدم وجود [[روایت]] صریحی در این باره، معتقد است بهترین کار عدم اظهار نظر در این مسئله است.<ref>بحارالانوار، ج۶، ص۲۷۸</ref> | ||
بر اساس برخي ديگر از روايات، سؤال و جواب در قبر مخصوص مؤمنان يا كافران محض است. علامه طباطبائی در کتاب حیاة ما بعد الموت بر همين اساس، سؤال و جواب در قبر را مربوط به عموم مردم نميداند.<ref>حیاة ما بعد الموت، طباطبائی، ص ۱۴۰</ref> | بر اساس برخي ديگر از روايات، سؤال و جواب در قبر مخصوص مؤمنان يا كافران محض است. [[علامه طباطبائی]] در کتاب حیاة ما بعد الموت بر همين اساس، سؤال و جواب در قبر را مربوط به عموم مردم نميداند.<ref>حیاة ما بعد الموت، طباطبائی، ص ۱۴۰</ref> | ||
==عوامل آسان کننده شب اول قبر== | ==عوامل آسان کننده شب اول قبر== | ||
به نزدیکان میت سفارش شده است که پس از خاکسپاری، میت را تنها نگذارند و با [[تلقین میت|تلقین]] به او، در پاسخ دادن به سئوالات نکیر و منکر یاری‌اش کنند.<ref> اصول کافی، باب المسأله فی القبر ۲/ ۶۳۴ و ۳/۲۰۱</ref> | به نزدیکان میت سفارش شده است که پس از خاکسپاری، میت را تنها نگذارند و با [[تلقین میت|تلقین]] به او، در پاسخ دادن به سئوالات نکیر و منکر یاری‌اش کنند.<ref> اصول کافی، باب المسأله فی القبر ۲/ ۶۳۴ و ۳/۲۰۱</ref> | ||
علاوه بر اعمال و صدقات و نماز<ref group="یادداشت">پیغمبر- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- سؤال کردند، فرمود: نماز از واجبات دین است...شفیع نزد ملک الموت، و مونس قبر و فرش زیر پهلو است. جواب نکیر و منکر است. اگر مرده مؤمن و طاعتکار بود عقل و هوشش بجای بماند و به جواب و حجّت، ایشان را دفع کند و قبر وی باغی گردد از باغهای بهشت، و اگر کافر و [[فاسق]] باشد در ماند و قبرش گودالی گردد از گودالهایهای دوزخ. شهاب الأخبار با ترجمه،متن،۸۰،الباب الاول</ref> و روزه خود شخص، برخی اعمال مانند نماز هدیه و [[نماز لیلة الدفن]] از طرف بازماندگان نیز در برطرف شدن یا کاهش سختی‌های قبر مؤثر است. | علاوه بر اعمال و صدقات و نماز<ref group="یادداشت">پیغمبر- صلّی اللّه علیه و آله و سلّم- سؤال کردند، فرمود: [[نماز]] از واجبات دین است...شفیع نزد ملک الموت، و مونس قبر و فرش زیر پهلو است. جواب نکیر و منکر است. اگر مرده مؤمن و طاعتکار بود عقل و هوشش بجای بماند و به جواب و حجّت، ایشان را دفع کند و قبر وی باغی گردد از باغهای بهشت، و اگر کافر و [[فاسق]] باشد در ماند و قبرش گودالی گردد از گودالهایهای دوزخ. شهاب الأخبار با ترجمه،متن،۸۰،الباب الاول</ref> و روزه خود شخص، برخی اعمال مانند نماز هدیه و [[نماز لیلة الدفن]] از طرف بازماندگان نیز در برطرف شدن یا کاهش سختی‌های قبر مؤثر است. | ||
==کسانی که دفن نمی‌شوند== | ==کسانی که دفن نمی‌شوند== | ||
شب اول قبر تنها برای افرادی که دفن می‌شوند نیست بلکه کسانی که بدنشان دفن نمی‌شود یا در اثر سوختن یا انفجار از بین رفته نیز شب اول قبر و سؤال قبر و [[فشار قبر]] را تجربه خواهند کرد. مطابق یک دیدگاه همه این موارد ناظر به همین بدن مادی است و خداوند توانایی اعطای درک و پاسخ به اجزای پراکنده یا سوخته را نیز دارد و به آب یا هوا یا هرآنچه در عالم هست این توانایی را می‌دهد تا بر بدن یا اجزای آن فشار و عذاب وارد کنند، بنابراین حتی اگر بدنی در فضا هم متلاشی شود از این امر استثنا نیست.کلینی روایت می‌کند: «[[یونس بن عمار]] از [[امام صادق(ع)]] راجع به شخصی که به‌دار آویخته شده سؤال کردم که آیا او را هم [[فشار قبر|عذاب قبر]] می‌دهند؟ حضرت فرمود: آری خداوند عزّ و جلّ به هوا امر می‌کند که او را در فشار خود بگیرد». | شب اول قبر تنها برای افرادی که دفن می‌شوند نیست بلکه کسانی که بدنشان دفن نمی‌شود یا در اثر سوختن یا انفجار از بین رفته نیز شب اول قبر و سؤال قبر و [[فشار قبر]] را تجربه خواهند کرد. مطابق یک دیدگاه همه این موارد ناظر به همین بدن مادی است و [[خدا|خداوند]] توانایی اعطای درک و پاسخ به اجزای پراکنده یا سوخته را نیز دارد و به آب یا هوا یا هرآنچه در عالم هست این توانایی را می‌دهد تا بر بدن یا اجزای آن فشار و عذاب وارد کنند، بنابراین حتی اگر بدنی در فضا هم متلاشی شود از این امر استثنا نیست. [[کلینی]] روایت می‌کند: «[[یونس بن عمار]] از [[امام صادق(ع)]] راجع به شخصی که به‌دار آویخته شده سؤال کردم که آیا او را هم [[فشار قبر|عذاب قبر]] می‌دهند؟ حضرت فرمود: آری خداوند عزّ و جلّ به هوا امر می‌کند که او را در فشار خود بگیرد». | ||
مطابق دیدگاه فلاسفه، وقتی قبر به عالم [[برزخ]] معنا شد، شب آنجا هم مخصوص به وضع آنجا بوده و لازم نیست تا حتماً میت دفن شود تا مراسم شب اول قبر صورت پذیرد.<ref> جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، ج ۲۱، ص۲۲۲</ref> | مطابق دیدگاه فلاسفه، وقتی قبر به عالم [[برزخ]] معنا شد، شب آنجا هم مخصوص به وضع آنجا بوده و لازم نیست تا حتماً میت دفن شود تا مراسم شب اول قبر صورت پذیرد.<ref> جوادی آملی، عبدالله، معاد شناسی، ج ۲۱، ص۲۲۲</ref> | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
میان قبر برزخی و قبر خاکی ارتباط خاصی حاکم است, یعنی میان روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی ارتباط وجود دارد و این ارتباط, در اصل از ارتباط روح و بدن مادی که در طول زندگی دنیوی با یکدیگر نوعی اتحاد داشته‌اند سرچشمه می‌گیرد. با مرگ ارتباط روح و بدن به کلی قطع نمی‌شود, بلکه ارتباط اندکی میان روح برزخی و بدن خاکی و مادی وجود دارد. از همین رو قبر خاکی با قبر و عالم برزخی ارتباط داشته و با وجود حضور روح در عالمی فوق ماده, توجه خاصی به بدن مادی و به نقطه‌ای که بدن خاکی در آن است دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر برزخی و قبر خاکی است که دستورات و احکام خاصی در باب قبر خاکی, [[تشییع جنازه]]، [[کفن]], دفن, حرمت قبور, استحباب زیارت قبور, دعا, طلب رحمت و [[استغفار|مغفرت]] بر سر قبور و نظایر آنها در [[شریعت]] اسلامی وجود دارد. | میان قبر برزخی و قبر خاکی ارتباط خاصی حاکم است, یعنی میان روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی ارتباط وجود دارد و این ارتباط, در اصل از ارتباط روح و بدن مادی که در طول زندگی دنیوی با یکدیگر نوعی اتحاد داشته‌اند سرچشمه می‌گیرد. با مرگ ارتباط روح و بدن به کلی قطع نمی‌شود, بلکه ارتباط اندکی میان روح برزخی و بدن خاکی و مادی وجود دارد. از همین رو قبر خاکی با قبر و عالم برزخی ارتباط داشته و با وجود حضور روح در عالمی فوق ماده, توجه خاصی به بدن مادی و به نقطه‌ای که بدن خاکی در آن است دارد و بر اساس همین ارتباط میان قبر برزخی و قبر خاکی است که دستورات و احکام خاصی در باب قبر خاکی, [[تشییع جنازه]]، [[کفن]], دفن, حرمت قبور, استحباب زیارت قبور, دعا, طلب رحمت و [[استغفار|مغفرت]] بر سر قبور و نظایر آنها در [[شریعت]] اسلامی وجود دارد. | ||
این ارتباط میان روح انسان در برزخ و بدن مادی او در قبر خاکی در ساعت و روزهای اول مرگ بیش از روزها و اوقات بعدی است و این به دلیل الفت شدیدی است که روح با بدن مادی در این دنیا داشته که البته به تدریج با انس گرفتن روح با بدن برزخی و قالب مثالی از این توجه و ارتباط کاسته شده و ارتباط ضعیفی میان روح و بدن خاکی باقی می‌ماند.<ref> [http://maaref.porsemani.ir/node/1257 پرسمان دانشجویی]</ref> | این ارتباط میان روح انسان در [[برزخ]] و بدن مادی او در قبر خاکی در ساعت و روزهای اول مرگ بیش از روزها و اوقات بعدی است و این به دلیل الفت شدیدی است که روح با بدن مادی در این دنیا داشته که البته به تدریج با انس گرفتن روح با [[بدن برزخی]] و قالب مثالی از این توجه و ارتباط کاسته شده و ارتباط ضعیفی میان روح و بدن خاکی باقی می‌ماند.<ref> [http://maaref.porsemani.ir/node/1257 پرسمان دانشجویی]</ref> | ||
==فشار قبر== | ==فشار قبر== | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
==معنای شب و روز در برزخ== | ==معنای شب و روز در برزخ== | ||
درباره زمان در عالم برزخ باید گفت گرچه جزییات آن عالم به روشنی برای ما به طور کامل معلوم نیست، ولی از برخی آیات و روایات به دست می‌آید که در برزخ زمان وجود دارد.<ref group="یادداشت">مثلاً قرآن فرمود: «و حاق بآل فرعون سوء العذاب النار یعرضون علیها غدوّاً وعشیاً؛(مؤمن/۴۶) آن عذاب سخت بر آل فرعون وارد شد، آتش هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شود».</ref> | درباره زمان در [[عالم برزخ]] باید گفت گرچه جزییات آن عالم به روشنی برای ما به طور کامل معلوم نیست، ولی از برخی [[آیه|آیات]] و [[حدیث|روایات]] به دست می‌آید که در برزخ زمان وجود دارد.<ref group="یادداشت">مثلاً قرآن فرمود: «و حاق بآل فرعون سوء العذاب النار یعرضون علیها غدوّاً وعشیاً؛(مؤمن/۴۶) آن عذاب سخت بر آل فرعون وارد شد، آتش هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شود».</ref> | ||
اما اینکه مراد از صبح و شام و زمان که در برزخ وجود دارد چیست، حقیقتی است که جزئیات آن به آسانی قابل درک نخواهد بود، چون زمان به مفهوم طلوع و غروب خورشید و روز و شب که از این رهگذر پدید می‌آید در عالم برزخ وجود ندارد، مگر این که گفته شود چون مخاطب آموزه‌های وحیانی، انسان‌های در عالم دنیا هستند، به تناسب تعبیر صبح و شام به کار برده شده است و منظور از عذاب آنها در صبحگاهان و شامگاهان، نسبت به عالم دنیا است نه این که در آن جا واقعاً طلوع و غروب خورشید باشد. | اما اینکه مراد از صبح و شام و زمان که در برزخ وجود دارد چیست، حقیقتی است که جزئیات آن به آسانی قابل درک نخواهد بود، چون زمان به مفهوم طلوع و غروب خورشید و روز و شب که از این رهگذر پدید می‌آید در عالم برزخ وجود ندارد، مگر این که گفته شود چون مخاطب آموزه‌های وحیانی، انسان‌های در عالم دنیا هستند، به تناسب تعبیر صبح و شام به کار برده شده است و منظور از عذاب آنها در صبحگاهان و شامگاهان، نسبت به عالم دنیا است نه این که در آن جا واقعاً طلوع و غروب خورشید باشد. | ||