خسران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''خُسران''' به معناى نقصان، هلاکت، زیان و گمراهى، اصطلاحى [[قرآن|قرآنى]] و [[حدیث|حدیثى]] است. خسران در آیات قرآنى با مفهوم کفر و مفاهیم هم‌سنخ آن مرتبط است. قرآن کریم شرط لازم برای خروج انسان از دایره خسران را پیوستن به اهل [[ایمان]]، انجام دادن عمل صالح و توصیه یکدیگر به حق و [[صبر]] بر طاعت [[خداوند]] دانسته است. در احادیث، پرداختن به آنچه انسان را از خداوند دور کند، موجب خسران او دانسته شده است.

 

مصدر خسران از ریشه «خ س ر» و به معناى نقصان، هلاکت، زیان و گمراهى است.<ref> خلیل‌بن احمد، ذیل «خسر»؛ زمخشرى، ۱۳۴۲ـ۱۳۴۳ش، قسم ۲، ص ۵۲۷؛ ابن‌منظور، ذیل «خسر» </ref> به نوشته [[ابوهلال عسکرى]]،<ref> عسکرى، ص ۵۷۴ </ref> خسران به معناى از دست رفتن تمام یا بخشى از سرمایه و معناى اصیل آن در زبان عربى هلاکت است. <ref> نیز رجوع کنید به ابن‌منظور، همانجا </ref> با این‌حال، ابن‌فارِس<ref>ذیل «خسر»</ref> نقص (کاستى) را معناى اصلى خَسِرَ دانسته‌است.<ref> نیز رجوع کنید به راغب اصفهانى، ذیل «خسر» </ref> این واژه از یک سو هم به انسان و هم به فعل منسوب مى‌شود و از سوى دیگر، هم درباره چیزهاى خارجى و هم درباره امور ذهنى و روانى به‌کار مى‌رود.<ref> نیز رجوع کنید به راغب اصفهانى، ذیل «خسر»</ref>

در [[قرآن کریم]]، خسران و کلمات هم‌ریشه آن ۶۵ مرتبه و در شصت آیه، به اشکال صرفى گوناگون، به کار رفته است. <ref> رجوع کنید به محمدفؤاد عبدالباقى، ذیل «خسر» </ref>

آنچه در کاربرد قرآنى خسران بارز است، پیوند آن با مفهوم [[کفر]] و مفاهیم هم‌سنخ آن است. بنابر آیات قرآن، کفر و خسران (هلاکت) انسان با یکدیگر نسبت مستقیم دارند، به طورى‌که هرچه فرد بیشتر در کفر غرق شود، خسران وى افزون‌تر مى‌شود <ref> رجوع کنید به فاطر: ۳۹ </ref> و از حیث عمل، در شمار زیان‌کار‌ترین انسان‌ها (أَخْسَرینَ أَعْمالا) <ref> رجوع کنید به کهف: ۱۰۳ـ۱۰۵ </ref> قرار مى‌گیرد. این خسران، به اعتقاد مفسران، همانند خسرانِ حقیقى است که برخلاف زیان هاى دنیوى، پایدار و جبران‌ناپذیر و موجب گرفتارشدن به عذاب اخروى است و قرآن از آن به «الخُسرانُ المُبینُ» (هلاکت آشکار) تعبیر کرده است. <ref> رجوع کنید به زُمر: ۱۵؛ طبرى؛ طوسى؛ طباطبائى، ذیل همین آیه </ref> بر این اساس، قرآن کریم شرط لازم خروج انسان از دایره خسران را پیوستن به اهل [[ایمان]] و انجام دادن عمل صالح و توصیه یکدیگر به حق و [[صبر]] بر طاعت [[خداوند]] دانسته است. <ref> رجوع کنید به عصر: ۲ـ۳؛ طبرى؛ طوسى، ذیل همین آیات </ref>

 

واژه‌هاى تَتْبیب، <ref> رجوع کنید به هود: ۱۰۱ </ref> تَباب، <ref> غافر: ۳۷ </ref> تَبَّتْ و تَبَّ <ref> مَسَد: ۱ </ref> و خائِبین <ref> آل‌عمران: ۱۲۷ </ref> و خابَ <ref> ابراهیم: ۱۵؛ طه: ۶۱، ۱۱۱؛ شمس: ۱۰ </ref> از واژه‌هاى مترادف با خسران در قرآن کریم است.

 

به‌طور کلى در احادیث، پرداختن به آنچه انسان را از خداوند دور کند، موجب خسران او دانسته شده است، <ref> همو، ۱۳۶۲ش، ج ۲، ص ۶۳۲ </ref> از جمله این امور نپرداختن [[زکات]]، <ref> مسلم‌بن حجاج، ج ۳، ص ۷۴ـ۷۵ </ref> [[تکبر]]، احسان همراه با منّت، خدعه در فروش اجناس، <ref> ابن‌ماجه، ج ۲، ص ۷۴۵ </ref> اهتمام نکردن به [[نماز]] <ref> ترمذى، ج ۱، ص ۲۵۸ </ref> و دشمنى با [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] پیامبر اسلام <ref> ابن‌بابویه، ۱۴۱۷، ص ۳۴۲ </ref> است. <ref> نیز رجوع کنید به کلینى، ج ۱، ص ۴۵؛ ابن‌بابویه، ۱۴۰۴، ج ۲، ص ۶۲۸؛ همو، ۱۴۱۷، ص ۳۸۸ </ref>

 

 

{{پانویس|اندازه=ریز|۴}}

 

{{ستون-شروع}}

 

* ابن‌بابویه، الامالى، قم، ۱۴۱۷ق.

* همو، کتاب‌الخصال، چاپ على‌اکبر غفارى، قم، ۱۳۶۲ش.

* همو، کتاب مَن‌لایـَحضُرُه‌الفقیه، چاپ على‌اکبر غفارى، قم، ۱۴۰۴ق.

* ابن‌ماجه، سنن ابن‌ماجة، چاپ محمدفؤاد عبدالباقى، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست، بیروت، بى‌تا.

* محمدبن عیسى ترمذى، سنن‌الترمذى و هوالجامع الصحیح، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.

* خلیل‌بن احمد، کتاب‌العین، چاپ مهدى مخزومى و ابراهیم سامرائى، قم، ۱۴۰۹ق.

* حسین‌بن محمد راغب اصفهانى، المفردات فى غریب‌القرآن، چاپ محمد سیدکیلانى، تهران، ۱۳۳۲ش.

* محمودبن عمر زمخشرى، پیشرو ادب، یا، مقدمة‌الادب، چاپ محمدکاظم امام، تهران، ۱۳۴۲ـ۱۳۴۳ش.

* همو، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فى وجوه‌التأویل، بیروت، ۱۳۶۶/۱۹۴۷.

* طباطبائى.

* طبرى، جامع.

* طوسى.

* حسن‌بن عبداللّه عسکرى، معجم‌الفروق اللغویة، الحاوى لکتاب ابى‌هلال‌العسکرى و جزءآ من کتاب‌السید نورالدین الجزائرى، قم، ۱۴۱۲ق.

* کلینى.

* محمدفؤاد عبدالباقى، المعجم‌المفهرس لألفاظ القرآن کریم، قاهره، ۱۳۶۴ق، چاپ افست تهران، ۱۳۹۷ق.

* مسلم‌بن حجاج، الجامع‌الصحیح، بیروت: دارالفکر، بى‌تا.