confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۸۹
ویرایش
سید محمد صدر: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح نشانی وب
جز (ویکی سازی) |
(اصلاح نشانی وب) |
||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
== تولد و شهادت== | == تولد و شهادت== | ||
سید محمد صدر در [[۱۷ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۳۶۲ هجری قمری|۱۳۶۲]] قمری ([[۳ فروردین]] [[سال ۱۳۲۲ هجری شمسی|۱۳۲۲]]ش) به دنیا آمد. نقل شده است که مادرش باردار نمی‌شد، نذر کرد که اگر دارای پسری شود او را محمد بنامد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۹۸.</ref> | سید محمد صدر در [[۱۷ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۳۶۲ هجری قمری|۱۳۶۲]] قمری ([[۳ فروردین]] [[سال ۱۳۲۲ هجری شمسی|۱۳۲۲]]ش) به دنیا آمد. نقل شده است که مادرش باردار نمی‌شد، نذر کرد که اگر دارای پسری شود او را محمد بنامد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۹۸.</ref> | ||
سید محمد صدر در شامگاه [[جمعه]] [[۳ ذی‌القعده]] [[سال ۱۴۱۹ هجری قمری|۱۴۱۹]]ق (برابر با [[۳۰ بهمن]] [[سال ۱۳۷۷ هجری شمسی|۱۳۷۷]]ش) به همراه دو تن از فرزندانش، [[ترور]] و شهید شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۹۸.</ref> | سید محمد صدر در شامگاه [[جمعه]] [[۳ ذی‌القعده]] [[سال ۱۴۱۹ هجری قمری|۱۴۱۹]]ق (برابر با [[۳۰ بهمن]] [[سال ۱۳۷۷ هجری شمسی|۱۳۷۷]]ش) به همراه دو تن از فرزندانش، [[ترور]] و شهید شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۹۸.</ref> | ||
{{تبارنامه خاندان صدر}} | {{تبارنامه خاندان صدر}} | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
== تحصیلات== | == تحصیلات== | ||
محمد صدر، تحصیلات را نزد پدربزرگش، محمد رضا آل یاسین و نیز پدرش آغاز کرد. در ۱۱ سالگی لباس روحانیت به تن کرد. دروس ابتدایی را نزد پدر و سپس سید طالب رفاعی و شیخ حسن طراد عاملی فرا گرفت و بقیه مقدمات را نزد [[سید محمدتقی حکیم]] و شیخ [[محمدتقی ایروانی]] آموزش دید.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۲.</ref> | محمد صدر، تحصیلات را نزد پدربزرگش، محمد رضا آل یاسین و نیز پدرش آغاز کرد. در ۱۱ سالگی لباس روحانیت به تن کرد. دروس ابتدایی را نزد پدر و سپس سید طالب رفاعی و شیخ حسن طراد عاملی فرا گرفت و بقیه مقدمات را نزد [[سید محمدتقی حکیم]] و شیخ [[محمدتقی ایروانی]] آموزش دید.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۲.</ref> | ||
در ۱۴ سالگی وارد دانشکده فقه شد و علاوه بر علوم اسلامی، زبان انگلیسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و تاریخ را نیز فرا گرفت. در سال ۱۳۷۹ ق. شروع به فراگیری کلیات فقه کرد، [[فلسفه]] را نزد [[محمدرضا مظفر]]، [[اصول]] و [[فقه مقارن]] را نزد سید محمدتقی حکیم و فقه را نزد شیخ محمدتقی ایروانی فرا گرفت. سید محمد صدر در این دوره همچنین از شیخ مهدی مظفر در کلیات فقه، [[سید عبدالوهاب کربلائی]] در زمینه زبان انگلیسی، دکتر حاتم کعبی در علم نفس و دکتر فاضل حسین در تاریخ بهره برد. وی در ۱۹ سالگی از دانشکده فقه فارغ التحصیل شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۳.</ref> | در ۱۴ سالگی وارد دانشکده فقه شد و علاوه بر علوم اسلامی، زبان انگلیسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و تاریخ را نیز فرا گرفت. در سال ۱۳۷۹ ق. شروع به فراگیری کلیات فقه کرد، [[فلسفه]] را نزد [[محمدرضا مظفر]]، [[اصول]] و [[فقه مقارن]] را نزد سید محمدتقی حکیم و فقه را نزد شیخ محمدتقی ایروانی فرا گرفت. سید محمد صدر در این دوره همچنین از شیخ مهدی مظفر در کلیات فقه، [[سید عبدالوهاب کربلائی]] در زمینه زبان انگلیسی، دکتر حاتم کعبی در علم نفس و دکتر فاضل حسین در تاریخ بهره برد. وی در ۱۹ سالگی از دانشکده فقه فارغ التحصیل شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۳.</ref> | ||
دروس عالی فقه و اصول را از اساتید [[حوزه علمیه نجف]] مانند [[سید محمدباقر صدر]] و [[صدرا بادکوبه‌ای]] آموخت. مقطع [[درس خارج|خارج]] را نزد [[آیت الله خویی]]، [[امام خمینی]]، سید محمدباقر صدر و [[سید محسن حکیم]] فرا گرفت.<ref>دشتی، نظری و نقدی بر موسوعة الامام المهدی، ص۳۵.</ref> او درس‌های اساتید را با قلم خود تقریر می‌کرد.<ref> صدر، آیت الله سید محمد صدر و اداره حوزه علمیه نجف، ص۱۲۰.</ref> | دروس عالی فقه و اصول را از اساتید [[حوزه علمیه نجف]] مانند [[سید محمدباقر صدر]] و [[صدرا بادکوبه‌ای]] آموخت. مقطع [[درس خارج|خارج]] را نزد [[آیت الله خویی]]، [[امام خمینی]]، سید محمدباقر صدر و [[سید محسن حکیم]] فرا گرفت.<ref>دشتی، نظری و نقدی بر موسوعة الامام المهدی، ص۳۵.</ref> او درس‌های اساتید را با قلم خود تقریر می‌کرد.<ref> صدر، آیت الله سید محمد صدر و اداره حوزه علمیه نجف، ص۱۲۰.</ref> | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
== فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی == | == فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی == | ||
سیدمحمد صدر در دوره مرجعیت خود، فعالیت‌های سیاسی اجتماعی زیر را در عراق انجام داد: | سیدمحمد صدر در دوره مرجعیت خود، فعالیت‌های سیاسی اجتماعی زیر را در عراق انجام داد: | ||
* برپایی [[نمازجمعه]]؛ او شبکه‌ای از ائمه جمعه را منصوب کرد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۰۱.</ref> | * برپایی [[نمازجمعه]]؛ او شبکه‌ای از ائمه جمعه را منصوب کرد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۰۱.</ref> | ||
* [[عزاداری امام حسین]] و دیگر [[امامان شیعه]] را پس از آنکه مدت‌ها از سوی حکومت بعث [[صدام]]ی ممنوع بود، اقامه و خود در سال‌روز [[شهادت]] [[حضرت علی(ع)]] در منبر [[مسجد کوفه]] قصیده‌خوانی کرد. | * [[عزاداری امام حسین]] و دیگر [[امامان شیعه]] را پس از آنکه مدت‌ها از سوی حکومت بعث [[صدام]]ی ممنوع بود، اقامه و خود در سال‌روز [[شهادت]] [[حضرت علی(ع)]] در منبر [[مسجد کوفه]] قصیده‌خوانی کرد. | ||
* راه اندازی پیاده‌روی از نقاط مختلف عراق به سوی کربلا در نیمه‌شعبان.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۰۲.</ref> | * راه اندازی پیاده‌روی از نقاط مختلف عراق به سوی کربلا در نیمه‌شعبان.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۰۲.</ref> | ||
* تشکیل دادگاه اسلامی و پیگیری برای حکومت اسلامی؛ او در برابر دادگاه دولتی، دادگاه اسلامی ایجاد کرد و به جای قانون مصوب دولت بر پایه شرع حکم می‌کرد.{{مدرک}} | * تشکیل دادگاه اسلامی و پیگیری برای حکومت اسلامی؛ او در برابر دادگاه دولتی، دادگاه اسلامی ایجاد کرد و به جای قانون مصوب دولت بر پایه شرع حکم می‌کرد.{{مدرک}} | ||
* چاپ و نشر مجله الهدی در موضوعات سیاسی، اجتماعی و حوزوی. | * چاپ و نشر مجله الهدی در موضوعات سیاسی، اجتماعی و حوزوی. | ||
== از رابطه تا مبارزه با حکومت بعث== | == از رابطه تا مبارزه با حکومت بعث== | ||
صدر چندین بار از سوی [[حکومت بعث عراق]] دستگیر و زندانی شد که نخستین‌بار در سال ۱۳۵۱ش بود. او در سال ۱۳۵۳ش برای دومین بار به همراه ۱۵۰ تن از شاگردان [[سید محمدباقر صدر]] و اعضای [[حزب الدعوه]] زندانی شد. در سال [[۱۳۷۰]]ش نیز به دلیل فعالیت‌های فرهنگی و سخنرانی‌هایش بر ضد حکومت بعث همراه با ۱۰۶ تن دیگر دستگیر و زندانی شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۳۰.</ref> اما پس از حوادث سال ۱۹۹۱م، حکومت بعث عراق، او را به عنوان [[مرجع تقلید|مرجع رسمی شیعیان]] عراق معرفی کرد و اداره [[حوزه علمیه نجف]] را به او واگذار نمود. پذیرش مرجعیت توسط وی، موجی از اعتراض‌ها را در پی داشت و حتی برخی او را به وابستگی با حکومت عراق متهم کردند. عده‌ای دیگر حرکت او را تبدیل حرکت مسلحانۀ انتفاضه به حرکت اصلاح‌طلبانه در عراق تعبیر می‌کنند که به تشویق [[سید محمد حسین فضل الله]] انجام شد و نظام صدام نیز از آن استقبال کرد.<ref> سجادی، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ص۶۲.</ref> | صدر چندین بار از سوی [[حکومت بعث عراق]] دستگیر و زندانی شد که نخستین‌بار در سال ۱۳۵۱ش بود. او در سال ۱۳۵۳ش برای دومین بار به همراه ۱۵۰ تن از شاگردان [[سید محمدباقر صدر]] و اعضای [[حزب الدعوه]] زندانی شد. در سال [[۱۳۷۰]]ش نیز به دلیل فعالیت‌های فرهنگی و سخنرانی‌هایش بر ضد حکومت بعث همراه با ۱۰۶ تن دیگر دستگیر و زندانی شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۳۰.</ref> اما پس از حوادث سال ۱۹۹۱م، حکومت بعث عراق، او را به عنوان [[مرجع تقلید|مرجع رسمی شیعیان]] عراق معرفی کرد و اداره [[حوزه علمیه نجف]] را به او واگذار نمود. پذیرش مرجعیت توسط وی، موجی از اعتراض‌ها را در پی داشت و حتی برخی او را به وابستگی با حکومت عراق متهم کردند. عده‌ای دیگر حرکت او را تبدیل حرکت مسلحانۀ انتفاضه به حرکت اصلاح‌طلبانه در عراق تعبیر می‌کنند که به تشویق [[سید محمد حسین فضل الله]] انجام شد و نظام صدام نیز از آن استقبال کرد.<ref> سجادی، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ص۶۲.</ref> | ||
از نیمه دوم سال ۱۳۷۷ش رفتار آیت‌الله صدر تغییر کرد و وی به شیوه انتقادی از حکومت بعث روی آورد. انتقادات تندی در خطبه‌های [[نماز جمعه]] از حکومت بعثی داشت. در هفته‌های آخر نماز جمعه، کفن‌پوش حضور پیدا می‌کرد، از دعا برای صدام در نماز جمعه خودداری می‌نمود و تلاش در احیای برخی از مراسم شیعه در نیمه‌شعبان داشت.<ref> سجادی، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ص۶۲.</ref> | از نیمه دوم سال ۱۳۷۷ش رفتار آیت‌الله صدر تغییر کرد و وی به شیوه انتقادی از حکومت بعث روی آورد. انتقادات تندی در خطبه‌های [[نماز جمعه]] از حکومت بعثی داشت. در هفته‌های آخر نماز جمعه، کفن‌پوش حضور پیدا می‌کرد، از دعا برای صدام در نماز جمعه خودداری می‌نمود و تلاش در احیای برخی از مراسم شیعه در نیمه‌شعبان داشت.<ref> سجادی، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ص۶۲.</ref> | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
هدف او پیگیری حرکتی بود که توسط [[سید محمدباقر صدر]] به منظور تشکیل حکومت اسلامی آغاز شده بود. او اعتقاد داشت: «اسلام همه را به تأسیس حکومت اسلامی در همه جوامع مسلمان دستور می‌دهد.» | هدف او پیگیری حرکتی بود که توسط [[سید محمدباقر صدر]] به منظور تشکیل حکومت اسلامی آغاز شده بود. او اعتقاد داشت: «اسلام همه را به تأسیس حکومت اسلامی در همه جوامع مسلمان دستور می‌دهد.» | ||
علی‌رغم اینکه حکومت عراق [[دعا]] برای سلامتی [[صدام]] در [[قنوت]] [[نماز جمعه]] را الزامی دانسته بود، محمد صدر برای سلامتی صدام دعا نکرد و [[فتوا]] داد: «دعا برای هیچ بشری غیر از معصوم در نماز جایز نیست».<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۰۴.</ref> | علی‌رغم اینکه حکومت عراق [[دعا]] برای سلامتی [[صدام]] در [[قنوت]] [[نماز جمعه]] را الزامی دانسته بود، محمد صدر برای سلامتی صدام دعا نکرد و [[فتوا]] داد: «دعا برای هیچ بشری غیر از معصوم در نماز جایز نیست».<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۰۴.</ref> | ||
== آثار == | == آثار == | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
آثار صدر یا تقریر درس‌های اساتید او در علم فقه و اصول است و یا تقریر شاگردان او از درس‌هایش و یا تألیفات به قلم او و یا تنظیم و تدوین درس‌های او که توسط محققین «مؤسسة المنتظر لاحیاء آثار آل الصدر» در قم است. آثار او عبارتند از: | آثار صدر یا تقریر درس‌های اساتید او در علم فقه و اصول است و یا تقریر شاگردان او از درس‌هایش و یا تألیفات به قلم او و یا تنظیم و تدوین درس‌های او که توسط محققین «مؤسسة المنتظر لاحیاء آثار آل الصدر» در قم است. آثار او عبارتند از: | ||
* '''[[موسوعة الامام المهدی (کتاب)|مَوسوعَةُ الامام المهدی]]'''؛ مجموعه‌ای چهار جلدی در موضوع [[مهدویت]] است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۵.</ref> | * '''[[موسوعة الامام المهدی (کتاب)|مَوسوعَةُ الامام المهدی]]'''؛ مجموعه‌ای چهار جلدی در موضوع [[مهدویت]] است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۵.</ref> | ||
*'''منة المنان'''؛ یک دوره تفسیر ۵ جلدی از جزء سی [[قرآن کریم]] است که از [[سوره ناس]] آغاز شده است. این تفسیر درس‌های صدر در روزهای [[پنج شنبه]] و [[جمعه]] و سایر ایام تعطیل بوده است. به گفته نویسنده این تفسیر برای اهل فکر و فرهنگ، دانشگاهیان و آشنایان به علوم حوزوی نوشته شده است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۳-۱۴.</ref> | *'''منة المنان'''؛ یک دوره تفسیر ۵ جلدی از جزء سی [[قرآن کریم]] است که از [[سوره ناس]] آغاز شده است. این تفسیر درس‌های صدر در روزهای [[پنج شنبه]] و [[جمعه]] و سایر ایام تعطیل بوده است. به گفته نویسنده این تفسیر برای اهل فکر و فرهنگ، دانشگاهیان و آشنایان به علوم حوزوی نوشته شده است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۳-۱۴.</ref> | ||
* '''ماوراء الفقه'''؛ صدر در این مجموعه آن چه که [[فقیه]] در امور ماوراءالفقه به آن نیاز دارد، در پانزده جلد فراهم آورده است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۶.</ref> | * '''ماوراء الفقه'''؛ صدر در این مجموعه آن چه که [[فقیه]] در امور ماوراءالفقه به آن نیاز دارد، در پانزده جلد فراهم آورده است.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۶.</ref> | ||
* '''فقه الاخلاق'''؛ صدر با تألیف این کتاب به پیوند [[فقه]] و [[اخلاق]] پرداخته است. او در این کتاب دو جلدی نشان داده که زندگی بر اساس شریعت جدای از اخلاق نیست و بر مسلمان لازم است که باید و نباید اخلاقی را هم رعایت کند. | * '''فقه الاخلاق'''؛ صدر با تألیف این کتاب به پیوند [[فقه]] و [[اخلاق]] پرداخته است. او در این کتاب دو جلدی نشان داده که زندگی بر اساس شریعت جدای از اخلاق نیست و بر مسلمان لازم است که باید و نباید اخلاقی را هم رعایت کند. | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
* کتاب الطهاره، تقریر درس فقه سید محمدباقر صدر. | * کتاب الطهاره، تقریر درس فقه سید محمدباقر صدر. | ||
* مبحث ولایة الفقیه | * مبحث ولایة الفقیه | ||
* الکلمة التامة فی الولایة العامة<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ص۱۴-۱۷.</ref> | * الکلمة التامة فی الولایة العامة<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۴-۱۷.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
* اضواء علی ثورة الحسین(ع)؛ صدر در این کتاب به خطبا، واعظان و مداحان دربارۀ نقل و تحلیل [[واقعه عاشورا|وقایع عاشورا]] توصیه‌هایی کرده است. این کتاب با نام پرتوهایی بر انقلاب حسین(ع) به فارسی ترجمه شده است. | * اضواء علی ثورة الحسین(ع)؛ صدر در این کتاب به خطبا، واعظان و مداحان دربارۀ نقل و تحلیل [[واقعه عاشورا|وقایع عاشورا]] توصیه‌هایی کرده است. این کتاب با نام پرتوهایی بر انقلاب حسین(ع) به فارسی ترجمه شده است. | ||
[[پرونده:مجموعه آثار سید محمد صدر.png|بندانگشتی|مجموعه آثار سید محمد صدر]] | [[پرونده:مجموعه آثار سید محمد صدر.png|بندانگشتی|مجموعه آثار سید محمد صدر]] | ||
=== نسخه دیجیتال آثار=== | === نسخه دیجیتال آثار=== | ||
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار سید محمد صدر را در نرم افزار «مجموعه تراث آیت الله العظمی السید الشهید محمد الصدر» به سفارش مؤسسة المنتظر لاحیاء تراث آل الصدر گردآورده است. این نرم افزار حاوی متن کامل ۶۲ عنوان در ۹۸ جلد از آثار سید محمد صدر، به زبان عربی و فارسی و انگلیسی در موضوع: تفسیر و علوم قرآن، اخلاق، عقاید، مهدویت، سیره و تاریخ، احکام شرعی، اصول فقه، فقه، حقوق، خانواده، شعر و فیزیک است. در این نرم افزار امکان دسترسی به صوت دروس و سخنرانی‌های صدر نیز امکان‌پذیر است.<ref>[http://noorsoft.org/fa/news/ | مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار سید محمد صدر را در نرم افزار «مجموعه تراث آیت الله العظمی السید الشهید محمد الصدر» به سفارش مؤسسة المنتظر لاحیاء تراث آل الصدر گردآورده است. این نرم افزار حاوی متن کامل ۶۲ عنوان در ۹۸ جلد از آثار سید محمد صدر، به زبان عربی و فارسی و انگلیسی در موضوع: تفسیر و علوم قرآن، اخلاق، عقاید، مهدویت، سیره و تاریخ، احکام شرعی، اصول فقه، فقه، حقوق، خانواده، شعر و فیزیک است. در این نرم افزار امکان دسترسی به صوت دروس و سخنرانی‌های صدر نیز امکان‌پذیر است.<ref>[http://noorsoft.org/fa/news/مجموعه-آثار-آیت-الله-العظمی-شهید-صدرعرضه-شد مجموعه آثار آیت الله العظمی السید الشهید محمد الصدر]، مرکز تحقیقات کامپیوتری نور.</ref> | ||
== ویژگی‌های اخلاقی == | == ویژگی‌های اخلاقی == | ||
| خط ۱۳۷: | خط ۱۳۷: | ||
* عبدالرزاق، صلاح، الشهید الصدر الثانی مرجع امه، مرکز الهدی للدراسات الحوزویه، نجف، ۲۰۰۸م. | * عبدالرزاق، صلاح، الشهید الصدر الثانی مرجع امه، مرکز الهدی للدراسات الحوزویه، نجف، ۲۰۰۸م. | ||
*[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/874065 سجادی، سید امیر، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ماهنامه زمانه، شماره ۹۵، دی ۱۳۸۹ش.] | *[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/874065 سجادی، سید امیر، جریان صدر دوم «التیار الصدری» مرجع عرب؛ مرجع عجم، ماهنامه زمانه، شماره ۹۵، دی ۱۳۸۹ش.] | ||
*[http://noorsoft.org/fa/news/ | *[http://noorsoft.org/fa/news/مجموعه-آثار-آیت-الله-العظمی-شهید-صدرعرضه-شد مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار آیت الله العظمی شهید صدر عرضه شد، کد خبر ۱۲۶۶۳، انتشار ۱۷ مرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ دسترسی، ۲ آبان ۱۳۹۵ش.] | ||
*[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، شهید سید محمد صدر و موسوعة الامام المهدی، موعود، شماره، ۱۵، مرداد و شهریور ، ۱۳۷۸ش، تاریخ انتشار،۵ مهر ۱۳۸۶، دسترسی ۲ آبان ۱۳۹۵.] | *[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4227/4315/30728 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، شهید سید محمد صدر و موسوعة الامام المهدی، موعود، شماره، ۱۵، مرداد و شهریور ، ۱۳۷۸ش، تاریخ انتشار،۵ مهر ۱۳۸۶، دسترسی ۲ آبان ۱۳۹۵.] | ||
*[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/9820/ صدر(مصاحبه)، آیت الله سید محمد صدر و اداره حوزه علمیه نجف، پژوهش و حوزه، شماره۱۶، زمستان ۱۳۸۲ش.] | *[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/9820/ صدر(مصاحبه)، آیت الله سید محمد صدر و اداره حوزه علمیه نجف، پژوهش و حوزه، شماره۱۶، زمستان ۱۳۸۲ش.] | ||