غزوه بنی‌قینقاع: تفاوت میان نسخه‌ها

مدتی پس از تسلّط قبایل یهود بر مدینه، قدرت آنان به عرب‌های بنوقیله انتقال یافت و یهودیان ناگزیر با دیگر قبایل [[عرب]] هم پیمان شدند و بنی قینقاع به رغم دو قبیله دیگر که به اَوْس پیوستند، با خَزْرَج پیمان بست.<ref>طبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج۳، ص۱۳۶۱.</ref> البته جوادعلی<ref>المفصل فی التاریخ العرب قبل الاسلام، ج۴، ص۳۹.</ref> آنان را هم‌پیمان اوس نیز می‌داند. بنابر نقل‌های تاریخی میان بنی قینقاع و دیگر قبایل یهود ([[غزوه بنی قریظه|بنی قریظه]] و [[غزوه بنی نضیر|بنی نضیر]]) رقابت‌هایی وجود داشته و حتی بارها با هم جنگیده بودند.<ref>حسن خالد، مجتمع المدینه قبل الهجرة و بعدها، ص۳۹.</ref>

بنی قَینُقاع در جنوب غربی مدینه می‌زیستند و دژ و بازاری معروف داشتند.<ref> بلعمی،  تاریخنامه طبری، ج۱، ص۱۵۱.</ref> و این سخن که آنان در مرکز [[مدینه]] مجتمع بودند<ref>د. جودائیکا، همانجا.</ref>، درست نیست. آنان برخلاف دیگر یهودیان در مدینه زمین کشاورزی و نخلستان نداشتند و زرگری، آهنگری و کفشگری از پیشه‌های مهم آنان بود.<ref>بلعمی،  تاریخنامه طبری، ج۱، ص۱۵۱.</ref>

# هنگامی که [[آیه]] ۵۸ سوره [[انفال]] بر پیامبر نازل شد، پیامبر با اظهار بیمناکی از بنی قینقاع به جنگ آنان رفت. ابن اسحاق هر سه مطلب را به طور مجزّا نقل می‌کند، ولی به جای آیه یادشده، از آیاتی دیگر<ref>[[سوره آل عمران]]، ۱۲۱۳</ref> سخن می‌راند. واقدی گفته‌های اول و دوم را به صورتی مرتبط می‌آورد و ابن سعد تنها سومین مطلب را ذکر می‌کند. طبری با تلفیق مطالب اول و سوم می‌نویسد که پس از امتناع یهودیان از پذیرش سخنان پیامبر، این آیه نازل شد. برخی منابع دیگر از سرکشی و عهدشکنی یهودیان، پس از جنگ [[غزوه بدر|بدر]] سخن می‌رانند، ولی از مصادیق آن چیزی نمی‌گویند.<ref>ابن اسحاق، سیرت رسول اللّه، همانجا؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۹.</ref> حدس وات<ref>وات، ص۱۸۱.</ref> این است که حرکت‌هایی بر ضد پیامبر وجود داشته که احتمالاً یهودیان، عاملان آنها را تشویق می‌کرده‌اند.

بیشتر منابع، شنبه پانزدهم [[شوال]] سال دوم هجری و اول [[ذیقعدة]] همان سال را زمان آغاز و پایان جنگ دانسته‌اند.<ref> واقدی، همانجا؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۸۲۹؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۰۶.</ref> در روایتی دیگر آمده است که وقتی پیامبر بر بنی قینقاع پیروز شد و به [[مدینه]] بازگشت، [[عید قربان]] (دهم [[ذیحجه]]) بود و برای نخستین بار با مردم [[نماز عید]] گزارد.<ref>ابن شبّه نمیری، تاریخ المدینة المنورة، ج۱، ص۱۳۶۱۳۷؛ طبری، تاریخ الرسل و الملوک، ج۳، ص۱۳۶۲.</ref>

به نوشته بلعمی<ref>بلعمی،  تاریخنامه طبری، ج۱، ص۱۵۲</ref> پیامبر علاوه بر تبعید آنان، حصارشان را نیز ویران کرد. برخی از یهودیان با پذیرش اسلام در مدینه ماندند، چنانکه در مراسم دفن [[عبداللّه بن اُبی]] در سال ۹ق، چند تن از بنی قَینُقاع هم حضور داشتند.<ref>واقدی، کتاب المغازی، ج۳، ص۸۰۶.</ref> این سخن که [[عبداللّه بن سلام]] نیز در شمار این اسلام آوردگان بود،<ref>دارة المعارف جودائیکا، همانجا.</ref> نادرست است، زیرا او به روایتی قبل از هجرت به مدینه و به روایتی، اندکی پس از آن اسلام آورده بود.<ref> دایرة المعارف اسلام، چاپ دوم، ذیل «عبداللّه بن سلام».</ref>

بیشتر منابع، تعداد مردان بنی قَینُقاع را ۷۰۰ تن دانسته‌اند، ولی از غنایم به دست آمده پیداست که احتمالاً این تعداد مبالغه‌آمیز باشد و گمان می‌رود سخن مؤلف التنبیه و الاشراف که یهودیان را ۴۰۰ تن دانسته است به حقیقت نزدیکتر باشد.<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، همانجا.</ref>

پیامبر(ص) غنائم را بین اصحاب قسمت کرد و برای نخستین بار خمس آن را گرفت.<ref>طبری، تاریخ الرسل و الملوک، همانجا؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۰۷.</ref> همچنین به عنوان «صَفْوُالغنائم» سه کمان، دو زره، سه شمشیر و سه نیزه را انتخاب کرد و دو زره را نیز به [[محمد بن مسلمه]] و سعد بن معاذ بخشید.<ref> واقدی، کتاب المغازی، ج۱، ص۱۲۹.</ref>