لولا السنتان لهلک النعمان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''لَولا السَّنَتان لَهَلَکَ النُّعْمان''' (اگر آن دو سال نبود، نعمان هلاک می‌شد)، عبارتی مشهور است که گفته می‌شود [[ابوحنیفه|ابوحَنیفه پیشوای حنفیان]]، با این تعبیر به اهمیت دوسال شاگردی خود نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] اشاره کرده است. علمای شیعه این سخن را گواهی بر عظمت علمی امام ششم می‌دانند. برخی علمای اهل‌سنت آن را ساخته [[شیعه|شیعیان]] دانسته و گروهی این تعبیر را دلیل بر قرابت علمی و فکری اهل سنت به [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت پیامبر(ص)]] می‌دانند. | '''لَولا السَّنَتان لَهَلَکَ النُّعْمان''' (اگر آن دو سال نبود، نعمان هلاک می‌شد)، عبارتی مشهور است که گفته می‌شود [[ابوحنیفه|ابوحَنیفه پیشوای حنفیان]]، با این تعبیر به اهمیت دوسال شاگردی خود نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] اشاره کرده است. علمای شیعه این سخن را گواهی بر عظمت علمی امام ششم می‌دانند. برخی علمای اهل‌سنت آن را ساخته [[شیعه|شیعیان]] دانسته و گروهی این تعبیر را دلیل بر قرابت علمی و فکری اهل سنت به [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت پیامبر(ص)]] می‌دانند. | ||
این سخن نخستین بار توسط [[عبدالعزیز دهلوی|عبدالعزیز دِهْلوی]] در [[تحفه اثنا عشریه (کتاب)|کتاب تُحْفه اِثْناعَشَریه]] گزارش شده است و آثار دیگر با استناد به این کتاب و خلاصه آن یا بدون ذکر منبع به نقل عبارت ابوحنیفه پرداخته‌اند. مشخص نبودن منشأ گزارش دهلوی و مطرح نشدن این عبارت در آثار علمای پیش از او را با وجود انگیزه بالا قرینه‌ای بر مجعول بودنش دانسته‌اند. | این سخن نخستین بار در اوایل قرن ۱۳ قمری توسط [[عبدالعزیز دهلوی|عبدالعزیز دِهْلوی]] در [[تحفه اثنا عشریه (کتاب)|کتاب تُحْفه اِثْناعَشَریه]] گزارش شده است و آثار دیگر با استناد به این کتاب و خلاصه آن یا بدون ذکر منبع به نقل عبارت ابوحنیفه پرداخته‌اند. مشخص نبودن منشأ گزارش دهلوی و مطرح نشدن این عبارت در آثار علمای پیش از او را با وجود انگیزه بالا قرینه‌ای بر مجعول بودنش دانسته‌اند. | ||
گفته شده تطبیق «السنتان» (دو سال)، به ایام شاگردی ابوحنیفه نزد امام صادق(ع) تطبیقی بدون دلیل است. قرائنی در زندگی و سخنان ابوحنیفه و امام صادق(ع) وجود دارد که احتمال تطبیق گفته شده را تضعیف می‌کند. در مقابل شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این دو سال می‌تواند اشاره به مدت زمان شاگردی ابوحنیفه نزد [[زید بن علی|زید پسر امام سجاد(ع)]] باشد. هچنین گفته شده ممکن است قرائت صحیح عبارت «السُنَّتان» (دو سنت) باشد که در این صورت می‌توان مراد ابوحنیفه را دو سُنَّت اصلی حاکم بر زندگی او دانست. خطیب بغدادی دو سنت اصلی زندگی او را توجه به [[حق الله|حق‌الله]] و عبادت‌های شبانه و اهمیت بسیار بر [[حق‌الناس]] معرفی می‌کند. | گفته شده تطبیق «السنتان» (دو سال)، به ایام شاگردی ابوحنیفه نزد امام صادق(ع) تطبیقی بدون دلیل است. قرائنی در زندگی و سخنان ابوحنیفه و امام صادق(ع) وجود دارد که احتمال تطبیق گفته شده را تضعیف می‌کند. در مقابل شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این دو سال می‌تواند اشاره به مدت زمان شاگردی ابوحنیفه نزد [[زید بن علی|زید پسر امام سجاد(ع)]] باشد. هچنین گفته شده ممکن است قرائت صحیح عبارت «السُنَّتان» (دو سنت) باشد که در این صورت می‌توان مراد ابوحنیفه را دو سُنَّت اصلی حاکم بر زندگی او دانست. خطیب بغدادی دو سنت اصلی زندگی او را توجه به [[حق الله|حق‌الله]] و عبادت‌های شبانه و اهمیت بسیار بر [[حق‌الناس]] معرفی می‌کند. | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
لَولا السَنَتان لَهَلَکَ النُعمان (اگر آن دوسال نبود، نعمان هلاک می‌شد)، کلامی منسوب به [[ابوحنیفه|ابوحنیفه نُعمان بن ثابت]]، پیشوای مذهب حنفی یکی از [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|چهار مذهب فقهی اهل‌سنت]] است. به گفته [[عبدالعزیز دهلوی]] (درگذشت: [[سال ۱۲۳۹ هجری قمری|۱۲۳۹ق]]) نویسنده سنی اهل پاکستان، مراد از این دوسال، مدت زمانی است که ابوحنیفه شاگرد امام صادق (ع) بوده است.<ref>دهلوی، تحفه اثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۱۴۲.</ref> [[ابن‌ابی‌الحدید]] به شاگردی ابوحنیفه نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] تصریح کرده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۲ق، ج۱۵، ص۲۷۴.</ref> | لَولا السَنَتان لَهَلَکَ النُعمان (اگر آن دوسال نبود، نعمان هلاک می‌شد)، کلامی منسوب به [[ابوحنیفه|ابوحنیفه نُعمان بن ثابت]]، پیشوای مذهب حنفی یکی از [[مذاهب چهارگانه اهل سنت|چهار مذهب فقهی اهل‌سنت]] است. به گفته [[عبدالعزیز دهلوی]] (درگذشت: [[سال ۱۲۳۹ هجری قمری|۱۲۳۹ق]]) نویسنده سنی اهل پاکستان، مراد از این دوسال، مدت زمانی است که ابوحنیفه شاگرد امام صادق (ع) بوده است.<ref>دهلوی، تحفه اثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۱۴۲.</ref> [[ابن‌ابی‌الحدید]] (درگذشت: بعد از ۶۵۶ق) به شاگردی ابوحنیفه نزد [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] تصریح کرده است.<ref>ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۲ق، ج۱۵، ص۲۷۴.</ref> | ||
[[پرونده:تصویر کتاب لو لا السنتان حکیمی.jpg|بندانگشتی|323x323پیکسل|تصویر جلد کتاب لو لا السنتان لهلک النعمان نوشته [[محمدرضا حکیمی کربلایی|شیخ محمدرضا حکیمی]]]] | [[پرونده:تصویر کتاب لو لا السنتان حکیمی.jpg|بندانگشتی|323x323پیکسل|تصویر جلد کتاب لو لا السنتان لهلک النعمان نوشته [[محمدرضا حکیمی کربلایی|شیخ محمدرضا حکیمی]]]] | ||
علمای شیعه از این کلام برای نشان دادن جایگاه علمی امام صادق (ع) و نقش ایشان در شکل‌گیری و پیشرفت دانش‌های اسلامی استفاده می‌کنند.<ref>برای نمونه رک: مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار، ۱۴۰۲ش، ص۱۳۲؛ سبحانی تبریزی، الإنصاف في مسائل دام فیها الخلاف، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۳۶۳؛ حسنی، سیرة الأئمة الإثنی عشر، نشر الشريف الرضي، ج۲، ص۲۳۸ و ۲۵۷.</ref> [[محمدرضا حکیمی کربلایی|محمدرضا حکیمی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|۱۳۷۰ش]]) خطیب و نویسنده شیعه عراقی کتابی را باعنوان «لولا السنتان لهلک النعمان» نوشته است که محور آن شخصیت ابوحنیفه و احتجاجات و سخنانی است که میان او و امام صادق (ع) اتفاق افتاده است.<ref>حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۶.</ref> علمای اهل‌سنت نیز یا این سخن را نمی‌پذیرند و آن را ساخته علمای شیعه برای عظمت دادن به جایگاه امام صادق(ع) می‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابوزهره، الامام الصادق (ع) حیاته و عصره آراؤه و فقهه، مطبعة احمد علی مخیمر، ص۳۸؛ عیسی، «حتى لا يقال: كان السودان بلداً سُنّياً! !»، ج۱۶۶، ص۸۶.</ref> و یا این عبارت را نقل کرده و آن را دلیلی بر این مطلب می‌دانند که نگاه شیعیان به جداشدن اهل‌سنت از [[اهل‌بیت(ع)]] و دوری از ایشان صحیح نیست.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: دهلوی، تحفه اثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۱۴۲؛ آلوسی، مختصر التحفة الأثنى عشرية، ۱۳۷۳ق، ص۹؛ آلوسی، صب العذاب على من سب الأصحاب، ۱۴۱۷ق، ص۳۰۹؛ کامل عمر، حصان طروادة الغارة الفكرية على الديار السنية، ۱۴۳۵ق، ص۵۱۶.</ref> | علمای شیعه از این کلام برای نشان دادن جایگاه علمی امام صادق (ع) و نقش ایشان در شکل‌گیری و پیشرفت دانش‌های اسلامی استفاده می‌کنند.<ref>برای نمونه رک: مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار، ۱۴۰۲ش، ص۱۳۲؛ سبحانی تبریزی، الإنصاف في مسائل دام فیها الخلاف، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۳۶۳؛ حسنی، سیرة الأئمة الإثنی عشر، نشر الشريف الرضي، ج۲، ص۲۳۸ و ۲۵۷.</ref> [[محمدرضا حکیمی کربلایی|محمدرضا حکیمی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|۱۳۷۰ش]]) خطیب و نویسنده شیعه عراقی کتابی را باعنوان «لولا السنتان لهلک النعمان» نوشته است که محور آن شخصیت ابوحنیفه و احتجاجات و سخنانی است که میان او و امام صادق (ع) اتفاق افتاده است.<ref>حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۶.</ref> علمای اهل‌سنت نیز یا این سخن را نمی‌پذیرند و آن را ساخته علمای شیعه برای عظمت دادن به جایگاه امام صادق(ع) می‌دانند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: ابوزهره، الامام الصادق (ع) حیاته و عصره آراؤه و فقهه، مطبعة احمد علی مخیمر، ص۳۸؛ عیسی، «حتى لا يقال: كان السودان بلداً سُنّياً! !»، ج۱۶۶، ص۸۶.</ref> و یا این عبارت را نقل کرده و آن را دلیلی بر این مطلب می‌دانند که نگاه شیعیان به جداشدن اهل‌سنت از [[اهل‌بیت(ع)]] و دوری از ایشان صحیح نیست.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: دهلوی، تحفه اثناعشریه، ۱۴۳۲ق، ص۱۴۲؛ آلوسی، مختصر التحفة الأثنى عشرية، ۱۳۷۳ق، ص۹؛ آلوسی، صب العذاب على من سب الأصحاب، ۱۴۱۷ق، ص۳۰۹؛ کامل عمر، حصان طروادة الغارة الفكرية على الديار السنية، ۱۴۳۵ق، ص۵۱۶.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
==بررسی گزارش‌ها== | ==بررسی گزارش‌ها== | ||
با وجود این که برخی عبارت «لولا السنتان لهلک النعمان» را [[شهرت روایی|مشهور]]، نقل شده در آثار متعدد<ref>حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۶.</ref> و حتی [[تواتر|متواتر]]<ref>محققان دفتر انتشارات اسلامی، «پاورقی»، در تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۹۳.</ref> دانسته‌اند، گفته شده نخستین بار این سخن در کتاب [[تحفه اثنا عشریه (کتاب)|تحفه اثناعشریه]] به [[ابوحنیفه]] نسبت داده شده است.<ref>رستگار، «بررسی سخن پیشوای حنفیان: لو لا السنتان لهلک النعمان»، ص۱۰۸.</ref> بعد از آن نیز منابع متعدد یا به این کتاب و یا به مختصر آن<ref>آلوسی، مختصر التحفة الأثنى عشرية، ۱۳۷۳ق، ص۹.</ref> که توسط محمود شکری آلوسی (درگذشت: ۱۳۴۲ق) ارائه شده است ارجاع داده‌اند.<ref>برای نمونه رک: حسینی میلانی، شرح منهاج الکرامة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۴۵؛ عبدالله، المناظرات، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۴۰۱.</ref> همچنین برخی نویسندگان به کتاب [[الامام الصادق و المذاهب الاربعة (کتاب)|الامام الصادق و المذاهب الاربعه]] نوشته [[اسد حیدر]] (درگذشت: ۱۴۰۵ق) ارجاع داده‌اند<ref>برای نمونه رک: حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۵؛ ربانی گلپایگانی، در آمدی به شیعه‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ص۲۴۶.</ref> که این کتاب نیز از مختصر تحفه نقل کرده است.<ref>حیدر، الإمام الصادق و المذاهب الأربعة، ۱۴۲۲ق، ص۶۱.</ref> نقل بدون سند این عبارت نیز در برخی آثار به چشم می‌خورد.<ref>الشرقاوی، ائمة الفقه التسعة، ۱۴۱۱ق، ص۵۱؛ سماوی، لأکون مع الصادقین، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵؛ موسوی زنجانی، عقاید الإمامیة الأثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۰۳.</ref> | با وجود این که برخی عبارت «لولا السنتان لهلک النعمان» را [[شهرت روایی|مشهور]]، نقل شده در آثار متعدد<ref>حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۶.</ref> و حتی [[تواتر|متواتر]]<ref>محققان دفتر انتشارات اسلامی، «پاورقی»، در تفسیر جوامع الجامع، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۹۳.</ref> دانسته‌اند، گفته شده نخستین بار این سخن اوایل قرن ۱۳ قمری در کتاب [[تحفه اثنا عشریه (کتاب)|تحفه اثناعشریه]] به [[ابوحنیفه]] نسبت داده شده است.<ref>رستگار، «بررسی سخن پیشوای حنفیان: لو لا السنتان لهلک النعمان»، ص۱۰۸.</ref> بعد از آن نیز منابع متعدد یا به این کتاب و یا به مختصر آن<ref>آلوسی، مختصر التحفة الأثنى عشرية، ۱۳۷۳ق، ص۹.</ref> که توسط محمود شکری آلوسی (درگذشت: ۱۳۴۲ق) ارائه شده است ارجاع داده‌اند.<ref>برای نمونه رک: حسینی میلانی، شرح منهاج الکرامة، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۴۵؛ عبدالله، المناظرات، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۴۰۱.</ref> همچنین برخی نویسندگان به کتاب [[الامام الصادق و المذاهب الاربعة (کتاب)|الامام الصادق و المذاهب الاربعه]] نوشته [[اسد حیدر]] (درگذشت: ۱۴۰۵ق) ارجاع داده‌اند<ref>برای نمونه رک: حکیمی، لو لا السنتان لهلک النعمان، ۱۴۳۱ق، ص۵؛ ربانی گلپایگانی، در آمدی به شیعه‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ص۲۴۶.</ref> که این کتاب نیز از مختصر تحفه نقل کرده است.<ref>حیدر، الإمام الصادق و المذاهب الأربعة، ۱۴۲۲ق، ص۶۱.</ref> نقل بدون سند این عبارت نیز در برخی آثار به چشم می‌خورد.<ref>الشرقاوی، ائمة الفقه التسعة، ۱۴۱۱ق، ص۵۱؛ سماوی، لأکون مع الصادقین، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۵؛ موسوی زنجانی، عقاید الإمامیة الأثنی عشریة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۰۳.</ref> | ||
این عبارت در آثار علمای شیعه پیش از قرن سیزدهم هجری قمری نشده است. با وجود این که ایشان انگیزه زیادی برای اظهار کمالات ائمّه داشته‌اند. همین مسئله را قرینه‌ای بر عدم وجود این عبارت در منابع، پیش از گزارش عبدالعزیز دهلوی دانسته‌اند. همچنین گفته شده مشخص نیست [[عبدالعزیز دهلوی|دهلوی]] این سخن را چگونه به دست آورده و گزارش کرده است.<ref>رستگار، «بررسی سخن پیشوای حنفیان: لو لا السنتان لهلک النعمان»، ص۱۰۸.</ref> | |||
==احتمالات معنایی== | ==احتمالات معنایی== | ||