بیروت: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بیروت''' پایتخت، بزرگ‌ترین شهر و بندر اصلی کشور [[لبنان]] است. این شهر به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق سکونت [[شیعه|شیعیان]] در لبنان به شمار می‌رود. حومه جنوبی آن که [[ضاحیه بیروت|ضاحیه]] خوانده می‌شود بخش اصلی شیعه‌نشین بیروت است. [[محمدمهدی شمس‌الدین|محمد مهدی شمس‌الدین]] رئیس [[مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان|مجلس اعلای شیعیان لبنان]] و [[محمدجواد مغنیه]] از جمله علمای این شهر به شمار می‌رود. [[حزب‌الله لبنان]] در این شهر محبوبیت و نفوذِ زیادی دارد.

بیروت شبه‌جزیره‌ای است که بر سر راه‌های عمدۀ تجارتی و ارتباطی آسیا به اروپا و آفریقای شمالی بر اهمیت آن افزوده است. تا پیش از آغاز جنگ‌های داخلی لبنان در ۱۳۵۴ش/۱۹۷۵م، بیروت به عنوان یکی از شهرهای بزرگ خدماتی دنیا و مرکز بانک‌داری و فرهنگی خاورمیانه به شمار می‌رفت.<ref>نادری، همانجا؛ انکارتا</ref> پس از  جنگ‌های داخلی در ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م نیز کوشش شد تا بیروت موقعیت خود را به عنوان مرکز تجارتی و بانک‌داری خاورمیانه بازیابد.<ref>نادری، همانجا؛ انکارتا</ref>

بیروت را از کهن‌ترین شهرهای کرانه شرقی مدیترانه دانسته‌اند که پیشینه آن به اواسط هزاره دوم قبل از میلاد می‌رسد.<ref>شبارو، تاریخ بیروت، ص۱۱</ref> در میان سال‌های ۱۲۰۰ تا ۹۰۰ قبل از میلاد، بیروت از لحاظ تجاری توسعه یافت و از استقلال نسبی برخوردار بود. در ۵۳۸ق با چیرگی کوروش بر بابل، جزو قلمرو هخامنشیان گردید. در قرن نخست میلادی بیروت به یک مرکز مهم بازرگانی و پایگاه اصلی ناوگان دریایی روم در شرق مدیترانه تبدیل شد.<ref>دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ص۳۸۳، به نقل از جیدجیان، ص۲۵۲</ref>

پس از جنگ جهانی اول و سقوط دولت عثمانی، بیروت به عنوان پایتخت منطقه غربی (ساحلی) زیر نظر و قیمومت [[فرانسه]] قرار گرفت.<ref>قربان، ملحم، تاریخ لبنان السیاسی الحدیث، ج۱، ص۱۴۳ و ج۲، ص۲۹۴-۲۹۵</ref> در مه ۱۹۲۶م قانون اساسی لبنان تصویب شد و بر پایه آن «جمهوری لبنان» با پایتختی بیروت شکل گرفت.<ref>قربان، ملحم، تاریخ لبنان السیاسی الحدیث، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۶</ref> در سال ۱۹۷۵م به بهانه حمله شبه نظامیان به اتوبوسی حامل فلسطینیان در بیروت، جنگ‌های داخلی ۱۵ ساله لبنان آغاز شد و در سال ۱۹۸۲م نیز اسراییل به لبنان حمله و بیروت را محاصره کرد.<ref>نادری، لبنان، ص۸۴ و ۱۳۶</ref>

 

در زمان فتوحات اسلامی بیروت شهری تقریبا خالی از سکنه بود که اهمیت چندانی نداشت.<ref>شبارو، تاریخ بیروت، ص۳۸</ref> در سال ۱۳ یا ۱۴ق مسلمانان به فرماندهی [[یزید بن ابی‌سفیان]] و برادرش [[معاویه]] بیروت را فتح کردند.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ج۱، ص۱۵۰</ref> وی برای دفاع از کرانه‌های مدیترانه و از جمله بیروت در برابر تهاجمات رومیان، گروهی از ایرانی‌تبارها را در این منطقه اسکان داد.<ref>تدمری، لبنان من القتح الاسلامی حتی سقوط الدوله الامویه، ص۹۴؛ یعقوبی، البلدان، ص۳۲۷</ref> معاویه توجه خاصی به بیروت داشت و این شهر را به عنوان بندرگاهی برای [[دمشق]] و پایگاه مرکزی ساحل شام تقویت کرد.<ref>تدمری، لبنان من القتح الاسلامی حتی سقوط الدوله الامویه، ص۱۹۷</ref>

با سقوط [[بنی امیه|امویان]] و روی کار آمدن [[عباسیان]] بیروت تا حدی جایگاه پیشین خود را از دست داد ولی چون امنیت سواحل [[شام]] برای دستگاه خلافت عباسی مهم بود، [[منصور عباسی|منصور]] دومین خلیفه عباسی از بیروت دیدن کرد.<ref>تدمری، لبنان من القتح الاسلامی حتی سقوط الدوله الامویه، ص۳۶-۳۷</ref> پس از تصرف شام از سوی [[فاطمیان]] در ۳۶۰ق جعفر بن فلاح کتامی از سرداران سپاه فاطمی به بیروت رفت و امیر سیف‌الدوله منذر تنوخی را پس از اعلام بیعت با فاطمیان به عنوان حاکم اقلیم غرب، که بیروت نیز بخشی از آن بود، منصوب کرد.

در سال ۵۰۴ق بیروت به تصرف صلیبیان درآمد و همه مسجدهای آن به‌جز یک مسجد ویران شد.<ref>شبارو، تاریخ بیروت، ص۶۶</ref> در دوره [[ممالیک]] در سال ۶۹۰ق بیروت دوباره به سرزمین‌های اسلامی افزوده شد<ref>شبارو، تاریخ بیروت، ص۹۳</ref> و در نیمه دوم سده ۸ و نیمه نخست سده ۹ اهمیت خود را به دست آورد و ممالیک آن را مهمترین بندرگاه شام و پایگاه نظامی خود برای حمله به جزایر مدیترانه قرار دادند.<ref>صالح بن یحیی، تاریخ بیروت، ص۲۲۰-۲۲۵</ref> از سال ۹۲۲ق بیروت به قلمرو [[دولت عثمانی|عثمانی]] درآمد.<ref>سالم، عبدالعزیز، تاریخ مدینة صیدا فی العصر الاسلامی، ص۱۸۵</ref>

از تاریخ دقیق ورود [[تشیع]] به بیروت گزارشی در دست نیست ولی در قرن چهارم قمری، مذهب تشیع در سواحل لبنان و از جمله بیروت رایج بوده است.<ref>حسن الامین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، ج۵، ص۳۱۱</ref> علی‌رغم سابقه طولانی شهرنشینی در میان گروه‌هایی از شیعیان لبنان و خصوصا در بیروت، حضور شیعیان در اطراف بیروت همچون الغبیرة، برج البراجنة و الشیاح،  بسیار قدیمی‌تر است و برخی احتمال داده‌اند از بازماندگان شیعیان قرن چهارم باشند.<ref>حسن الامین، دائره المعارف الاسلامیة الشیعیة، ج۵، ص۳۱۲</ref> گویا در دوره‌های میانه، تشیع در بیروت حضور نداشته است تا اینکه پیش از جنگ جهانی اول گروهی از شیعیان از دیگر مناطق در بیروت اقامت گزیدند و به تدریج بر جمعیت آنان افزوده شد به گونه‌ای که پس از جنگ جهانی دوم، شیعیان جمعیت بزرگی را تشکیل می‌دادند ولی در کل بیروت پراکنده بودند و تنها در مناسبت‌های مذهبی به‌ویژه در ایام [[روز عاشورا|عاشورا]] گردهم می‌آمدند.

جمعیت شهر بیروت در سال ۱۹۹۱م، ۰۰۰، ۱۰۰، ۱ تن<ref>کتاب سال بریتانیکا ۱۹۹۸، ص ۶۴۴</ref> و در ۲۰۱۲م، حدود ۲ میلیون نفر برآورد شده است. درسال  ۱۳۲۹ش/۱۹۵۰م [[اهل سنت]] و ارمنی‌ها بزرگترین گروه مذهبی در بیروت بودند، اما با مهاجرت شمار زیادی از [[شیعیان]] در دهه ۱۳۴۰ش / ۱۹۶۰م به مرور ترکیب جمعیتی شهر به نحو چشمگیری تغییر کرد. برای نمونه، آمار ۱۳۵۰ش /۱۹۷۱م نشان می‌دهد که ۴۵ درصد کل شیعیان لبنان فقط در شهر بیروت و حومه آن زندگی می‌کرده‌اند. با توجه به تغییرات جمعیتی، در دهه ۱۳۷۰ش / ۱۹۹۰م، شیعیان به بزرگترین گروه مذهبی تبدیل شدند و پس از شیعیان، [[اهل سنت]] مهم‌ترین گروه مذهبی‌اند.<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/2453 دانشنامه جهان اسلام، به نقل از هودسن، ص ۲۷؛ خلف و دونوئو، ص ۱۸۷؛ داوی، ص ۴۱، ۴۸]</ref>  جامعه کوچکی از یهودیان نیز در بیروت زندگی می‌کنند.<ref>[http://lib.eshia.ir/23019/1/2453 دانشنامه جهان اسلام، به نقل از داوی، ص ۴۲۴۴، ۴۹؛ بومونت و دیگران، ص ۴۸۴]</ref>

ساکنان شرق بیروت تقریباً همه مسیحی‌اند و غرب بیروت نیز محل سکونت مسلمانان [[اهل سنت]] و [[دروزیه|دروزیان]] است. قسمت جنوبی بیروت با تراکم بالای جمعیتی به شیعیان اختصاص دارد.<ref>نوری، داوود، شیعیان لبنان، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۲ </ref>

جمعیت شیعیان بیروت از پانصد هزار تا یک و نیم میلیون نفر گفته شده است. منطقه جنوبی بیروت که [[ضاحیه بیروت|ضاحیه]] نامیده می‌شود، محل اصلی زندگی شیعیان است. این منطقه با ۲۸ کیلومتر مربع مساحت، جمعیت زیاد از شیعیان در خود جای داده است. مراکز مهمی چون سفارت‌خانه‌های برخی کشورها و دفتر سازمان ملل و دفاتر شبکه‌های العالم، [[شبکه المنار|المنار]] در آن جای دارد. اداره این منطقه در اختیار [[حزب‌الله لبنان|حزب‌الله]] است.<ref>[http://irna.ir/fa/News/264564/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%CB%88%D8%B6%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87%CB%88_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA__%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87 نگاهی به ˈضاحیهˈ بیروت، محله زندگی سیدحسن نصرالله]</ref> این منطقه تراکم جمعیتی بالایی دارد و بر اساس آمار جمعیت سال ۲۰۰۷م، بخش شیعه‌نشین حدود ۱۶/۴۸ درصد جمعیت بیروت را در خود جای داده است.<ref>نوری، داوود، شیعیان لبنان، ص۱۱۲ </ref> این قسمت، در جنگ‌های داخلی لبنان، بسیار آسیب دید.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/2689/4256/28263/ نبوی، محمد حسین. "نگاهی گذرا به لبنان". مجله مبلغان. تیر ۱۳۷۹. ش۶. ص۶۸]</ref>

شیعیان در دوران معاصر گرفتار فقر و دیگر محرومیت‌های اجتماعی و فرهنگی بوده‌اند. با این‌که شیعیان در کنار دیگر گروه‌های لبنانی برای استقلال لبنان تلاش کردند اما وضعیت عموم شیعیان تغییری نکرد و بسیاری از آنان برای رهایی از فقر موجود در مناطق شیعه‌نشین مانند جنوب، بِقاع و [[بعلبک]] به سمت بیروت رفتند و در حاشیه شهر مستقر شدند. وضع نامناسب شیعیان بیروت به گونه‌ای بود که به منطقه سکونت آنان در گرداگرد بیروت، کمربند فقر (حِزام البُؤس) می‌گفتند. در قرن ۲۱ میلادی، وضع این منطقه تا حدودی بهبود یافته است.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=27&cad=rja&uact=8&ved=0CPwBEBYwGg&url=http%3A%2F%2Fwww.cdr.gov.lb%2Fstudy%2FCDP_RSA%2FBeirut.pdf&ei=HC8IVI7cEILNygOHq4DgAg&usg=AFQjCNGxadi9zuA2QPooolzo4CuDIbwrGw&sig2=6V4Wkp815chMX7c7rnPcfw البحث الاجتماعی السریع بیروت و ضواحیها ۲۰۰۵]</ref>

پس از فعالیت‌ها و اصلاحات [[امام موسی صدر]] در عرصه لبنان، تلاش و همبستگی شیعیان برای محرومیت‌زدایی افزایش یافت و بخشی از کرسی‌های سیاسی-‌اجتماعی را به خود اختصاص دادند و حقوق‌شان را تا حدودی بازپس گرفتند.

*'''حسینیه سیدالشهداء''' در حومه جنوبی بیروت. این محل در [[محرم (ماه)|ماه محرم]]، محل تجمع و عزاداری هزاران نفر است.

*'''بیمارستان الرسول الاعظم(ص)''': این بیمارستان که وابسته به [[حزب‌الله لبنان|حزب الله لبنان]] است در سال ۱۹۸۸م توسط بنیاد شهید لبنان در سه کیلومتری فرودگاه بین‌المللی بیروت ساخته شد. این بیمارستان ۱۶۰ تخت‌خوابی مجهز به مرکز قلب است.<ref>[http://www.alrassoul.org/?page_id=414 سایت بیمارستان رسول اعظم]</ref>

*'''موسسه دانشگاهی الرسول الاعظم(ص)''': این مرکز در سال ۲۰۰۷م  تاسیس شد و در برخی رشته‌های علوم پزشکی دانشجو می‌پذیرد.<ref>[http://rau.edu.lb/index.php/2012-02-10-22-06-49/2012-12-10-21-46-02?id=27 سایت معهد الرسول الاعظم الجامعی]</ref>

*'''جمعیة الامداد الخیریة الاسلامیة''': این مرکز خیریه در سال ۱۹۸۷م و با الهام از تجربه «[[کمیته امداد امام خمینی]]» در ایران تأسیس شد و افراد نیازمند و بی‌سرپرست را تحت پوشش مالی، بهداشتی، آموزشی و فرهنگی دارد و در دیگر شهرهای شیعه‌نشین از جمله [[بنت جبیل]] و [[بعلبک]] نیز فعالیت دارد.<ref>[http://www.alemdad.net/article.php?id=1473&cid=529#.WEPoLLmky1s سایت جمعیة الامداد الخیریة الاسلامیة]</ref>

*محمد مهدی شمس‌الدین (نجف۱۹۳۶- بیروت۲۰۰۱م)، نظریه‌پرداز سیاسی و رئیس [[مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان|مجلس اعلای شیعیان]] لبنان. او فعالیت‌های علمی و سیاسی خود را در [[نجف]] با شاگردی نزد [[سید محسن حکیم]] و [[آیت الله خویی]] آغاز کرد. همکاری با [[محمد باقر صدر]] و [[محمد حسین فضل الله]] در تأسیس [[حزب الدعوه|حزب‌الدعوه]] و مجله الاضواء از مهم‌ترین فعالیت‌های سیاسی او در [[عراق]] بود.

*[[محمد جواد مغنیه|محمدجواد مغنیه]] (۱۳۲۲ق- ۱۴۰۰ق) عالم و [[تفسیر|مفسر]] [[لبنان|لبنانی]] و رئیس دادگستری [[شیعیان]] در بیروت (۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ق). او دارای تألیفات بسیاری در علوم مختلف بوده و صاحب دو [[تفسیر الکاشف|تفسیر الکاشف]] و [[تفسیر المبین|المبین]] است.