الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا''' (مردم در خواب هستند و زمانی که می‌میرند بیدار می‌شوند) [[حدیث]] مشهوری<ref>سمعانی، روح الأرواح فی شرح أسماء الملک الفتاح، ۱۳۸۴ش، ص۷۰۱.</ref> که از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اکرم(ص)]]<ref>ورام بن أبی فراس، مجموعة ورام، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۵۰؛ سمعانی، روح الأرواح فی شرح أسماء الملک الفتاح، ۱۳۸۴ش، ص۷۰۱.</ref> و [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]]<ref>سید الرضی، خصائص الأئمة علیهم السلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۱۲.</ref> نقل شده است. در توضیح این روایت گفته شده بسیاری از مردم گمان می‌کنند داشته‌هایی برای خود دارند اما پس از [[مرگ]] می‌فهمند که هیچ ندارند.<ref>جوادی آملی، «[https://www.aparat.com/v/wyM9s به سوی معبود]»، آپارات.</ref>

گفتار «اهل دنیا چون کاروانی هستند که آنان را می‌‏برند در حالی که در خوابند» از امام علی(ع) در [[نهج البلاغه]]<ref>سید رضی، نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، ۱۴۱۴ق، حکمت ۶۴، ص ۴۷۹.</ref> را در یک معنا با حدیث «الناس نِیام ... » دانسته‌اند.<ref>«[http://qurantehran.ir/1398/11/24/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%B6%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-500 در محضر استاد - جلسه ۱۰۸]»، مؤسسه قرآن و عترت علی بن موسی الرضا(ع).</ref> کلمه «انتباه» در اصل به معنای آگاه‌کردن آمده و در این روایت به بیدارشدن معنا شده است.<ref>محقق، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/181310/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D9%87%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%BA%D9%87---%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82---%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AF%D9%88%D9%85 درسهایی از نهج‌البلاغه]»، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> مِصرَع «تو در خوابی و این دیدن خیال است» در کتاب [[گلشن راز]]<ref>شبستری، گلشن راز، ۱۳۸۲ش، ص۲۶.</ref> از منظومه‌های عرفانی اسلامی را اقتباس از این حدیث دانسته‌اند.<ref>سبزواری خراسانی، شرح گلشن راز، ۱۳۸۶ش، ص۱۸۸.</ref>

برخی محققان معتقدند روایت «الناس نِیام...» هم ناظر به [[مرگ]] اجباری و مادی است و هم مرگ به معنای عرفانی را در بر می‌گیرد که در طول زندگی در این دنیا به دست می‌آید.<ref>رحمتی، «[https://www.cgie.org.ir/fa/news/273316/%D8%B4%D9%87%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%BA%DB%8C%D8%A8-%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA%DB%8C شهسواران غیب]»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.</ref> به همین جهت برخی معتقدند این روایت توصیه می‌کند مبادا این بیداری از خواب به روز مرگ واگذار گردد.<ref>جام، کنوز الحکمة، ۱۳۸۷ش، ص۲۳۰.</ref> [[ملاصدرا]]، عالم و فیلسوف شیعه، از این روایت در رد این ادعا که [[مرگ]] عدم است استفاده کرده و معتقد است این روایت شاهدی بر این است که مرگ بیداری خواهد بود.‏<ref>ملاصدرا، شرح أصول الکافی، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۵۹.</ref>

[[غزالی]](۴۵۰ ـ ۵۰۵ ه‍.ق) متکلم و عارف [[مسلمان]]، این روایت را در قالب مثالی توضیح داده که طفلی در شکم مادر بوده و از آنجا خارج می‌شود تا عالم و مکان‌های جدید را ببیند. وقتی این طفل از شکم مادر خارج شد و بزرگی دنیا را دید آیا شایسته است که بخواهد به شکم مادر خود باز گردد. غزالی معتقد است دنیا و [[آخرت]] نیز همین گونه است. کسی که از این دنیا به آخرت برود و گستره آخرت را ببیند دیگر شایسته او نیست که بخواهد به این دنیا باز گردد.<ref>غزالی، مجموعة رسائل الإمام الغزالی، ۱۹۹۶م، ص۵۰۶</ref>

نَسَفی عارف [[مسلمان]](قرن هفتم هجری قمری) در کتاب انسان کامل خود با استناد به این روایت آورده که آنچه در خواب دیده می‌شود، بقایی ندارد و همچنین آنچه در این دنیا است نیز بقا و ثباتی نخواهد داشت.<ref>نسفی، الإنسان الکامل، ۱۳۸۶ش، ص۴۰۰.</ref> برخی محققان به این نکته توجه داده‌اند که انسان‌ها در دنیا به حقیقت آنچه انجام داده‌اند آگاه نیستند و پس از مرگ «شئون وجودیِ» اعمال آشکار می‌گردد و افراد به حقیقتِ اعمال و رفتار خود آگاه خواهند شد.<ref>حسینی همدانی، درخشان پرتوی از اصول کافی، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۱۱۴.</ref>