عذاب ابدی: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[آیه ۱۲۸ سوره انعام]]<ref> «النار مثواکم خالدین فیها الا ما شاء الله».</ref> نیز کسانی از حکم عذاب ابدی استثنا شده‌اند، و چون بنابر اجماع، کافر از آتش بیرون نمی‌آید، پس منظور آیه استثناکردن فاسق مرتکب کبیره است که با خواست و [[مشیت]] خداوند عذابش قطع می‌شود.<ref>برای نمونه: نصیرالدین طوسی، همانجا؛ علامه حلی، ص۵۶۱-۵۶۳؛ فاضل مقداد، ص۴۴۳-۴۴۵</ref> [[علامه مجلسی|مجلسی]] از مجموع احادیث ذکر شده دربارهٔ خلود به این نتیجه رسیده که کافران و منکران [[اصول دین]] اسلام و [[ناصبی|دشمنان اهل بیت]] در آتش ابدی خواهند بود، جز کسانی که در عقلشان کاستی هست یا [[اتمام حجت|حجت بر آنان تمام]] نشده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۳۶۳.</ref>

[[ابن‌عربی|ابن عربی]] و پیروان مکتب وی، به طور کلی، بر اساس [[نظریه ظهور اسمای الهی|نظریه ظهور و تحقق اسمای الهی]] از جمله رحمان و رحیم، به بحث از خلود پرداخته‌اند. وی می‌گوید ذات برخی انسان‌ها با رحمت و شفقت سرشته شده است و اگر خداوند اجازه نظارت و حاکمیت در امور بندگانش را به آنان می‌داد، رنج و عذاب را از عالم زایل می‌ساختند. حال، خدایی که چنین کمالی را به برخی از بندگانش داده، مسلماً خودش به آن سزاوارتر است و می‌تواند عذاب را تماماً از بین ببرد. خداوند خود را نسبت به بندگانش ارحم الراحمین وصف کرده است.<ref>ابن عربی، الفتوحات المکیه، ج۳، ص۲۵</ref> به گفته قیصری کسی که موصوف به رحمانیت و رحیمیت است، هیچ فردی را به عذاب ابدی دچار نمی‌کند و این مقدار عذاب هم که در شریعت از آن خبر داده‌اند برای رساندن آنان به کمالات مقدّرشان است.<ref>نیز: خوارزمی، ج۱ُ ص۳۷۹-۳۸۰؛ ابن عربی، ج۲، تعلیقات عفیفی، ص۱۲۳-۱۲۴، ۱۳۰</ref> امام خمینی نیز به رحمت عام الهی، زوال‌ناپذیری [[فطرت|فطرت الهی انسان]] تمسک کرده است.<ref>ساطع و رفیعا، «مقایسه دیدگاه امام خمینی در باب خلود با سایر آرا مخالف و موافق»، ص۹۵.</ref>

در نقد [[ابن‌عربی|ابن عربی]] و برخی از پیروان وی گفته شده است که این نظر با سیاق آیات قرآن در باب عذاب و خلود در جهنم سازگار نیست و مخالف [[اجماع]] اهل اسلام است. از کلام خدا در تهدید کافران و اشقیا به آتش، کیفر و شکنجه و عذاب دردناک فهمیده می‌شود و اگر مقصود از آن، گوارایی و دلپذیری بود، تهدید و [[وعید]] معنایی نداشت.<ref>همان، ص۴۱۱-۴۱۲؛ ثقفی تهرانی، ج۱، ص۱۵۲-۱۵۶</ref> علاوه بر آن، به گفته طباطبائی رحمت خدا به معنای رقّت قلب و دلسوزی نیست زیرا این حالات از ویژگی‌های انسان مادی است، بلکه رحمت به معنای اعطا و افاضه آن چیزی است که مناسب استعداد قابل است.<ref name=":0" />

برخی دیگر از عالمان مسلمان نیز خلود در عذاب را با [[عدل الهی]] در تعارض انگاشته‌اند که چرا کسی که در دنیا مدت کوتاهی گناه کرده است برای همیشه در جهنم می‌سوزد؟<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۲۸۳.</ref>

اندیشمندان دیگری نیز از منافات عذاب ابدی با [[حکمت|حکمت خداوند]] سخن گفته‌اند<ref>قدردان قراملکی، «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۳»، ص۱۳۳.</ref> و ادعا کرده‌اند آفرینش موجودی که بناست گرفتار عذاب پایان‌ناپذیر شود حکیمانه نیست.<ref>بلانیان و دهقانی محمودآبادی، «خلود در عذاب»، ص۱۷۹.</ref> چنان که از دیوید هیوم و برتراند راسل دو فیلسوف انگلیسی نیز نقل شده است که عذاب ابدی را عبث و تُهی از هر گونه فایده عاقلانه می‌دانند.<ref>بلانیان و دهقانی محمودآبادی، «خلود در عذاب»، ص۱۷۸.</ref> [[محمدحسن قدردان قراملکی|قدردان قراملکی]] الهیات‌پژوه شیعه نیز بر این باور است که هیچ انگیزه موجهی برای عذاب جاودان وجود ندارد.<ref>قدردان قراملکی، «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۱»، ص۱۳۵.</ref>

ناسازگاری خلود با برخی آیات قرآن مثل [[آیه ۵۳ سوره زمر]]،  [[آیه ۱۰۷ سوره هود|آیه ۱۰۷]] و [[آیه ۱۰۸ سوره هود|۱۰۸ سوره هود]] که دلالت بر امکان بخشش عموم افراد دارند، یا عذاب را مشروط به خواست خداوند کرده‌اند، زمینه‌ساز مباحثی تفسیری شده است.<ref>قدردان قراملکی، «تأملی در جاودانگی عذاب کفار ۱»، ص۱۳۶-۱۳۷.</ref> در این دو آیه با عبارت «ما دامت السموات و الارض الا ماشاء ربک» باقی‌ماندن دوزخیان و بهشتیان محدود به زمان باقی‌ماندن آسمان و زمین شده است.