۱۷٬۷۰۴
ویرایش
نماز جمعه: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح نشانی وب
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) (اصلاح نویسه‌های عربی، اصلاح نشانی وب) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مقالات مرتبط| | {{مقالات مرتبط|آیه نماز جمعه|امام جمعه|نماز جمعه در دوران غیبت}} | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
[[Image:نماز جمعه قدس.jpg|thumb|250px|نماز جمعه در [[قدس]] ]] | [[Image:نماز جمعه قدس.jpg|thumb|250px|نماز جمعه در [[قدس]] ]] | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
حکم [[فقه]]ی برگزاری این نماز در [[سوره جمعه]] آمده است. روایات، نماز جمعه را حج مستمندان و موجب [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] شمرده‌اند و برخی روایات، ترک آن را مایه [[منافق|نفاق]] و [[فقر]] دانسته‌اند. نماز جمعه در زمان حضور [[امامان شیعه|امامان معصوم]]، [[واجب]] و در زمان [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] بنابر نظر بیشتر [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] [[واجب تخییری]] است. | حکم [[فقه]]ی برگزاری این نماز در [[سوره جمعه]] آمده است. روایات، نماز جمعه را حج مستمندان و موجب [[آمرزش گناه|آمرزش گناهان]] شمرده‌اند و برخی روایات، ترک آن را مایه [[منافق|نفاق]] و [[فقر]] دانسته‌اند. نماز جمعه در زمان حضور [[امامان شیعه|امامان معصوم]]، [[واجب]] و در زمان [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت]] بنابر نظر بیشتر [[فهرست مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید]] [[واجب تخییری]] است. | ||
در [[ایران]] نماز جمعه در دوران حکومت [[شاه اسماعیل اول|شاه اسماعیل صفوی]] رواج یافت و از آن پس در شهرهای بسیاری برگزار شد. در دوران [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی]] در همه | در [[ایران]] نماز جمعه در دوران حکومت [[شاه اسماعیل اول|شاه اسماعیل صفوی]] رواج یافت و از آن پس در شهرهای بسیاری برگزار شد. در دوران [[نظام جمهوری اسلامی ایران|جمهوری اسلامی]] در همه شهرهای کشور این نماز برپا می‌شود. | ||
نماز جمعه یکی از شعائر اجتماعی مهم [[مسلمان|مسلمانان]] از صدر اسلام بوده و از نمادهای همبستگی مسلمانان شناخته می‌شود. با توجه به مسائل سیاسی-اجتماعیِ [[خطبه]]ها، نماز جمعه به نماز عبادی - سیاسی نیز مشهور شده است. | نماز جمعه یکی از شعائر اجتماعی مهم [[مسلمان|مسلمانان]] از صدر اسلام بوده و از نمادهای همبستگی مسلمانان شناخته می‌شود. با توجه به مسائل سیاسی-اجتماعیِ [[خطبه]]ها، نماز جمعه به نماز عبادی - سیاسی نیز مشهور شده است. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
همه مسلمانان نماز جمعه را واجب می‌دانند. فقهای [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] برای اثبات وجوب نماز جمعه به [[آیه نماز جمعه|آیه ۹ سوره جمعه]] و احادیث متعدد<ref>احمد بن حنبل، مسند، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۴۲۴-۴۲۵؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۸۵-۸۹؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، قم، ج۷، ص۲۹۵-۳۰۲؛ نوری، مستدرک الوسائل، قم، ج۶، ص۱۰.</ref> و [[اجماع]] استناد کرده و ترک‌کننده آن را شایسته عقوبت دانسته‌اند.<ref>شوکانی، نیل الاوطار، مصر، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵؛ شیخ طوسی، خلاف، قم، ج۱، ص۵۹۳؛ محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۲۷۴.</ref> نماز جمعه بر زنان، مسافران، بیماران و ناتوانان، بردگان و کسانی که بیش از دو [[فرسخ شرعی|فرسخ]] از محل اقامه نماز جمعه فاصله دارند واجب نیست.<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۱۶۴؛ حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، قم، ج۸، ص۴۶۳-۴۸۳؛ زحیلی، الفقه الاسلامی وادلّته، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۸.</ref> | همه مسلمانان نماز جمعه را واجب می‌دانند. فقهای [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] برای اثبات وجوب نماز جمعه به [[آیه نماز جمعه|آیه ۹ سوره جمعه]] و احادیث متعدد<ref>احمد بن حنبل، مسند، ۱۴۰۲ق، ج۳، ص۴۲۴-۴۲۵؛ نسائی، سنن نسائی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۸۵-۸۹؛ حرعاملی، وسائل الشیعه، قم، ج۷، ص۲۹۵-۳۰۲؛ نوری، مستدرک الوسائل، قم، ج۶، ص۱۰.</ref> و [[اجماع]] استناد کرده و ترک‌کننده آن را شایسته عقوبت دانسته‌اند.<ref>شوکانی، نیل الاوطار، مصر، ج۳، ص۲۵۴-۲۵۵؛ شیخ طوسی، خلاف، قم، ج۱، ص۵۹۳؛ محقق حلی، المعتبر فی شرح المختصر، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۲۷۴.</ref> نماز جمعه بر زنان، مسافران، بیماران و ناتوانان، بردگان و کسانی که بیش از دو [[فرسخ شرعی|فرسخ]] از محل اقامه نماز جمعه فاصله دارند واجب نیست.<ref>شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۱۶۴؛ حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، قم، ج۸، ص۴۶۳-۴۸۳؛ زحیلی، الفقه الاسلامی وادلّته، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۸.</ref> | ||
در منابع فقهی مذاهب اسلامی فصلی از مبحث [[نماز]] (کتاب الصلوة) به موضوع نماز جمعه اختصاص دارد.<ref>مالک بن انس، المُوَطّأ، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۰۱-۱۱۲؛ شافعی، الامّ، بیروت، ج۱، ص۱۸۸-۲۰۹؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۴۱۸-۴۲۸؛ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۴- ۱۴۸؛ | در منابع فقهی مذاهب اسلامی فصلی از مبحث [[نماز]] (کتاب الصلوة) به موضوع نماز جمعه اختصاص دارد.<ref>مالک بن انس، المُوَطّأ، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۱۰۱-۱۱۲؛ شافعی، الامّ، بیروت، ج۱، ص۱۸۸-۲۰۹؛ کلینی، کافی، ۱۴۰۱ق، ج۳، ص۴۱۸-۴۲۸؛ شیخ صدوق، المقنع، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۴- ۱۴۸؛ عسقلانی، فتح الباری، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۵۰-۵۴۴.</ref> نیز نگارش آثار فقهی و رساله‌های مستقل درباره نماز جمعه، به سبب جایگاه مهم این عبادت، از قرون اولیه متداول بوده است.<ref>برخی از این آثار عبارت‌اند از: | ||
*کتاب الجمعة نوشته محمد | *کتاب الجمعة نوشته محمد بن ادریس شافعی (درگذشت: ۲۰۴)؛ | ||
*کتاب الجمعة و العیدین، تألیف احمد بن موسی اشعری ( | *کتاب الجمعة و العیدین، تألیف احمد بن موسی اشعری (درگذشت: ۳۰۰)؛ | ||
*کتاب الجمعة از عبدالرحمان نَسائی ( | *کتاب الجمعة از عبدالرحمان نَسائی (درگذشت: ۳۰۳)؛ | ||
*کتاب صلاة الجمعة نوشته محمد بن احمد جُعفی معروف به صابونی ( | *کتاب صلاة الجمعة نوشته محمد بن احمد جُعفی معروف به صابونی (درگذشت: بعد از ۳۳۹)؛ | ||
*کتاب صلاة یوم الجمعة نوشته محمد بن مسعود عیاشی ( | *کتاب صلاة یوم الجمعة نوشته محمد بن مسعود عیاشی (درگذشت: بعد از ۳۴۰)؛ | ||
*کتاب الجمعة و الجماعة نوشته ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه ( | *کتاب الجمعة و الجماعة نوشته ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه (درگذشت: ۳۶۹)؛ | ||
*کتاب الجمعة و العیدین تألیف احمد بن ابی‌زهر؛ | *کتاب الجمعة و العیدین تألیف احمد بن ابی‌زهر؛ | ||
*کتاب الجمعة و الجماعة نوشته شیخ صدوق ( | *کتاب الجمعة و الجماعة نوشته شیخ صدوق (درگذشت: ۳۸۱)؛ | ||
*کتاب عمل الجمعة نوشته احمد بن عبدالواحد ( | *کتاب عمل الجمعة نوشته احمد بن عبدالواحد (درگذشت: ۴۲۳).</ref> در [[صفویان|دوره صفویه]] و در پی رواج اقامه نماز جمعه در [[ایران]] رساله‌نویسی در این باره جدّی‌تر شد.<ref>جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۳۷.</ref> بسیاری از فقهای صاحب‌نام رساله‌هایی درباره نماز جمعه به زبان عربی و فارسی تألیف کردند که برخی از آنها در رد یا دفاع از رساله‌های دیگر بود.<ref>جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۳۷- ۳۸؛ جعفریان، صفویه در عرصه دین، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۲۵۱.</ref> | ||
===ممنوعیت خرید و فروش در هنگام نماز جمعه=== | ===ممنوعیت خرید و فروش در هنگام نماز جمعه=== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
</ref> | </ref> | ||
[[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] از مراجع تقلید و مفسر قرآن بر این باور است که منظور از عبارت وَذَرُوا | [[عبدالله جوادی آملی|آیت‌الله جوادی آملی]] از مراجع تقلید و مفسر قرآن بر این باور است که منظور از عبارت وَذَرُوا الْبَیْعَ در [[آیه نماز جمعه|آیه ۹ سوره جمعه]] فقط خرید و فروش و بیع نیست بلکه منظور آن است که هر کاری است که جلوی رفتن به نماز جمعه را می‌گیرد جایز نیست و اگر کسی این کار را انجام داد معصیت کرده است هرچند که خرید فروش او درست است. وی همچنین معتقد است که اگر کسی در حال راه رفتن (سعی) به سوی نماز جمعه خرید و فروش بکند عیب ندارد، چون این مزاحم سعی نیست.<ref> | ||
[https://javadi.esra.ir/fa/w/ | [https://javadi.esra.ir/fa/w/تفسیر-سوره-جمعه-جلسه-10-1397/01/28-# «تفسیر سوره جمعه آیت‌الله جوادی جلسه 10 (1397/01/2»]، بنیاد اسرا.</ref> | ||
==حکم نماز جمعه در دوران غیبت== | ==حکم نماز جمعه در دوران غیبت== | ||
{{اصلی|نماز جمعه در دوران غیبت}} | {{اصلی|نماز جمعه در دوران غیبت}} | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = {{حدیث| | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = {{حدیث|«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاةِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَیٰ ذِکْرِ اللَّـهِ وَذَرُوا الْبَیْعَ ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ»:ای کسانی که ایمان آورده‌اید، چون برای نماز جمعه ندا در داده شد، به سوی ذکر خدا بشتابید، و داد و ستد را واگذارید. اگر بدانید این برای شما بهتر است.}}|تاریخ بایگانی| منبع = سوره جمعه، آیه ۹| تراز = چپ| عرض = 200px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
اقامه نماز جمعه در [[غیبت امام مهدی(عج)|دوره غیبت امام معصوم]] از موضوعات بحث‌برانگیز در میان فقهای شیعه است که عده‌ای به [[حرام|حرمت]] آن، عده‌ای به [[واجب تعیینی|وجوب تعیینی]] آن و عده‌ای دیگر به [[واجب تخییری|وجوب تخییری]] آن نظر داده‌اند.<ref>برای اقوال دیگر | اقامه نماز جمعه در [[غیبت امام مهدی(عج)|دوره غیبت امام معصوم]] از موضوعات بحث‌برانگیز در میان فقهای شیعه است که عده‌ای به [[حرام|حرمت]] آن، عده‌ای به [[واجب تعیینی|وجوب تعیینی]] آن و عده‌ای دیگر به [[واجب تخییری|وجوب تخییری]] آن نظر داده‌اند.<ref>برای اقوال دیگر نگاه کنید به رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۲۸.</ref> | ||
*برخی فقهای متقدم شیعه از جمله [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سَلاّر دیلمی]]<ref>رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۷۷.</ref> و [[ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس حلّی]]<ref>حلی، السرائر، قم، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و به پیروی از ایشان بسیاری از فقهای متأخرتر از جمله [[محمد بن حسن اصفهانی|فاضل هندی]] مشروعیت نماز جمعه را مشروط به حضور امام معصوم یا حضور فردی دانسته‌اند که از سوی او به امامت جمعه منصوب شده باشد.<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، تهران، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۸؛ طباطبائی، ریاض المسائل، بیروت، ج۴، ص۷۳-۷۵؛ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۶۰؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۳۵۵ق، ج۱، ص۵۲۴.</ref> بنابر این اقامه نماز جمعه در دوران غیبت حرام خواهد بود. | *برخی فقهای متقدم شیعه از جمله [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سَلاّر دیلمی]]<ref>رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۷۷.</ref> و [[ابن‌ادریس حلی|ابن‌ادریس حلّی]]<ref>حلی، السرائر، قم، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و به پیروی از ایشان بسیاری از فقهای متأخرتر از جمله [[محمد بن حسن اصفهانی|فاضل هندی]] مشروعیت نماز جمعه را مشروط به حضور امام معصوم یا حضور فردی دانسته‌اند که از سوی او به امامت جمعه منصوب شده باشد.<ref>فاضل هندی، کشف اللثام، تهران، ج۱، ص۲۴۶-۲۴۸؛ طباطبائی، ریاض المسائل، بیروت، ج۴، ص۷۳-۷۵؛ نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۶۰؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۳۵۵ق، ج۱، ص۵۲۴.</ref> بنابر این اقامه نماز جمعه در دوران غیبت حرام خواهد بود. | ||
*فتوای [[واجب تعیینی|وجوب تعیینی]] نظریه دیگری درباره نمازجمعه در دوران غیبت است،<ref>رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۲۹-۶۵.</ref> که بنابر این نظریه هرگاه شرایط اقامه نماز جمعه فراهم باشد برپا کردن آن واجب است و این امر نیازی به نصب عام یا خاصِ امام معصوم ندارد.<ref | *فتوای [[واجب تعیینی|وجوب تعیینی]] نظریه دیگری درباره نمازجمعه در دوران غیبت است،<ref>رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۲۹-۶۵.</ref> که بنابر این نظریه هرگاه شرایط اقامه نماز جمعه فراهم باشد برپا کردن آن واجب است و این امر نیازی به نصب عام یا خاصِ امام معصوم ندارد.<ref>برای دیگر قائلان و تفاصیل ادله: شهید ثانی، الروضة البهیه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۹۹-۳۰۱؛ فیض کاشانی، الشهاب الثاقب فی وجوب صلاة الجمعة العینی، ۱۴۰۱ق، ص۴۷-۱۰۲؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۶۳، ۶۷، ۷۳؛ جابری، صلاة الجمعه: تاریخیاً و فقهیاً، ۱۳۷۶ش، ص۵۴-۵۵.</ref> ولی حضور یا اجازه حاکم عادل<ref> شیخ مفید، المقنعة، ۱۴۱۰ق، ص۶۷۶؛ سید مرتضی، مسائل الناصریات، ۱۴۱۷ق، ص۲۶۵؛ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیة، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۴۳.</ref> یا امام عادل<ref>سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، قم، ج۱، ص۲۷۲، ج۳، ص۴۱.</ref> لازم است. [[شهید ثانی]]<ref>شهید ثانی، رسائل، قم، ص۱۹۷.</ref> و نواده‌اش [[سید محمد موسوی عاملی|صاحب مدارک]] چنین فتوایی دارند.<ref>موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۲۵.</ref> این نظر در [[صفویان|دوره صفوی]] به ویژه با توجه به زمینه‌های اجتماعی و سیاسی موجود رواج یافت.<ref>یزدی، الحجة فی وجوب صلوة الجمعة، چاپ جواد مدرسی، ص۵۳-۵۴.</ref> | ||
*از سوی دیگر بسیاری از فقهای ادوار میانی و متأخر [[شیعه]] از جمله [[محقق حلی|مُحقق حلّی]]،<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶.</ref> [[علامه حلی|علامه حِلّی]]،<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، قم، ج۲، ص۲۳۸-۲۳۹.</ref> [[احمد بن فهد حلی|ابن‌فَهد حلّی]]،<ref>حلی، المهذب البارع، قم، ج۱، ص۴۱۴.</ref> [[شهید اول]]،<ref>شهید اول، الدروس الشرعیه، قم، ج۱، ص۱۸۶.</ref> و [[محقق کرکی]]<ref>محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، قم، ج۱ ص۱۵۸-۱۷۱.</ref> به [[واجب تخییری|وجوب تخییری]] قائل‌اند و مراد از وجوب تخییری نماز جمعه این است که در ظهر جمعه یا باید نماز جمعه خوانده شود یا [[نماز ظهر]].<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۹؛ توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۸۷۱ -۸۷۲؛ علامه | *از سوی دیگر بسیاری از فقهای ادوار میانی و متأخر [[شیعه]] از جمله [[محقق حلی|مُحقق حلّی]]،<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۶.</ref> [[علامه حلی|علامه حِلّی]]،<ref>علامه حلی، مختلف الشیعه، قم، ج۲، ص۲۳۸-۲۳۹.</ref> [[احمد بن فهد حلی|ابن‌فَهد حلّی]]،<ref>حلی، المهذب البارع، قم، ج۱، ص۴۱۴.</ref> [[شهید اول]]،<ref>شهید اول، الدروس الشرعیه، قم، ج۱، ص۱۸۶.</ref> و [[محقق کرکی]]<ref>محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، قم، ج۱ ص۱۵۸-۱۷۱.</ref> به [[واجب تخییری|وجوب تخییری]] قائل‌اند و مراد از وجوب تخییری نماز جمعه این است که در ظهر جمعه یا باید نماز جمعه خوانده شود یا [[نماز ظهر]].<ref>نراقی، مستند الشیعة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۹؛ توضیح‌المسائل مراجع، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۸۷۱ -۸۷۲؛ علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۷؛ محقق کرکی، رسائل المحقق الکرکی، قم، ص۱۶۳؛ حسینی عاملی، مفتاح الکرامة، قم، ج۸، ص۲۱۶.</ref> نظریه وجوب تخییری در میان فقهای متأخر (از [[قرن سیزدهم هجری قمری|قرن سیزدهم]] به بعد) مقبولیت یافته است<ref>کاشف الغطا، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة، ۱۳۸۰ش، ج۳، ص۲۴۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۹۸۱م، ج۱۱، ص۱۵۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، بیروت، ج۱، ص۲۰۵؛ برای آگاهی از دیگر قائلان رک: دانش پژوه، فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، ج۱۴، ص۳۶۰۴.</ref> | ||
==نحوه برگزاری نماز جمعه== | ==نحوه برگزاری نماز جمعه== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
در حدیثی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا]] آمده است که: دو خطبه قرار داده شد تا در یکی [[تحمید|حمد]] و تقدیس الهی باشد و در دیگری نیازها، هشدارها، [[دعا|دعاها]]، اوامر و دستوراتی را که با صلاح و فساد جامعه اسلامی در ارتباط است به آنها اعلام نماید.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، | در حدیثی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا]] آمده است که: دو خطبه قرار داده شد تا در یکی [[تحمید|حمد]] و تقدیس الهی باشد و در دیگری نیازها، هشدارها، [[دعا|دعاها]]، اوامر و دستوراتی را که با صلاح و فساد جامعه اسلامی در ارتباط است به آنها اعلام نماید.<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، | ||
مؤسسة آل | مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ج۷، ص۳۴۴.</ref> | ||
===شکل نماز جمعه و قنوت‌های آن=== | ===شکل نماز جمعه و قنوت‌های آن=== | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۳: | ||
در ایران پس از استقرار جمهوری اسلامی و گسترش برگزاری نماز جمعه، شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای به اقامه نماز جمعه پرداختند که مشهورترین آنها [[سید محمود طالقانی]]،<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n28562/ صدور اجازه اقامه اولین نماز جمعه تهران به امامت آیت الله طالقانی]</ref> و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] هستند که از سوی امام خمینی برای [[نماز جمعه تهران|امامت جمعه تهران]] نصب شدند.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_43016/ حکم انتصاب آقای خامنه ای به سمت امامت جمعه تهران]</ref> [[علی‌اکبر فیض مشکینی|علی مشکینی اردبیلی]]،<ref>خوش‌قلب، خطبه‌های سبز، ۱۳۹۲ش، ص۲۸.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]]،<ref>[https://www.irna.ir/news/9321416/ آخرین نماز جمعه آیت‌الله جوادی آملی.] خبرگزاری ایرنا.</ref> نیز از روحانیان نامداری هستند که نماز جمعه قم را برپا می‌کردند. در عراق عبدالمهدی کربلائی و سید احمد صافی بعد از سقوط نظام بعثی، دو امام جمعه کربلا شدند و نماینده [[سید علی حسینی سیستانی|آیت‌الله سید علی سیستانی]] مرجع تقلید ساکن عراق محسوب می‌شوند.<ref>کربلائی، «شکل‌گیری و اداره تولیت جدید حرم حسینی»، ص۶۱.</ref> | در ایران پس از استقرار جمهوری اسلامی و گسترش برگزاری نماز جمعه، شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای به اقامه نماز جمعه پرداختند که مشهورترین آنها [[سید محمود طالقانی]]،<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/n28562/ صدور اجازه اقامه اولین نماز جمعه تهران به امامت آیت الله طالقانی]</ref> و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|سید علی خامنه‌ای]] هستند که از سوی امام خمینی برای [[نماز جمعه تهران|امامت جمعه تهران]] نصب شدند.<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_43016/ حکم انتصاب آقای خامنه ای به سمت امامت جمعه تهران]</ref> [[علی‌اکبر فیض مشکینی|علی مشکینی اردبیلی]]،<ref>خوش‌قلب، خطبه‌های سبز، ۱۳۹۲ش، ص۲۸.</ref> [[عبدالله جوادی آملی]]،<ref>[https://www.irna.ir/news/9321416/ آخرین نماز جمعه آیت‌الله جوادی آملی.] خبرگزاری ایرنا.</ref> نیز از روحانیان نامداری هستند که نماز جمعه قم را برپا می‌کردند. در عراق عبدالمهدی کربلائی و سید احمد صافی بعد از سقوط نظام بعثی، دو امام جمعه کربلا شدند و نماینده [[سید علی حسینی سیستانی|آیت‌الله سید علی سیستانی]] مرجع تقلید ساکن عراق محسوب می‌شوند.<ref>کربلائی، «شکل‌گیری و اداره تولیت جدید حرم حسینی»، ص۶۱.</ref> | ||
چند امام جمعه نیز در سال‌های نخستین دهه ۱۳۶۰ش در ایران در اثر حوادث تروریستی به شهادت رسیدند که به [[شهید محراب|شهدای محراب]] معروف شدند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/117100/ سبک زندگی اولین شهید محراب. پایگاه حوزه نیوز]</ref> در عراق [[سید محمدباقر حکیم]] در [[سال ۱۳۸۲ هجری شمسی|سال ۱۳۸۲ش]] بعد از اقامه نماز جمعه در [[حرم امام علی(ع)|حرم امام علی]] در یک انفجار تروریستی به شهادت رسید.<ref>[http://www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=182223 خبرگزاری رسا.]</ref> پیش از او [[سید محمد صدر]](درگذشت:۱۳۷۷ش) در دوران حکومت [[صدام حسین]] در شهر کوفه در عراق نماز جمعه برپا می‌کرد<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۰۱.</ref> و در یک حمله تروریستی شهید شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۹۸.</ref> | چند امام جمعه نیز در سال‌های نخستین دهه ۱۳۶۰ش در ایران در اثر حوادث تروریستی به شهادت رسیدند که به [[شهید محراب|شهدای محراب]] معروف شدند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/117100/ سبک زندگی اولین شهید محراب. پایگاه حوزه نیوز]</ref> در عراق [[سید محمدباقر حکیم]] در [[سال ۱۳۸۲ هجری شمسی|سال ۱۳۸۲ش]] بعد از اقامه نماز جمعه در [[حرم امام علی(ع)|حرم امام علی]] در یک انفجار تروریستی به شهادت رسید.<ref>[http://www.rasanews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=182223 خبرگزاری رسا.]</ref> پیش از او [[سید محمد صدر]] (درگذشت:۱۳۷۷ش) در دوران حکومت [[صدام حسین]] در شهر کوفه در عراق نماز جمعه برپا می‌کرد<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۱۰۱.</ref> و در یک حمله تروریستی شهید شد.<ref>عبدالرزاق، الشهید الصدر الثانی، ۲۰۰۸م، ص۹۸.</ref> | ||
==پیشینه برگزاری نماز جمعه== | ==پیشینه برگزاری نماز جمعه== | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۰: | ||
با ورود پیامبر به مدینه، نماز جمعه به امامت ایشان برگزار شد.<ref>برای نمونه رک: مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۱۹.</ref> پس از شهر مدینه اولین مکانی که در آن نماز جمعه برگزار شد روستای عبدالقیس در [[بحرین]] بود.<ref>حلبی، سیرة الحلبیه، بیروت، ج۲، ص۵۹.</ref> | با ورود پیامبر به مدینه، نماز جمعه به امامت ایشان برگزار شد.<ref>برای نمونه رک: مسعودی، مروج الذهب، بیروت، ج۳، ص۱۹.</ref> پس از شهر مدینه اولین مکانی که در آن نماز جمعه برگزار شد روستای عبدالقیس در [[بحرین]] بود.<ref>حلبی، سیرة الحلبیه، بیروت، ج۲، ص۵۹.</ref> | ||
پس از عصر نبوی بر اساس گزارش‌های تاریخی اقامه نماز جمعه در دوره [[خلفای راشدین|خلفای نخستین]] و نیز در دوره [[حکومت امام علی(ع)|حکومت حضرت علی(ع)]] (سال ۳۵-۴۰ق) و [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] (سال ۴۰) متداول بود.<ref>طبری، تاریخ | پس از عصر نبوی بر اساس گزارش‌های تاریخی اقامه نماز جمعه در دوره [[خلفای راشدین|خلفای نخستین]] و نیز در دوره [[حکومت امام علی(ع)|حکومت حضرت علی(ع)]] (سال ۳۵-۴۰ق) و [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] (سال ۴۰) متداول بود.<ref>طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۳، ص۴۴۷، ۲۷۴۰؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، ج۱۳، ص۲۵۱؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۵ق، ج۴، جزء۷، ص۱۸۹؛ محمودی، نهج السعادة فی مستدرک نهج البلاغة، بیروت، ج۱، ص۴۲۷، ۴۹۹؛ ج۲، ص۵۹۵، ۷۱۴؛ ج۳، ص۱۵۳، ۶۰۵.</ref> برخی از روایات شیعه مانند [[خطبه شعبانیه]] پیامبر اکرم(ص) و پاره‌ای از [[فهرست خطبه‌های نهج البلاغه|خطبه‌های نهج البلاغه]] یادگار این نمازها هستند. | ||
در دوران [[امویان]] (۴۱-۱۳۲ق) و [[عباسیان]] (۱۳۲-۶۵۶ق) نیز نماز جمعه را خلفا یا کارگزاران آنها اقامه می‌کردند<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۸۵، ۳۶۵؛ طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۸، ص۵۷۰-۵۷۹، ۵۹۴؛ ج۹، ص۲۲۲.</ref> خلفا امامان جمعه مرکز خلافت را منصوب می‌کردند<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۳۸۳؛ ج۱۵، ص۳۵۱.</ref> و انتخاب خطبای جمعه سایر شهرها برعهده امیران و والیان همانجا بود.<ref>قلقشندی، صبح الاعشی فی صناعة الانشا، قاهره، ج۱۰، ص۱۵، ۱۹-۲۰.</ref> | در دوران [[امویان]] (۴۱-۱۳۲ق) و [[عباسیان]] (۱۳۲-۶۵۶ق) نیز نماز جمعه را خلفا یا کارگزاران آنها اقامه می‌کردند<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۲۸۵، ۳۶۵؛ طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۸، ص۵۷۰-۵۷۹، ۵۹۴؛ ج۹، ص۲۲۲.</ref> خلفا امامان جمعه مرکز خلافت را منصوب می‌کردند<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۳۸۳؛ ج۱۵، ص۳۵۱.</ref> و انتخاب خطبای جمعه سایر شهرها برعهده امیران و والیان همانجا بود.<ref>قلقشندی، صبح الاعشی فی صناعة الانشا، قاهره، ج۱۰، ص۱۵، ۱۹-۲۰.</ref> | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
===اقامه نماز جمعه‌های شیعه=== | ===اقامه نماز جمعه‌های شیعه=== | ||
گفته شده در دوران غیبت کبرا فقیهان شیعه که قدرت نداشتند نه خود نماز جمعه برپا می‌کردند و نه شرکت در نماز جمعه وابسته به سلاطین جور را صلاح می‌دانستند. با این حال موارد محدودی مثل دوران [[آل بویه]] یا [[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] | گفته شده در دوران غیبت کبرا فقیهان شیعه که قدرت نداشتند نه خود نماز جمعه برپا می‌کردند و نه شرکت در نماز جمعه وابسته به سلاطین جور را صلاح می‌دانستند. با این حال موارد محدودی مثل دوران [[آل بویه]] یا [[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] از برپایی نماز جمعه از سوی شیعیان گزارش شده است.<ref>هاشمی رفسنجانی، «ابعاد فقهی، سیاسی و اجتماعی نماز جمعه»، ص۴۸-۴۹.</ref> | ||
از جمله قدیمی‌ترین گزارش‌های موجود درباره نماز جمعه در جوامع شیعی اقامه نماز جمعه در [[براثا|مسجد بَراثا]] (مسجد شیعیان در بغداد) در ۳۲۹ق به امامت احمد بن فضل هاشمی بود<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۳۰.</ref> و حتی در فتنه سال ۳۴۹ق که نماز جمعه [[بغداد]] تعطیل شد وقفه‌ای در اقامه نماز جمعه در براثا پیش نیامد،<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، ج۸، ص۵۳۳.</ref> ولی در سال ۴۲۰ق با انتصاب خطیبی سنّی‌مذهب از جانب خلیفه مدتی اقامه نماز متوقف شد.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ۱۴۱۲ق، ج۱۵، ص۱۹۸-۲۰۱.</ref> همچنین نماز جمعه در جامع ابن‌طولون در ۳۵۹ق و جامع ازهر در ۳۶۱ق برگزار می‌شد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، صیدا، ج۲، ص۴۱۷؛ جعفریان، صفویه در عرصه دین، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref> قرائنی نیز بر اقامه نماز جمعه در قرون نخستین هجری در این شهرها دلالت دارد.<ref>جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۲۳- ۲۵.</ref> رونق نماز جمعه در بین شیعیان از آغاز حکومت شیعی صفویه در ایران است.<ref>ورعی، «نهضت احیای نماز جمعه»، ص۶.</ref> | از جمله قدیمی‌ترین گزارش‌های موجود درباره نماز جمعه در جوامع شیعی اقامه نماز جمعه در [[براثا|مسجد بَراثا]] (مسجد شیعیان در بغداد) در ۳۲۹ق به امامت احمد بن فضل هاشمی بود<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۴۳۰.</ref> و حتی در فتنه سال ۳۴۹ق که نماز جمعه [[بغداد]] تعطیل شد وقفه‌ای در اقامه نماز جمعه در براثا پیش نیامد،<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، ج۸، ص۵۳۳.</ref> ولی در سال ۴۲۰ق با انتصاب خطیبی سنّی‌مذهب از جانب خلیفه مدتی اقامه نماز متوقف شد.<ref>ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، ۱۴۱۲ق، ج۱۵، ص۱۹۸-۲۰۱.</ref> همچنین نماز جمعه در جامع ابن‌طولون در ۳۵۹ق و جامع ازهر در ۳۶۱ق برگزار می‌شد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، صیدا، ج۲، ص۴۱۷؛ جعفریان، صفویه در عرصه دین، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref> قرائنی نیز بر اقامه نماز جمعه در قرون نخستین هجری در این شهرها دلالت دارد.<ref>جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۲۳- ۲۵.</ref> رونق نماز جمعه در بین شیعیان از آغاز حکومت شیعی صفویه در ایران است.<ref>ورعی، «نهضت احیای نماز جمعه»، ص۶.</ref> | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
==='''دوره صفویه'''=== | ==='''دوره صفویه'''=== | ||
نماز جمعه از دوره حکومت [[شاه اسماعیل اول|شاه اسماعیل اول صفوی]] (۹۰۵-۹۳۰) به تدریج در جامعه شیعی [[ایران]] گسترش یافت. علت این امر از یک سو انتقاد [[حکومت عثمانی]] از شیعیان به سبب برگزارنکردن نماز جمعه و از سوی دیگر تلاش علمای شیعه، به ویژه [[محقق کرکی]]، برای اشاعه نماز جمعه در ایران بود.<ref>منتظری، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، ۱۳۶۲ش، ص۷؛ جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۲۶-۲۷.</ref> از آنجا که سنّت اقامه نماز جمعه در میان شیعیان چندان رایج نبود و در میان علما مخالفان جدّی داشت<ref>از جمله شیخ ابراهیم قطیفی ( | نماز جمعه از دوره حکومت [[شاه اسماعیل اول|شاه اسماعیل اول صفوی]] (۹۰۵-۹۳۰) به تدریج در جامعه شیعی [[ایران]] گسترش یافت. علت این امر از یک سو انتقاد [[حکومت عثمانی]] از شیعیان به سبب برگزارنکردن نماز جمعه و از سوی دیگر تلاش علمای شیعه، به ویژه [[محقق کرکی]]، برای اشاعه نماز جمعه در ایران بود.<ref>منتظری، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، ۱۳۶۲ش، ص۷؛ جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۲۶-۲۷.</ref> از آنجا که سنّت اقامه نماز جمعه در میان شیعیان چندان رایج نبود و در میان علما مخالفان جدّی داشت<ref>از جمله شیخ ابراهیم قطیفی (درگذشت: ۹۵۰ق).</ref> رسمیت بخشیدن به آن در جامعه شیعی ایران به تدریج صورت گرفت.<ref>جابری، صلاة الجمعه: تاریخیاً و فقهیاً، ۱۳۷۶ش، ص۵۰-۵۴؛ جعفریان، نماز جمعه: زمینه‌های تاریخی، ۱۳۷۲ش، ص۲۸.</ref> بحث و مناقشه درباره حکم نماز جمعه در زمان [[غیبت امام مهدی(عج)|غیبت امام معصوم]] و [[وجوب]] و [[حرمت]] آن در عهد شاه سلیمان اول صفوی (حکومت: ۱۰۷۷ یا ۱۰۷۸-۱۱۰۵) به جایی رسید که وی مجلسی از فقها را با حضور وزیر اعظم خود ترتیب داد تا درباره حکم نماز جمعه به نتیجه‌ای واحد برسند.<ref>قزوینی، تتمیم امل الآمل، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۲-۱۷۳.</ref> | ||
[[شاه طهماسب اول]] (حکومت:۹۳۰-۹۸۴ق) به توصیه محقق کرکی برای هر شهری امام جمعه انتخاب کرد.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، قسم۱، ص۱۷۶؛ جابری، صلاة الجمعه: تاریخیاً و فقهیاً، ۱۳۷۶ش، ص۵۰-۵۱.</ref> در زمان شاه عباس اول (حکومت: ۹۹۶- ۱۰۳۸) رسماً منصب امامتِ جمعه ایجاد شد.<ref>آقا بزرگ طهرانی، الذریعة | [[شاه طهماسب اول]] (حکومت:۹۳۰-۹۸۴ق) به توصیه محقق کرکی برای هر شهری امام جمعه انتخاب کرد.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۰۴ق، قسم۱، ص۱۷۶؛ جابری، صلاة الجمعه: تاریخیاً و فقهیاً، ۱۳۷۶ش، ص۵۰-۵۱.</ref> در زمان شاه عباس اول (حکومت: ۹۹۶- ۱۰۳۸) رسماً منصب امامتِ جمعه ایجاد شد.<ref>آقا بزرگ طهرانی، الذریعة ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۲۸.</ref> معمولاً [[شیخ‌الاسلام|شیخ الاسلام]] هر شهر این منصب را داشت، اما گاه عالمانی که شیخ الاسلام نبودند مانند [[فیض کاشانی]] (درگذشت: ۱۰۹۱) به درخواست شاه، امامت جمعه را برعهده می‌گرفتند.<ref>جعفریان، صفویه در عرصه دین، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۲۳۷.</ref> | ||
نخستین نماز جمعه را در عصر صفوی محقق کرکی در [[مسجد جامع اصفهان|مسجد جامع عتیق اصفهان]] اقامه کرد.<ref>جعفریان، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۶۹.</ref> از دیگر امامان جمعه مهم این دوره [[شیخ بهایی]] ( | نخستین نماز جمعه را در عصر صفوی محقق کرکی در [[مسجد جامع اصفهان|مسجد جامع عتیق اصفهان]] اقامه کرد.<ref>جعفریان، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۶۹.</ref> از دیگر امامان جمعه مهم این دوره [[شیخ بهایی]] (درگذشت: ۱۰۳۰ یا ۱۰۳۱)، [[میرداماد]] (درگذشت: ۱۰۴۱ق)، [[محمدتقی مجلسی]] (درگذشت: ۱۰۷۰)، [[علامه مجلسی|محمدباقر مجلسی]] (درگذشت: ۱۱۱۰ یا ۱۱۱۱)، [[محمدباقر سبزواری]] (درگذشت: ۱۰۹۰) و [[لطف‌الله اصفهانی]] (درگذشت: ۱۰۳۲) بودند.<ref> مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ۱۳۷۴ش، ج۴، ص۵۱۳؛ خوانساری، جامع المدارک، ۱۳۵۵ق، ج۲، ص۶۸-۷۸، ۱۲۲-۱۲۳؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، قم، ص۶۱، ۹۵، ۱۳۶، ۴۴۵.</ref> در دوره صفوی تألیف کتاب‌هایی حاوی خطبه‌های نماز جمعه متداول شد که کتاب «بساتین الخطبا» نوشته [[میرزا عبدالله افندی]] (درگذشت: ح ۱۱۳۰) از مشهورترین آنهاست.<ref> نگاه کنید به بحرانی، لؤلؤة البحرین، قم، ص۱۰۰، ۱۲۷؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۸۳-۱۸۷.</ref> | ||
==='''دوره قاجار'''=== | ==='''دوره قاجار'''=== | ||
امامت جمعه در دوره [[قاجار]] (۱۲۱۰-۱۳۴۴ق) همچون دوره صفویه منصبی حکومتی بود.<ref>منتظری، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، ۱۳۶۲ش، ص۷.</ref> توجه به نام بسیاری از ائمه جمعه شهرهای بزرگ در دوره [[افشاریه]] (۱۱۴۸-۱۲۱۰ق) و قاجاریه نشان می‌دهد که منصب امامت جمعه در این دوران جنبه موروثی یافته بوده است و برخی خاندان‌ها آن را برعهده داشته‌اند،<ref>آقا بزرگ طهرانی، | امامت جمعه در دوره [[قاجار]] (۱۲۱۰-۱۳۴۴ق) همچون دوره صفویه منصبی حکومتی بود.<ref>منتظری، البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر، ۱۳۶۲ش، ص۷.</ref> توجه به نام بسیاری از ائمه جمعه شهرهای بزرگ در دوره [[افشاریه]] (۱۱۴۸-۱۲۱۰ق) و قاجاریه نشان می‌دهد که منصب امامت جمعه در این دوران جنبه موروثی یافته بوده است و برخی خاندان‌ها آن را برعهده داشته‌اند،<ref>آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۷۶-۸۸؛ ج۳، ص۲۵۲ ،۳۰۱، ۳۷۰-۳۷۱؛ ج۴، ص۳۲۲؛ ج۶، ص۵-۶، ۱۰۰؛ ج۹، ص۷۸۵، ۱۰۸۷- ۱۰۸۸؛ رضانژاد، صلاة الجمعه، ۱۴۱۵ق، ص۱۲۳-۱۴۵.</ref> از جمله [[خاندان خاتون آبادی]] در [[تهران]]، [[خاندان مجلسی]] در [[اصفهان]]، و [[محمد مقیم یزدی]] در [[یزد]].<ref>یزدی، الحجة فی وجوب صلوة الجمعة، چاپ جواد مدرسی، ص۵۰.</ref> | ||
==='''دوره پهلوی'''=== | ==='''دوره پهلوی'''=== | ||
در دوران [[پهلوی]] (۱۳۰۴-۱۳۵۷ش) امامان جمعه به ویژه در شهرهایی مانند تهران چون ارتباط رسمی با حکومت داشتند غالباً از مقبولیت مردمی برخوردار نبودند و اقامه نماز جمعه نیز چندان رونق نداشت.<ref>یزدی، وظایف روحانیت، ۱۳۷۵ش، ص۸۴.</ref> گفتنی است که برخی فقیهان شیعه بر پایه فتوای خود اقدام به برپایی نماز جمعه می‌کردند، آن را اقامه می‌کردند که با اقبال بیشتری مواجه می‌شد.<ref>برای نمونه رک: کشوری، فرزانگان خوانسار، ۱۳۷۸ش، ص۱۳۳.</ref> از جمله در قم [[سید محمدتقی خوانساری]]، [[محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]] و [[سید احمد شبیری زنجانی]] در [[مسجد امام حسن عسکری (قم)|مسجد امام حسن عسکری(ع)]] نماز را قامه می‌کردند،<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، نشر موسسه کتاب شناسی شیعه، ج۲، ص۶۲۵.</ref> [[سید محمدتقی غضنفری]] در شهر خوانسار از حدود سال ۱۳۱۰ق تا زمان رحلتش ۱۳۵۰ قمری، [[حسینعلی منتظری]] در نجف‌آباد، [[رحیم ارباب|حاج آقا رحیم ارباب]]<ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج ۳، ص۳۵۲.</ref> و [[سید جلال‌الدین طاهری]] در اصفهان،<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c75_20803/ | در دوران [[پهلوی]] (۱۳۰۴-۱۳۵۷ش) امامان جمعه به ویژه در شهرهایی مانند تهران چون ارتباط رسمی با حکومت داشتند غالباً از مقبولیت مردمی برخوردار نبودند و اقامه نماز جمعه نیز چندان رونق نداشت.<ref>یزدی، وظایف روحانیت، ۱۳۷۵ش، ص۸۴.</ref> گفتنی است که برخی فقیهان شیعه بر پایه فتوای خود اقدام به برپایی نماز جمعه می‌کردند، آن را اقامه می‌کردند که با اقبال بیشتری مواجه می‌شد.<ref>برای نمونه رک: کشوری، فرزانگان خوانسار، ۱۳۷۸ش، ص۱۳۳.</ref> از جمله در قم [[سید محمدتقی خوانساری]]، [[محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]] و [[سید احمد شبیری زنجانی]] در [[مسجد امام حسن عسکری (قم)|مسجد امام حسن عسکری(ع)]] نماز را قامه می‌کردند،<ref>شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، نشر موسسه کتاب شناسی شیعه، ج۲، ص۶۲۵.</ref> [[سید محمدتقی غضنفری]] در شهر خوانسار از حدود سال ۱۳۱۰ق تا زمان رحلتش ۱۳۵۰ قمری، [[حسینعلی منتظری]] در نجف‌آباد، [[رحیم ارباب|حاج آقا رحیم ارباب]]<ref>جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم، گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج ۳، ص۳۵۲.</ref> و [[سید جلال‌الدین طاهری]] در اصفهان،<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c75_20803/ آیت‌الله طاهری: باید از حکومتی کردن نماز جمعه پرهیز کرد]. پرتال امام خمینی.</ref> و [[علامه طهرانی|سید محمدحسین طهرانی]] در تهران.{{مدرک}} | ||
===دوره جمهوری اسلامی=== | ===دوره جمهوری اسلامی=== | ||
[[Image:اولین نماز جمعه آیت الله خامنه‌ای.jpg|thumb|300px|اولین نماز جمعه [[آیت الله خامنه‌ای]] در دانشگاه تهران ]] | [[Image:اولین نماز جمعه آیت الله خامنه‌ای.jpg|thumb|300px|اولین نماز جمعه [[آیت الله خامنه‌ای]] در دانشگاه تهران ]] | ||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] ([[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|۱۳۵۷ش]]) برگزاری نماز جمعه در ایران دوباره رونق یافت. به گفته یکی معاونان شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه در مرداد ۱۴۰۳، هر هفته حدود ۹۰۰ نماز جمعه در ایران برگزار می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/6175079/ نماز جمعه در ۹۰۰ نقطه برگزار می‌شود.] خبرگزاری مهر.مرور خبر ۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref> اولین نماز جمعه در این دوره به امامت [[سید محمود طالقانی]] ( | پس از [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] ([[سال ۱۳۵۷ هجری شمسی|۱۳۵۷ش]]) برگزاری نماز جمعه در ایران دوباره رونق یافت. به گفته یکی معاونان شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه در مرداد ۱۴۰۳، هر هفته حدود ۹۰۰ نماز جمعه در ایران برگزار می‌شود.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/6175079/ نماز جمعه در ۹۰۰ نقطه برگزار می‌شود.] خبرگزاری مهر.مرور خبر ۶ مرداد ۱۴۰۳ش.</ref> اولین نماز جمعه در این دوره به امامت [[سید محمود طالقانی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۵۸ هجری شمسی|۱۳۵۸ش]]) - که [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] وی را به این سمت انتخاب کرده بود - در [[۵ مرداد]] ۱۳۵۸ش در [[دانشگاه تهران]] برگزار شد. | ||
دومین امام جمعه تهران نیز [[حسینعلی منتظری|آیت‌الله منتظری]] بود که در فاصله کوتاهی بعد از انتصاب به قم رفت و از امامت جمعه تهران استعفا کرد و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] امامت جمعه تهران را برعهده گرفت.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402102316379 «یک انتصاب تاریخی برای نماز جمعه تهران»]، ایسنا.</ref> | دومین امام جمعه تهران نیز [[حسینعلی منتظری|آیت‌الله منتظری]] بود که در فاصله کوتاهی بعد از انتصاب به قم رفت و از امامت جمعه تهران استعفا کرد و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] امامت جمعه تهران را برعهده گرفت.<ref>[https://www.isna.ir/news/1402102316379 «یک انتصاب تاریخی برای نماز جمعه تهران»]، ایسنا.</ref> | ||