دعبل بن علی خزاعی: تفاوت میان نسخه‌ها

دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی از شاعران و از راویان احادیث اهل  بیت(ع) در قرن دوم و سوم هجری قمری بود.<ref>قلی‌زاده علیار، «مزارات الشیعه در قصیده تائیه دعبل خزاعی»، ص۵۳.</ref> [[تائیه دعبل|قصیدۀ تائیّه]]، مشهورترین قصیده دعبل است که آن را درباره سرگذشت [[اهل‌بیت(ع)]] و ستم‌هایی که بر آنها رفته، سروده است. وی این قصیده را برای نخستین‌بار در [[مرو]] برای [[امام رضا]](ع) خواند که بسیار مورد توجه امام و شیعیان قرار گرفت.<ref>نک: امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۷-۵۰۳</ref> همچنین هنگامی که خبر [[شهادت امام رضا(ع)]] به دعبل رسید، او در [[قم]] بود و [[قصیده رائیه]] را در رثایش سرود.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۱.</ref> دعبل اشعار متعددی را در مدح و رثای اهل‌بیت(ع) سروده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۰.</ref> به گفته برخی محققان، دعبل جایگاه ویژه‌ای در شعر  داشته است.<ref>حمد، «مقدمه»، در دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۱.</ref> «طبقات الشعرا» و دیوان اشعار او، از آثار دعبل به شمار آمده است.<ref>حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷.</ref> به گفته [[سید محسن امین]]، مؤلف [[اعیان الشیعة (کتاب)|کتاب أعیانُ الشیعه]] دیوان اشعار او تا قرن ۱۳ق وجود داشت، اما پس از مدتی از بین رفت.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۱۵.</ref> برخی نویسندگان تلاش کرده‌اند شعر‌های او را که در کتاب‌های مختلف نقل شده، جمع‌آوری کنند.<ref>حمد، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳.</ref>  

نام دعبل، را حسن، عبدالرحمن یا محمد دانسته‌اند، ولی او به لقب «دعبل» شهرت دارد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.</ref> [[کنیه|کنیه‌اش]] ابوعلی<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۴</ref> یا ابوجعفر<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۷۹</ref> است. وی در [[سال ۱۴۸ هجری قمری|سال ۱۴۸ق]] متولد شد.<ref>نجاشی،‌ رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۷.</ref> دعبل اهل کوفه بود و به شهرهای مختلفی سفر می‌کرد.<ref>حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۴.</ref> نَسَب دعبل به قبیله خُزاعه، یکی از قبیله‌های یمن، می‌رسد.<ref>اعلمی، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل الخزاعی، ۱۴۱۷ق، ص۴.</ref> [[بدیل بن ورقاء|بُدَیل بن ورقاء]] و پسرش [[عبدالله بن بدیل|عبدالله بن بُدَیل]]، دو تن از اجداد دعبل، صحابی پیامبر(ص) بودند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۳.</ref> عبدالله بن بُدَیل از یاران امام علی(ع) نیز بود که با قبیله خزاعه در [[جنگ صفین|جنگ صِفّین]] علیه [[معاویة بن ابی‌سفیان|مُعاویة بن ابی‌سُفیان]] جنگید و به شهادت رسید.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۴-۵۱۶.</ref> البته در برخی منابع دیگر، نسَب او را به گونه دیگری ثبت کرده‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref>

دعبل در [[سال ۲۴۵ هجری قمری|سال ۲۴۵]]<ref>نجاشی،‌ رجال النجاشی، ص۲۷۷.</ref> به خاطر هجو یکی از حاکمان [[بنی‌عباس]] کشته شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او زبان تندی داشت و هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او می‌ترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> گفته شده دعبل بر [[اهل‌بیت(ع)]] تعصب داشت<ref>حصری، زهر الآداب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۹.</ref> و تنها دشمنان اهل‌بیت(ع) را هجو می‌کرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفه‌ها می‌کرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> برخی محققان احتمال داده‌اند کشته شدن او، به دلیل هجو [[متوکل عباسی|مُتَوکِّل عَبّاسی]] باشد؛ چون بعد از [[تخریب حرم امام حسین(ع)|تخریب قبر امام حسین(ع)]] به دستور متوکل، دعبل در سروده‌ای، متوکل را هجو کرد و بر [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] مرثیه گفت.<ref>قربانی‌زرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق،‌ ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکان‌ها و زمان‌های دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابن‌خلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش [[ابوالفتوح رازی]] مؤلف [[روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر روح الجنان]]، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به [[توحید]]، [[نبوت]] و [[امامت|ولایت امام علی(ع)]] سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد [[قصیده تائیه]] را در قبرش بگذارند.<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref>

==پانویس==

==منابع==