پرش به محتوا

حضرت‌بال: تفاوت میان نسخه‌ها

ابرابزار
بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار)
 
خط ۱: خط ۱:
{{الگو:کتاب‌شناسی ناقص}}
{{کتاب‌شناسی ناقص}}
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
{{جعبه اطلاعات بنای مذهبی
| عنوان = مسجد حضرت بال
| عنوان = مسجد حضرت بال
خط ۵: خط ۵:
| اندازه تصویر = 230
| اندازه تصویر = 230
| توضیح تصویر = مسجد حضرت بال محل نگهداری تار موی منسوب به [[پیامبر(ص)]]
| توضیح تصویر = مسجد حضرت بال محل نگهداری تار موی منسوب به [[پیامبر(ص)]]
| بنيانگذار =  
| بنیانگذار =
| تأسیس = [[سال ۱۰۰۵ قمری|۱۰۰۵ق]]
| تأسیس = [[سال ۱۰۰۵ قمری|۱۰۰۵ق]]
| کاربری = زیارتگاه: محل نگهداری تار مویی منسوب به [[پیامبر اسلام(ص)]]
| کاربری = زیارتگاه: محل نگهداری تار مویی منسوب به [[پیامبر اسلام(ص)]]
| مکان = [[کشمیر]] [[هند]]
| مکان = [[کشمیر]] [[هند]]
| نام‌های دیگر =  
| نام‌های دیگر =
| وقایع مرتبط = اغتشاش و ناآرامی‌ها در سراسر کشمیر و برخی شهرهای هند در پی گم شدن ۹ روزه تار مو  
| وقایع مرتبط = اغتشاش و ناآرامی‌ها در سراسر کشمیر و برخی شهرهای هند در پی‌گم شدن ۹ روزه تار مو
| ظرفیت =  
| ظرفیت =
| وضعیت =  
| وضعیت =
| مساحت =  
| مساحت =
| امکانات =  
| امکانات =
| شماره ثبت =  
| شماره ثبت =
| معمار =  
| معمار =
| سبک = مغولی و کشمیری
| سبک = مغولی و کشمیری
| بازسازی = [[سال ۱۳۴۷ هجری شمسی|۱۳۴۷ش]].
| بازسازی = [[سال ۱۳۴۷ هجری شمسی|۱۳۴۷ش]].
| وبگاه =  
| وبگاه =
}}
}}


'''حضرتْ بال''' مهم‌ترین مرکز عبادی و زیارتگاه [[مسلمانان]] در [[کشمیر]] و محل نگهداری تار مویی منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] است. بنابر نقلی، در اوایل قرن یازدهم هجری قمری، این تار مو توسط یکی از خادمان [[حرم مدنی|حرم حضرت رسول(ص)]]، به [[هند]] انتقال یافته است. این تار مو هر ساله در سالروز [[میلاد پیامبر(ص)]] و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و زیارت جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد. درگاه حضرت بال در کرانه غربی دریاچه دل در سرینگر واقع است.
'''حضرتْ بال''' مهم‌ترین مرکز عبادی و زیارتگاه [[مسلمانان]] در [[کشمیر]] و محل نگهداری تار مویی منسوب به [[حضرت محمد(ص)]] است. بنابر نقلی، در اوایل قرن یازدهم هجری قمری، این تار مو توسط یکی از خادمان [[حرم مدنی|حرم حضرت رسول(ص)]]، به [[هند]] انتقال یافته است. این تار مو هر ساله در سالروز [[میلاد پیامبر(ص)]] و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و زیارت جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد. درگاه حضرت بال در کرانه غربی دریاچه دل در سرینگر واقع است.


حضرت بال از منظر مسلمانان [[کشمیر]]ی، حلقه اتصال حیات روحانی پیامبر با پیروان اوست. مفقود شدن ۹ روزۀ تار مو، اغتشاش‌ها و ناآرامی‌هایی را در سراسر [[کشمیر]] و برخی شهرهای [[هند]] ایجاد کرد که نشان دهنده اهمیت و تقدس تار موی پیامبر در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان [[کشمیر]] است.
حضرت بال از منظر مسلمانان [[کشمیر]]ی، حلقه اتصال حیات روحانی پیامبر با پیروان اوست. مفقود شدن ۹ روزهٔ تار مو، اغتشاش‌ها و ناآرامی‌هایی را در سراسر [[کشمیر]] و برخی شهرهای [[هند]] ایجاد کرد که نشان دهنده اهمیت و تقدس تار موی پیامبر در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان [[کشمیر]] است.


==علت نامگذاری==
== علت نامگذاری ==
بال در زبان کشمیری به معنای «کنار آب» است و چون این مکان بر کرانه دریاچه دل قرار گرفته است،<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲، ۱۷۴.</ref> شاید وجه تسمیه آن ازاین رو باشد. از طرفی، بال در این زبان به معنای مو نیز هست.<ref>رجوع کنید به کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲ـ۳۰۳ و پانویس ۹۷۵؛ اسحاق خان، همانجا؛ گوهر، ص۲۴، ۲۷، ۳۵؛ اسکوفیلد، ص۲۲؛ برای دیگر معانی بال رجوع کنید به گوهر، ص۱۵.</ref>
بال در زبان کشمیری به معنای «کنار آب» است و چون این مکان بر کرانه دریاچه دل قرار گرفته است،<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲، ۱۷۴.</ref> شاید وجه تسمیه آن ازاین رو باشد. از طرفی، بال در این زبان به معنای مو نیز هست.<ref>رجوع کنید به کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲–۳۰۳ و پانویس ۹۷۵؛ اسحاق خان، همان‌جا؛ گوهر، ص۲۴، ۲۷، ۳۵؛ اسکوفیلد، ص۲۲؛ برای دیگر معانی بال رجوع کنید به گوهر، ص۱۵.</ref>


== تاریخچه انتقال مو و ساخت بنا ==
== تاریخچه انتقال مو و ساخت بنا ==
اولین نقل درباره انتقال تار موی منسوب به پیامبر از [[مدینه]] به [[هند]] به اوایل قرن یازدهم می‌رسد، گفته شده است<ref>فرشته، ج ۲، ص۸۹ـ۹۰.</ref> در [[سال ۱۰۰۵ قمری|۱۰۰۵ق]] در دوره ابراهیم عادلشاه دوم، میرمحمد صالح همدانی چند رشته موی [[پیامبر(ص)]] را از [[مدینه]] به [[بیجاپور]] آورد که بسیار مورد توجه سلطان قرار گرفت.
اولین نقل دربارهٔ انتقال تار موی منسوب به پیامبر از [[مدینه]] به [[هند]] به اوایل قرن یازدهم می‌رسد، گفته شده است<ref>فرشته، ج ۲، ص۸۹–۹۰.</ref> در [[سال ۱۰۰۵ قمری|۱۰۰۵ق]] در دوره ابراهیم عادلشاه دوم، میرمحمد صالح همدانی چند رشته موی [[پیامبر(ص)]] را از [[مدینه]] به [[بیجاپور]] آورد که بسیار مورد توجه سلطان قرار گرفت.


در دوران شاه جهان (حکومت: ۱۰۳۷ـ۱۰۶۸ق) نیز یکی از خادمان [[حرم مدنی|حرم پیامبر(ص)]]، به نام سید عبداللّه بیجاپوری، تار مویی منسوب به آن حضرت را از [[عربستان]] به شهر بیجاپور هند بُرد. درباره صحت انتساب این تار مو به پیامبر(ص) و تاریخ دقیق ورود آن به بیجاپور، اطلاعات متناقضی در دست است.
در دوران شاه جهان (حکومت: ۱۰۳۷–۱۰۶۸ق) نیز یکی از خادمان [[حرم مدنی|حرم پیامبر(ص)]]، به نام سید عبداللّه بیجاپوری، تار مویی منسوب به آن حضرت را از [[عربستان]] به شهر بیجاپور هند بُرد. دربارهٔ صحت انتساب این تار مو به پیامبر(ص) و تاریخ دقیق ورود آن به بیجاپور، اطلاعات متناقضی در دست است.


در ۱۱۱۱ق، در زمان حکومت [[اورنگ زیب]]، بازرگانی کشمیری به نام خواجه نورالدین ایشباری این تار مو (معروف به موی مقدّس) را خرید، اما هنگام بازگشت به زادگاهش درگذشت و موی مقدّس به همراه جسد وی به [[سرینگر]] برده شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲؛ اسحاق خان، ص۱۷۴.</ref>
در ۱۱۱۱ق، در زمان حکومت [[اورنگ زیب]]، بازرگانی کشمیری به نام خواجه نورالدین ایشباری این تار مو (معروف به موی مقدّس) را خرید، اما هنگام بازگشت به زادگاهش درگذشت و موی مقدّس به همراه جسد وی به [[سرینگر]] برده شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۲؛ اسحاق خان، ص۱۷۴.</ref>


===ساختمان حضرت بال===
=== ساختمان حضرت بال ===
[[پرونده:حضرت بال.jpg|250px|چپ]]
[[پرونده:حضرت بال.jpg|250px|چپ]]
تار مو ابتدا در [[خانقاه]] [[نقشبندیه]] در [[سرینگر]] به نمایش عموم گذاشته شد، اما چون [[خانقاه]] گنجایش جمعیت زیادِ بازدیدکننده را نداشت به دستور حاکم مغول کشمیر، فاضل خان، و به توصیه اعیان شهر، تار مو را به باغ صادق‌آباد منتقل کردند و عمارت این باغ برای زیارت «موی شریف» [[وقف]] شد و حضرت بال نام گرفت.
تار مو ابتدا در [[خانقاه]] [[نقشبندیه]] در [[سرینگر]] به نمایش عموم گذاشته شد، اما چون [[خانقاه]] گنجایش جمعیت زیادِ بازدیدکننده را نداشت به دستور حاکم مغول کشمیر، فاضل خان، و به توصیه اعیان شهر، تار مو را به باغ صادق‌آباد منتقل کردند و عمارت این باغ برای زیارت «موی شریف» [[وقف]] شد و حضرت بال نام گرفت.


معماری اولیه عمارت صادق‌خان معروف به صادق آباد ــ که به گفته کهویهامی<ref>حصه ۱، ص۳۰۳ و پانویس ۹۷۷.</ref> در ۱۰۳۳ق ساخته شده است ــ ترکیبی از معماری مغولی و کشمیری بود<ref>گوهر، ص۲۲۹.</ref> که با آوردن موی مقدّس به این مکان، وسعت پیدا کرد و در مغرب آن [[مسجد]] و در مشرق آن [[خانقاه]] بزرگی ساخته شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۱ـ۳۰۲.</ref> حضرت بال از ۱۳۲۲ش/۱۹۴۳ تحت نظارت اوقاف اسلامیه قرار دارد.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۱ و پانویس ۳۳؛ گوهر، ص۲۵۵.</ref> بنای کنونی تماماً از سنگ مرمر سفید ساخته شده و طرحی از [[مسجد النبی]] در [[مدینه]] است.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref> به دستور شیخ عبداللّه، نخست وزیر وقت، در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸ اوقاف اسلامیه ساخت این بنا را در مکان ساختمان پیشین آغاز کرد.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref>
معماری اولیه عمارت صادق‌خان معروف به صادق آباد ــ که به گفته کهویهامی<ref>حصه ۱، ص۳۰۳ و پانویس ۹۷۷.</ref> در ۱۰۳۳ق ساخته شده است ــ ترکیبی از معماری مغولی و کشمیری بود<ref>گوهر، ص۲۲۹.</ref> که با آوردن موی مقدّس به این مکان، وسعت پیدا کرد و در مغرب آن [[مسجد]] و در مشرق آن [[خانقاه]] بزرگی ساخته شد.<ref>کهویهامی، حصه ۱، ص۳۰۱–۳۰۲.</ref> حضرت بال از ۱۳۲۲ش/۱۹۴۳ تحت نظارت اوقاف اسلامیه قرار دارد.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۱ و پانویس ۳۳؛ گوهر، ص۲۵۵.</ref> بنای کنونی تماماً از سنگ مرمر سفید ساخته شده و طرحی از [[مسجد النبی]] در [[مدینه]] است.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref> به دستور شیخ عبداللّه، نخست‌وزیر وقت، در ۱۳۴۷ش/۱۹۶۸ اوقاف اسلامیه ساخت این بنا را در مکان ساختمان پیشین آغاز کرد.<ref>گوهر، ص۲۳۰.</ref>


===گم‌شدن نه روزه===
=== گم‌شدن نه روزه ===
موی مقدّس در [[۶ دی]] سال [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ ش]]/ [[۲۶ دسامبر]] ۱۹۶۳م مفقود گردید و نُه روز بعد ادعا شد که تار مو به حضرت بال بازگردانده شده است. به گفته اسحاق‌خان<ref>اسحاق خان، ص۱۸۴ـ۱۸۵.</ref> کسی از اسرار این حادثه به درستی آگاهی ندارد. اغتشاش‌ها و ناآرامی‌هایی که در آن چند روز، همه [[کشمیر]] و برخی شهرهای [[هند]] را فراگرفت، نشان دهنده اهمیت موی مقدّس در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان کشمیر است.<ref>برای آگاهی بیشتر درباره جزئیات این حادثه و پیامدهای آن رجوع کنید به اسحاق خان، ص۱۸۴ـ۱۸۵؛ اکبر، ص۱۵۷، ۱۶۳ـ۱۶۴؛ نیز رجوع کنید به کشمیر.</ref>
موی مقدّس در [[۶ دی]] سال [[سال ۱۳۴۲ هجری شمسی|۱۳۴۲ ش]]/ [[۲۶ دسامبر]] ۱۹۶۳م مفقود گردید و نُه روز بعد ادعا شد که تار مو به حضرت بال بازگردانده شده است. به گفته اسحاق‌خان<ref>اسحاق خان، ص۱۸۴–۱۸۵.</ref> کسی از اسرار این حادثه به درستی آگاهی ندارد. اغتشاش‌ها و ناآرامی‌هایی که در آن چند روز، همه [[کشمیر]] و برخی شهرهای [[هند]] را فراگرفت، نشان دهنده اهمیت موی مقدّس در حیات سیاسی و اجتماعی مسلمانان کشمیر است.<ref>برای آگاهی بیشتر دربارهٔ جزئیات این حادثه و پیامدهای آن رجوع کنید به اسحاق خان، ص۱۸۴–۱۸۵؛ اکبر، ص۱۵۷، ۱۶۳–۱۶۴؛ نیز رجوع کنید به کشمیر.</ref>


==جایگاه معنوی==
== جایگاه معنوی ==
حضرت بال از منظر [[مسلمان|مسلمانان]] در [[کشمیر]] حلقه اتصال حیات روحانی پیامبر با پیروان اوست.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۵.</ref> ارج و اهمیت این یادگار در میان مسلمانان کشمیر در اشعار و ترانه‌های محلی آنها هویداست و [[زیارت]] حضرت بال با زیارت [[مسجدالنبی]] در [[مدینه]] قابل قیاس دانسته شده است. این درگاه را مدینه ثانی نیز خوانده‌اند.<ref>رجوع کنید به دیدمری، ص۴۲۳؛ اسحاق خان، ص۱۷۵، ۱۷۷؛ گوهر، ص۲۷ـ۳۱، ۲۳۷ـ۲۴۶.</ref>
حضرت بال از منظر [[مسلمان|مسلمانان]] در [[کشمیر]] حلقه اتصال حیات روحانی پیامبر با پیروان اوست.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۵.</ref> ارج و اهمیت این یادگار در میان مسلمانان کشمیر در اشعار و ترانه‌های محلی آنها هویداست و [[زیارت]] حضرت بال با زیارت [[مسجدالنبی]] در [[مدینه]] قابل قیاس دانسته شده است. این درگاه را مدینه ثانی نیز خوانده‌اند.<ref>رجوع کنید به دیدمری، ص۴۲۳؛ اسحاق خان، ص۱۷۵، ۱۷۷؛ گوهر، ص۲۷–۳۱، ۲۳۷–۲۴۶.</ref>


===نمایش عمومی در مناسبت‌های مهم===
=== نمایش عمومی در مناسبت‌های مهم ===
موی منسوب به [[رسول اکرم(ص)]] در صندوقی شیشه‌ای نگهداری می‌شود و هر ساله در سالروز [[میلاد پیامبر(ص)]] و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و [[زیارت]] جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد که از سراسر کشمیر با این هدف به سرینگر می‌آیند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲ـ۱۷۳؛ گوهر، ص۵۳.</ref> شخصی با منصب «نشان ده» مسئولیت به نمایش گذاشتن موی مقدّس را برعهده دارد.<ref>رجوع کنید به گوهر، ص۲۷.</ref>
موی منسوب به [[رسول اکرم(ص)]] در صندوقی شیشه‌ای نگهداری می‌شود و هر ساله در سالروز [[میلاد پیامبر(ص)]] و [[معراج]] وی و چند مناسبت دیگر در معرض بازدید و [[زیارت]] جمعیت انبوهی قرار می‌گیرد که از سراسر کشمیر با این هدف به سرینگر می‌آیند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۲–۱۷۳؛ گوهر، ص۵۳.</ref> شخصی با منصب «نشان ده» مسئولیت به نمایش گذاشتن موی مقدّس را برعهده دارد.<ref>رجوع کنید به گوهر، ص۲۷.</ref>


===تبرک‌جویی===
=== تبرک‌جویی ===
زیارت‌کنندگان حضرت بال و موی مقدّس، رفع حوائج گوناگون خویش (چون درمان بیماری‌ها، بچه‌دار شدن، طول عمر، و محافظت در برابر سیل و قحطی و بلایای دیگر) را خواستارند و نذرها و هدایایی نیز برای تحقق خواسته‌هایشان به این درگاه تقدیم می‌کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۸.</ref> امروزه مردم برای [[تبرک]]، به دست و بدن و حتی لباس کسانی که موی مقدّس را به نمایش می‌گذارند دست می‌کشند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۹.</ref>
زیارت‌کنندگان حضرت بال و موی مقدّس، رفع حوائج گوناگون خویش (چون درمان بیماری‌ها، بچه‌دار شدن، طول عمر، و محافظت در برابر سیل و قحطی و بلایای دیگر) را خواستارند و نذرها و هدایایی نیز برای تحقق خواسته‌هایشان به این درگاه تقدیم می‌کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۸.</ref> امروزه مردم برای [[تبرک]]، به دست و بدن و حتی لباس کسانی که موی مقدّس را به نمایش می‌گذارند دست می‌کشند.<ref>اسحاق خان، ص۱۷۹.</ref>


===تعاملات اجتماعی در سایه بال===
=== تعاملات اجتماعی در سایه بال ===
مراسم نشان‌دادن مو، که باشکوه تمام برپا می‌شود، مناسبات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای میان روستانشینان و شهرنشینان مسلمان کشمیری و نیز مردم شهرها با یکدیگر ایجاد کرده است. به هنگام برپایی این مراسم و در بیرون حضرت بال، بازارهای دوره‌ای تشکیل می‌شود و برای بازرگانان و صنعت‌گران فرصتی فراهم می‌گردد تا کالاهای خویش را عرضه کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۰.</ref>
مراسم نشان‌دادن مو، که باشکوه تمام برپا می‌شود، مناسبات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای میان روستانشینان و شهرنشینان مسلمان کشمیری و نیز مردم شهرها با یکدیگر ایجاد کرده است. به هنگام برپایی این مراسم و در بیرون حضرت بال، بازارهای دوره‌ای تشکیل می‌شود و برای بازرگانان و صنعت‌گران فرصتی فراهم می‌گردد تا کالاهای خویش را عرضه کنند.<ref>اسحاق خان، ص۱۸۰.</ref>


خط ۶۰: خط ۶۰:
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== یادداشت ==
== منابع ==
{{یادداشت‌ها}}
{{منابع}}
 
* دیدمری، محمداعظم بن خیرالدین، واقعات کشمیر، ترجمه ظهور شهداد اظهر، سرینگر، ۲۰۰۳م.
==منابع==
*دیدمری، محمداعظم بن خیرالدین، واقعات کشمیر، ترجمه ظهور شهداد اظهر، سرینگر، ۲۰۰۳م.
* فرشته، محمدقاسم بن غلامعلی، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، لکهنو: مطبع منشی نولکشور، بی‌تا.
* فرشته، محمدقاسم بن غلامعلی، تاریخ فرشته (گلشن ابراهیمی)، لکهنو: مطبع منشی نولکشور، بی‌تا.
* کهویهامی، غلامحسن، تاریخ حسن، حصه ۱، سرینگر، ۱۹۵۴م.
* کهویهامی، غلامحسن، تاریخ حسن، حصه ۱، سرینگر، ۱۹۵۴م.
خط ۷۲: خط ۷۰:
* Muhammad Ishaq Khan, " The significance of the dargah of Hazratbal in the socio- religious and political life of Kashmiri Muslims", in Muslim shrines in India: their character, history and significance, ed. Christian W. Troll, New Delhi: Oxford University Press, 2004; Victoria Schofield, Kashmir in the crossfire, London 1996.
* Muhammad Ishaq Khan, " The significance of the dargah of Hazratbal in the socio- religious and political life of Kashmiri Muslims", in Muslim shrines in India: their character, history and significance, ed. Christian W. Troll, New Delhi: Oxford University Press, 2004; Victoria Schofield, Kashmir in the crossfire, London 1996.
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان}}


==پیوند به بیرون==
== پیوند به بیرون ==
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/12400 دانشنامۀ جهان اسلام]
* منبع مقاله: [http://rch.ac.ir/article/Details/12400 دانشنامۀ جهان اسلام]
* [http://new.taghribnews.com/vdccoiq1.2bqxo8laa2.html زیارتگاه و مسجد بال کشمیر]
* [http://new.taghribnews.com/vdccoiq1.2bqxo8laa2.html زیارتگاه و مسجد بال کشمیر]
خط ۸۰: خط ۷۹:
{{زیارتگاه‌های شیعیان}}
{{زیارتگاه‌های شیعیان}}


[[رده:بناهای تاریخی شیعه در شبه قاره هند]]
[[رده:زیارتگاه‌های شیعیان در شبه قاره هند]]
[[رده:زیارتگاه‌های شیعیان در شبه قاره هند]]
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]
[[رده:بناهای تاریخی شیعه در شبه قاره هند]]