Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۷۰
ویرایش
(ویکی سازی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
'''اَسْماء بِنت عُمَیس''' (درگذشت پس از [[سال ۳۸ قمری|۳۸ق]]) از صحابه [[پیامبر اسلام(ص)]] که در [[غسل میت|غسل]] دادن جنازه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] به [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] کمک کرد. اسماء همسر [[جعفر بن ابیطالب]] بود | '''اَسْماء بِنت عُمَیس''' (درگذشت پس از [[سال ۳۸ هجری قمری|۳۸ق]]) از صحابه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] که در [[غسل میت|غسل]] دادن جنازه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]] به [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] کمک کرد. اسماء همسر [[جعفر بن ابیطالب]] بود که پس از [[شهادت]] جعفر، به ازدواج [[ابوبکر بن ابیقحافه|ابوبکر بن ابیقُحافه]] درآمد و پس از درگذشت ابوبکر با امام علی(ع) [[ازدواج]] کرد. اسما مادر [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله بن جعفر]] (شوهر [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]]) و [[محمد بن ابیبکر]]، کارگزار امام علی(ع) در [[مصر]] بود. | ||
اسماء بنا بر [[وصیت حضرت فاطمه(س)]] به همراه امام علی(ع)، بدن او را [[غسل میت|غسل]] داد. همچنین او نخستین تابوت در [[اسلام]] را برای فاطمه(س) ساخت تا بدن او نمایان نباشد و بنا بر روایتی در لحظات آخر عمر فاطمه، در کنار او بود و لحظات آخر عمر او و نیز مواجهه [[حسنین(ع)]] و حضرت علی(ع) با جنازه فاطمه را گزارش کرده است. | اسماء بنا بر [[وصیتهای حضرت فاطمه(س)|وصیت حضرت فاطمه(س)]] به همراه امام علی(ع)، بدن او را [[غسل میت|غسل]] داد. همچنین او نخستین تابوت در [[اسلام]] را برای فاطمه(س) ساخت تا بدن او نمایان نباشد و بنا بر روایتی در لحظات آخر عمر فاطمه، در کنار او بود و لحظات آخر عمر او و نیز مواجهه [[حسنین|حسنین(ع)]] و حضرت علی(ع) با جنازه فاطمه را گزارش کرده است. | ||
اسما از نخستین [[مسلمان]]ان بود او به همراه همسرش جعفر به [[حبشه]] و [[مدینه]] مهاجرت کرد. او احادیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل کرده است. | اسما از نخستین [[مسلمان]]ان بود او به همراه همسرش جعفر به [[حبشه]] و [[مدینه]] مهاجرت کرد. او احادیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نقل کرده است. | ||
== زندگینامه == | ==زندگینامه== | ||
اسما دختر عُمَیس بن مَعَد بود. پدرش از قبیله [[قبیله خَثعَم|بنیخثعم]] و مادرش هند دختر عون بود.<ref> ابنکلبی، نسب معد والیمن الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۸.</ref> خواهران وی عبارتاند از: | اسما دختر عُمَیس بن مَعَد بود. پدرش از قبیله [[قبیله خَثعَم|بنیخثعم]] و مادرش هند دختر عون بود.<ref> ابنکلبی، نسب معد والیمن الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۸.</ref> خواهران وی عبارتاند از: | ||
*سلمی بنت عمیس، همسر [[حمزة بن عبدالمطلب]] | *سلمی بنت عمیس، همسر [[حمزة بن عبدالمطلب]] | ||
*[[میمونه دختر حارث بن حزن|میمونه همسر پیامبر(ص)]] (خواهر مادری)<ref> ابنکلبی، نسب معد والیمن الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹.</ref> | *[[میمونه دختر حارث بن حزن|میمونه همسر پیامبر(ص)]] (خواهر مادری)<ref> ابنکلبی، نسب معد والیمن الکبیر، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹.</ref> | ||
اسماء با [[جعفر بن ابیطالب]] برادر [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] [[ازدواج]] کرد. او جزو نخستین مسلمانان بود و قبل از ورود [[پیامبر(ص)]] به [[خانه ارقم بن ابیارقم|خانه اَرقم]] [[اسلام]] آورد.<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> اسماء در [[سال ۵ بعثت|سال پنجم بعثت]]<ref> مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۶.</ref> همراه همسرش جعفر به [[حبشه]] هجرت کرد<ref> ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و در [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم قمری]]، به [[مدینه]] مهاجرت کرد.<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۲.</ref> پس از آنکه در [[سال ۸ هجری قمری|سال ۸ قمری]] جعفر در [[جنگ موته]] شهید شد،<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> اسماء به همسری [[ابوبکر بن ابیقحافه|ابوبکر]] درآمد و پس از درگذشت ابوبکر، همسر [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] شد.<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> | اسماء با [[جعفر بن ابیطالب]] برادر [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] [[ازدواج]] کرد. او جزو نخستین مسلمانان بود و قبل از ورود [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] به [[خانه ارقم بن ابیارقم|خانه اَرقم]] [[اسلام]] آورد.<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> اسماء در [[سال ۵ بعثت|سال پنجم بعثت]]<ref> مقریزی، امتاع الاسماع، ۱۴۲۰ق، ج۹، ص۱۱۶.</ref> همراه همسرش جعفر به [[حبشه]] هجرت کرد<ref> ابنهشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۱، ص۳۲۳.</ref> و در [[سال ۷ هجری قمری|سال هفتم قمری]]، به [[مدینه]] مهاجرت کرد.<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۲.</ref> پس از آنکه در [[سال ۸ هجری قمری|سال ۸ قمری]] جعفر در [[جنگ موته]] شهید شد،<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> اسماء به همسری [[ابوبکر بن ابیقحافه|ابوبکر]] درآمد و پس از درگذشت ابوبکر، همسر [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] شد.<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> | ||
در روایتی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]]، اسماء از زنان [[بهشت]]ی شمرده شده است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۶۳.</ref> | در روایتی از [[امام صادق علیهالسلام|امام صادق(ع)]]، اسماء از زنان [[بهشت]]ی شمرده شده است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۶۳.</ref> | ||
==رابطه اسماء با حضرت فاطمه(س) == | ==رابطه اسماء با حضرت فاطمه(س)== | ||
اسماء بنا بر [[وصیتهای حضرت فاطمه(س)|وصیت فاطمه(س)]] به کمک علی بن ابیطالب(ع)، جنازه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] را [[غسل میت|غسل]] داد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۰۵.</ref> برپایه حدیثی که در منابع روایی شیعه نقل شده اسماء نخستین تابوت را در اسلام برای حضرت فاطمه(س) ساخت. هنگامی که فاطمه در بستر بیماری بود از اسماء خواست زمانی که از دنیا رفت جنازه او را روی تابوتی که بدنش نمایان باشد قرار ندهد، ازاینرو اسما تابوتی را که در [[حبشه]] دیده بود برای او ساخت و فاطمه با دیدن آن خوشحال شد.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۰۳.</ref> {{یاد| در پاورقی بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱ ص۲۵۲. ساختن تابوت برای حضرت فاطمه(س) به پیشنهاد اسماء را با توجه به [[دفن]] فاطمه(س) در منزل یا مسجد پیامبر(ص) و مراسم مخفیانه و سایر شرایط حاکم بر مراسم تجهیز فاطمه (س) مورد تردید قرار داده شده است.}}همچنین بنا بر روایتی او در ساعات پایانی عمر حضرت فاطمه در کنار بستر وی بوده است و آن لحظات و نیز چگونگی مواجهه [[حسنین(ع)]] و حضرت علی(ع) با جنازه فاطمه را گزارش کرده است.<ref> اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۰۰-۵۰۱.</ref> در مراسمهای [[سوگواری|عزاداری]] که بهمناسبت [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] برگزار میشود از اسماء و این گزارش او سخن به میان میآید.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://kheimegah.com/noruzi/news/روضه-و-توسل-بسیار-جانسوز-ویژه-فاطمیه-استاد-حاج-محمد-نوروزی/547 روضه و توسل بسیار جانسوز_ویژه فاطمیه]»، پایگاه خیمهگاه.</ref> | اسماء بنا بر [[وصیتهای حضرت فاطمه(س)|وصیت فاطمه(س)]] به کمک علی بن ابیطالب(ع)، جنازه [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه(س)]] را [[غسل میت|غسل]] داد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۴۰۵.</ref> برپایه حدیثی که در منابع روایی شیعه نقل شده اسماء نخستین تابوت را در اسلام برای حضرت فاطمه(س) ساخت. هنگامی که فاطمه در بستر بیماری بود از اسماء خواست زمانی که از دنیا رفت جنازه او را روی تابوتی که بدنش نمایان باشد قرار ندهد، ازاینرو اسما تابوتی را که در [[حبشه]] دیده بود برای او ساخت و فاطمه با دیدن آن خوشحال شد.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۰۳.</ref> {{یاد| در پاورقی بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱ ص۲۵۲. ساختن تابوت برای حضرت فاطمه(س) به پیشنهاد اسماء را با توجه به [[دفن]] فاطمه(س) در منزل یا مسجد پیامبر(ص) و مراسم مخفیانه و سایر شرایط حاکم بر مراسم تجهیز فاطمه (س) مورد تردید قرار داده شده است.}}همچنین بنا بر روایتی او در ساعات پایانی عمر حضرت فاطمه در کنار بستر وی بوده است و آن لحظات و نیز چگونگی مواجهه [[حسنین|حسنین(ع)]] و حضرت علی(ع) با جنازه فاطمه را گزارش کرده است.<ref> اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۰۰-۵۰۱.</ref> در مراسمهای [[سوگواری|عزاداری]] که بهمناسبت [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] برگزار میشود از اسماء و این گزارش او سخن به میان میآید.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://kheimegah.com/noruzi/news/روضه-و-توسل-بسیار-جانسوز-ویژه-فاطمیه-استاد-حاج-محمد-نوروزی/547 روضه و توسل بسیار جانسوز_ویژه فاطمیه]»، پایگاه خیمهگاه.</ref> | ||
بر پایه برخی روایات اسماء در مراسم [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج امام علی(ع) با حضرت فاطمه(س)]] نیز حاضر بود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به گنجی شافعی، کفایة الطالب، دار احیاء تراث اهل البیت، ص۳۰۶؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۶۵-۳۶۶.</ref> همچنین بنا بر روایتی هنگام زایمان حضرت فاطمه به دستور پیامبر(ص) به عنوان قابله در کنار او حاضر بوده است.<ref> اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۵۱.</ref> به گفته [[علی بن عیسی اربلی|علی بن عیسی اِرْبِلی]] [[متکلم]] شیعه قرن هفتم قمری، در ثبت این روایات میان [[اسماء بنت یزید انصاری]] و اسماء بنت عمیس اشتباه شده | بر پایه برخی روایات اسماء در مراسم [[ازدواج علی(ع) و فاطمه(س)|ازدواج امام علی(ع) با حضرت فاطمه(س)]] نیز حاضر بود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به گنجی شافعی، کفایة الطالب، دار احیاء تراث اهل البیت، ص۳۰۶؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۶۵-۳۶۶.</ref> همچنین بنا بر روایتی هنگام زایمان حضرت فاطمه به دستور پیامبر(ص) به عنوان قابله در کنار او حاضر بوده است.<ref> اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۵۵۱.</ref> به گفته [[علی بن عیسی اربلی|علی بن عیسی اِرْبِلی]] [[متکلم]] شیعه قرن هفتم قمری، در ثبت این روایات میان [[اسماء دختر یزید انصاری|اسماء بنت یزید انصاری]] و اسماء بنت عمیس اشتباه شده است؛ چرا که ازدواج فاطمه در سال ۲ یا ۳ قمری بوده و اسماء بنت عمیس تا زمان [[غزوه خیبر|فتح خیبر]] (سال ۷ قمری) در [[حبشه]] بوده است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۷۳.</ref> اِرْبِلی همچنین احتمال داده که میان اسماء و سلمی بنت عمیس همسر [[حمزة بن عبدالمطلب|حمزه]] اشتباه رخ داده باشد؛ زیرا اسماء مشهورتر از سلمی بوده به همین جهت از او روایت کردهاند و یا این که یک راوی در نقل قول اشتباه کرده و دیگران هم از او پیروی کردهاند.<ref> اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۳۶۶-۳۶۷.</ref> {{یاد|و التي شهدت الزفاف سَلمى بنت عميس أختها، و هي زوجة حمزة بن عبد المطّلب (عليه السلام)، و لعلّ الأخبار عنها، و كانت أسماء أشهر من أختها عند الرواة فرووا عنها، أو سهى راوٍ واحد فتبعوه.}} | ||
همچنین اسماء به هنگام بیماری که منجر به [[رحلت پیامبر(ص)]] شد بر بالین او حاضر بود.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۴۵.</ref> | همچنین اسماء به هنگام بیماری که منجر به [[رحلت پیامبر(ص)]] شد بر بالین او حاضر بود.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۵۴۵.</ref> | ||
== نقل حدیث == | ==نقل حدیث== | ||
اسماء احادیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] روایت کرده است.<ref>حمیدی، المسند، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۸؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶.</ref> همچنین فرزندش [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله]]، [[سعید بن مسیب]]، [[عروة بن زبیر]] و دیگران از وی روایت کردهاند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۹.</ref> [[فاطمه دختر حضرت علی(ع)]]، [[حدیث منزلت]]<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۹۷.</ref> و [[ | اسماء احادیثی از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] روایت کرده است.<ref>حمیدی، المسند، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۸؛ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۶۶.</ref> همچنین فرزندش [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله]]، [[سعید بن مسیب]]، [[عروة بن زبیر]] و دیگران از وی روایت کردهاند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۵۱۹.</ref> [[فاطمه دختر امام علی(ع)|فاطمه دختر حضرت علی(ع)]]، [[حدیث منزلت]]<ref> ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۰۹۷.</ref> و [[رد الشمس]]<ref> حرعاملی، اثبات الهداة، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۱۴.</ref> را از او روایت کرده است. | ||
[[احمد بن ابییعقوب]] تاریخنگار قرن سوم، از کتابی نزد اسماء نام برده که مشتمل بر سخنان پیامبر(ص) بوده است.<ref> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۰۱.</ref> | [[احمد بن ابییعقوب]] تاریخنگار قرن سوم، از کتابی نزد اسماء نام برده که مشتمل بر سخنان پیامبر(ص) بوده است.<ref> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۰۱.</ref> | ||
== فرزندان == | ==فرزندان== | ||
اسماء، [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله]]، محمد و عون را برای [[جعفر بن ابیطالب]] به دنیا آورد<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> او همچنین [[محمد بن ابیبکر]] را برای ابوبکر بهدنیا آورد<ref>ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> که کارگزار امام علی(ع) در [[مصر]] بود.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۵۵-۵۵۶.</ref> او یحیی برای امام علی(ع) بهدنیا آورد<ref>ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> که در کودکی از دنیا رفت.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۳۷.</ref> | اسماء، [[عبدالله بن جعفر بن ابیطالب|عبدالله]]، محمد و عون را برای [[جعفر بن ابیطالب]] به دنیا آورد<ref> ابنسعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۲۱۹.</ref> او همچنین [[محمد بن ابیبکر]] را برای ابوبکر بهدنیا آورد<ref>ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> که کارگزار امام علی(ع) در [[مصر]] بود.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۵۵۵-۵۵۶.</ref> او یحیی برای امام علی(ع) بهدنیا آورد<ref>ابنعبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ص۱۷۸۴-۱۷۸۵.</ref> که در کودکی از دنیا رفت.<ref> ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۳۷.</ref> | ||
== درگذشت == | ==درگذشت== | ||
ابنکثیر دمشقی تاریخنگار قرن هشتم قمری، درگذشت اسما را در حوادث [[سال ۳۸ قمری|سال ۳۸ق]] آورده است.<ref> ابنکثیر، البدایة و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۱۸.</ref> البته در برخی منابع، درگذشت او پس از [[شهادت امام علی(ع)]] ([[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰ق]]) ذکر شده است.<ref> ابنحجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ۱۴۰۶ق، ص۷۴۳.</ref> قبری در [[قبرستان بابالصغیر]] در دمشق به وی منسوب است.<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۵.</ref> | ابنکثیر دمشقی تاریخنگار قرن هشتم قمری، درگذشت اسما را در حوادث [[سال ۳۸ هجری قمری|سال ۳۸ق]] آورده است.<ref> ابنکثیر، البدایة و النهایه، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۱۸.</ref> البته در برخی منابع، درگذشت او پس از [[شهادت امام علی(ع)]] ([[سال ۴۰ هجری قمری|۴۰ق]]) ذکر شده است.<ref> ابنحجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ۱۴۰۶ق، ص۷۴۳.</ref> قبری در [[قبرستان بابالصغیر]] در دمشق به وی منسوب است.<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۵.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشتها}} | {{یادداشتها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه، بیتا. | * ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبین، تحقیق سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفه، بیتا. | ||
خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/230425 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/230425 دائرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
*[http://ensani.ir/fa/article/38725 اسماء بنت عمیس] | *[http://ensani.ir/fa/article/38725 اسماء بنت عمیس] | ||
{{مهاجران به مدینه}} | {{مهاجران به مدینه}} |