Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۸۶۰
ویرایش
کتاب الغیبة (شیخ طوسی): تفاوت میان نسخه‌ها
←اهمیت کتاب
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
شیخ طوسی پس از وفات [[سید مرتضی]]، زعامت [[مذهب جعفری]] را برعهده گرفت، هزاران شاگرد تربیت کرد و ده‌ها اثر ماندگار علمی در حوزه‌های [[کلام اسلامی|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول‌فقه]] نوشت.<ref>گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۸ش، ص۱۸۳.</ref> | شیخ طوسی پس از وفات [[سید مرتضی]]، زعامت [[مذهب جعفری]] را برعهده گرفت، هزاران شاگرد تربیت کرد و ده‌ها اثر ماندگار علمی در حوزه‌های [[کلام اسلامی|کلام]]، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول‌فقه]] نوشت.<ref>گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۸ش، ص۱۸۳.</ref> | ||
==اهمیت کتاب== | ==اهمیت کتاب== | ||
کتاب الغیبه را از بهترین کتا‌ب‌هایی دانسته‌اند که درباره [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(ع)]] و دفع شبهات [[غیبت کبرا]] نگاشته شده است.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۹.</ref> [[آقابزرگ تهرانی]] این کتاب را دربرگیرندهٔ قوی‌ترین استدلال‌های عقلی و نقلی بر وجود امام زمان و علت غیبت او و [[علائم ظهور]] در [[ | کتاب الغیبه را از بهترین کتا‌ب‌هایی دانسته‌اند که درباره [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(ع)]] و دفع شبهات [[غیبت کبرا]] نگاشته شده است.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۹.</ref> [[آقابزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] این کتاب را دربرگیرندهٔ قوی‌ترین استدلال‌های عقلی و نقلی بر وجود امام زمان و علت غیبت او و [[علائم ظهور]] در [[آخرالزمان]] معرفی کرده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۲۴.</ref> این کتاب از زمان نگارش تا اکنون، مورد توجه عالمان شیعه و محققان قرار گرفته و در نگارش‌ها بسیار به آن استناد شده است.<ref>سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۵۷.</ref> | ||
== زمان و انگیزه تألیف == | == زمان و انگیزه تألیف == | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
== ساختار کتاب == | == ساختار کتاب == | ||
کتاب الغیبه در هشت فصل تنظیم شده است: | کتاب الغیبه در هشت فصل تنظیم شده است: | ||
*'''فصل اول:''' سخن دربارهٔ غیبت است.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳.</ref> مؤلف در این فصل به اثبات دو ادعایِ ضرورت وجود [[امامان شیعه|امام معصوم]] در هر عصری برای هدایت مردم و امام عصر بودنِ [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام دوازدهم]] پرداخته و دیدگاه دیگر فرقه‌های شیعه مانند [[کیسانیه]]، [[ناووسیه]]، [[واقفیه]] و [[فطحیه]] را رد کرده است که [[امامت]] و [[عصمت]] را در غیر امام دوازدهم پذیرفته‌اند.<ref> شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴.</ref> همچنین در این فصل، به شبهات مخالفان درباره ولادت امام زمان، فلسفه و حکمت غیبت، وضعیت [[اجرای حدود]] در زمان غیبت، چگونگی تشخیص اعتقاد به حق در زمان غیبت، علت غیبت حضرت از شیعیان و دوستان و ... پاسخ داده شده است.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۷۶ و ص۸۶ و ص۹۴-۹۵ و ص۹۸.</ref> | *'''فصل اول:''' سخن دربارهٔ غیبت است.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳.</ref> مؤلف در این فصل به اثبات دو ادعایِ ضرورت وجود [[امامان شیعه|امام معصوم]] در هر عصری برای هدایت مردم و امام عصر بودنِ [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام دوازدهم]] پرداخته و دیدگاه دیگر فرقه‌های شیعه مانند [[کیسانیه]]، [[ناووسیه]]، [[واقفیه]] و [[فطحیه]] را رد کرده است که [[امامت]] و [[عصمت]] را در غیر امام دوازدهم پذیرفته‌اند.<ref> شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴.</ref> همچنین در این فصل، به شبهات مخالفان درباره ولادت امام زمان، فلسفه و حکمت غیبت، وضعیت [[اقامه حدود|اجرای حدود]] در زمان غیبت، چگونگی تشخیص اعتقاد به حق در زمان غیبت، علت غیبت حضرت از شیعیان و دوستان و ... پاسخ داده شده است.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۷۶ و ص۸۶ و ص۹۴-۹۵ و ص۹۸.</ref> | ||
*'''فصل دوم:''' درباره ولادت امام دوازدهم و اثبات آن به‌وسیله دلیل عقلی و روایت‌های تاریخی است.<ref> شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹.</ref> نویسنده در این فصل اخبار کسانی را که شاهد تولد امام عصر بوده‌اند یا به‌نحوی بر ولادت آن حضرت آگاهی یافته‌اند ذکر کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹-۲۵۳.</ref> | *'''فصل دوم:''' درباره ولادت امام دوازدهم و اثبات آن به‌وسیله دلیل عقلی و روایت‌های تاریخی است.<ref> شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹.</ref> نویسنده در این فصل اخبار کسانی را که شاهد تولد امام عصر بوده‌اند یا به‌نحوی بر ولادت آن حضرت آگاهی یافته‌اند ذکر کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۲۹-۲۵۳.</ref> | ||
*'''فصل سوم:''' این فصل دربردارنده اخبار کسانی است که امام دوازدهم را دیده‌اند؛ ولی او را نشناخته‌اند و بعداً متوجه وی شده‌اند.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۵۳.</ref> | *'''فصل سوم:''' این فصل دربردارنده اخبار کسانی است که امام دوازدهم را دیده‌اند؛ ولی او را نشناخته‌اند و بعداً متوجه وی شده‌اند.<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۲۵۳.</ref> | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
*منابعی که اکنون در دسترس هستند. برخی از این منابع عبارت‌اند از: | *منابعی که اکنون در دسترس هستند. برخی از این منابع عبارت‌اند از: | ||
#[[کتاب سلیم بن قیس هلالی]]: این کتاب از کهن‌ترین منابع روایی است که شیخ طوسی از آن بهره برده است؛<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> | #[[کتاب سلیم بن قیس هلالی]]: این کتاب از کهن‌ترین منابع روایی است که شیخ طوسی از آن بهره برده است؛<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> | ||
#[[الکافی (کتاب)|کافی]]: مؤلف برای اثبات ولادت [[امام مهدی(ع)]] و دیدار شیعیان با آن حضرت، از بخش «کتابُ‌الحجه» کتاب کافیِ [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] بهره جسته است؛<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> | #[[الکافی (کتاب)|کافی]]: مؤلف برای اثبات ولادت [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی(ع)]] و دیدار شیعیان با آن حضرت، از بخش «کتابُ‌الحجه» کتاب کافیِ [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] بهره جسته است؛<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> | ||
#[[الغیبة نعمانی|کتاب‌الغیبه]]، نوشته [[محمد بن ابراهیم نعمانی|محمد بن ابراهیم نُعمانی]]؛ | #[[کتاب الغیبة (نعمانی)|کتاب‌الغیبه]]، نوشته [[محمد بن ابراهیم نعمانی|محمد بن ابراهیم نُعمانی]]؛ | ||
#[[کمال الدین|کمال‌الدین]]، نوشتهٔ [[شیخ صدوق]].<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹-۷۰</ref> | #[[کمال الدین و تمام النعمة (کتاب)|کمال‌الدین]]، نوشتهٔ [[شیخ صدوق]].<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹-۷۰</ref> | ||
#[[الشافی فی الامامة|الشّافی فی الامامه]]، نوشته [[سید مرتضی|سیدِ مرتضی]]: گفته می‌شود برخی مباحث کلامی کتاب از این کتاب تأثیر پذیرفته است.<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۷۰.</ref> | #[[الشافی فی الامامة (کتاب)|الشّافی فی الامامه]]، نوشته [[سید مرتضی|سیدِ مرتضی]]: گفته می‌شود برخی مباحث کلامی کتاب از این کتاب تأثیر پذیرفته است.<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۷۰.</ref> | ||
*برخی دیگر از منابعی که مؤلف در تدوین کتاب از آن‌ها بهره برده در دسترس نیستند.<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> این منابع عبارت‌اند از: «الضِّیاءُ فی الرَّدِّ عَلَی المُحمدیّة و الجعفریة» از [[سعد بن عبدالله اشعری قمی|سعد بن عبدالله اَشعری قمی]]، «کتابُ‌الرَّجعه» و «کتابُ‌القائم» آثار [[فضل بن شاذان]]، کتاب «اخبار الوُکَلاءِ الاَربَعه» از [[ابن نوح سیرافی|ابن‌نوح سیرافی]] و کتاب اَلغیبه اثر [[شلمغانی|محمد بن علی شَلمَغانی]].<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۷۰.</ref> | *برخی دیگر از منابعی که مؤلف در تدوین کتاب از آن‌ها بهره برده در دسترس نیستند.<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۶۹.</ref> این منابع عبارت‌اند از: «الضِّیاءُ فی الرَّدِّ عَلَی المُحمدیّة و الجعفریة» از [[سعد بن عبدالله اشعری قمی|سعد بن عبدالله اَشعری قمی]]، «کتابُ‌الرَّجعه» و «کتابُ‌القائم» آثار [[فضل بن شاذان نیشابوری|فضل بن شاذان]]، کتاب «اخبار الوُکَلاءِ الاَربَعه» از [[ابن نوح سیرافی|ابن‌نوح سیرافی]] و کتاب اَلغیبه اثر [[محمد بن علی شلمغانی|محمد بن علی شَلمَغانی]].<ref>احمدی کچایی، «تحلیلی بسترشناسانه درباره کتاب «الغیبة» شیخ طوسی»، ص۷۰.</ref> | ||
[[پرونده:ترجمه کتاب الغیبه طوسی.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه کتاب [[الغیبه طوسی]]]] | [[پرونده:ترجمه کتاب الغیبه طوسی.jpg|150px|بندانگشتی|ترجمه کتاب [[الغیبه طوسی]]]] | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
برخی از نسخه‌های خطی کتاب عبارت‌اند از: | برخی از نسخه‌های خطی کتاب عبارت‌اند از: | ||
*دو نسخهٔ موجود در [[کتابخانه آستان قدس رضوی]] که یکی در سال [[سال ۱۰۷۴ هجری قمری|۱۰۷۴ق]] و دیگری در سال [[سال ۱۰۸۹ هجری قمری|۱۰۸۹ق]] کتابت شده است؛<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | *دو نسخهٔ موجود در [[کتابخانه آستان قدس رضوی]] که یکی در سال [[سال ۱۰۷۴ هجری قمری|۱۰۷۴ق]] و دیگری در سال [[سال ۱۰۸۹ هجری قمری|۱۰۸۹ق]] کتابت شده است؛<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | ||
*نسخه‌ای به‌خط خَلَف بن یوسف بن نجم نجفی در سال [[سال ۱۰۸۵ هجری قمری|۱۰۸۵ق]]، در [[کتابخانه مدرسه فیضیه]]؛<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | *نسخه‌ای به‌خط خَلَف بن یوسف بن نجم نجفی در سال [[سال ۱۰۸۵ هجری قمری|۱۰۸۵ق]]، در [[کتابخانه آیت‌الله حائری|کتابخانه مدرسه فیضیه]]؛<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | ||
*نسخه‌ای به‌خط ملاعباسقلی شمس‌العلماء، در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی]].<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | *نسخه‌ای به‌خط ملاعباسقلی شمس‌العلماء، در [[کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی|کتابخانه آیت‌الله مرعشی]].<ref>احمدی نورآبادی، رحمتی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، ۱۳۸۹ش، ص۲۸۵.</ref> | ||
===چاپ و ترجمه=== | ===چاپ و ترجمه=== | ||
کتاب الغیبه، نخستین بار، در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری قمری|۱۳۲۳ق]] در [[تبریز]]، همراه با کتاب [[البیان فی اخبار صاحب الزمان|اَلبیان فی اَخبارِ صاحبِ الزَّمان]] به صورت سنگی به چاپ رسید.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۱۰.</ref> پس از آن، در چاپ‌های دیگری منتشر شد؛ ازجمله: | کتاب الغیبه، نخستین بار، در سال [[سال ۱۳۲۳ هجری قمری|۱۳۲۳ق]] در [[تبریز]]، همراه با کتاب [[البیان فی اخبار صاحب الزمان (کتاب)|اَلبیان فی اَخبارِ صاحبِ الزَّمان]] به صورت سنگی به چاپ رسید.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۱۰.</ref> پس از آن، در چاپ‌های دیگری منتشر شد؛ ازجمله: | ||
*در سال [[سال ۱۳۸۵ هجری قمری|۱۳۸۵ق]] در [[نجف اشرف]] در مَطبَعَةُ النُّعمان و با مقدمه [[آقا بزرگ تهرانی]] در ۲۹۲ صفحه منتشر و در همان سال، توسط مَکتَبَةُ نینوی الحدیثة، در [[تهران]] افست شد. | *در سال [[سال ۱۳۸۵ هجری قمری|۱۳۸۵ق]] در [[نجف|نجف اشرف]] در مَطبَعَةُ النُّعمان و با مقدمه [[آقابزرگ تهرانی|آقا بزرگ تهرانی]] در ۲۹۲ صفحه منتشر و در همان سال، توسط مَکتَبَةُ نینوی الحدیثة، در [[تهران]] افست شد. | ||
*در سال [[سال ۱۴۱۱ هجری قمری|۱۴۱۱ق]] با تحقیق عبادالله سرشار تهرانی و علی احمد ناصح، به‌همراه مقدمه‌ای از این دو محقق و مقدمه آقابزرگ تهرانی، در ۵۷۰ صفحه توسط مؤسسة المعارف الاسلامیه در [[قم]] به چاپ رسید.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۱۱.</ref> | *در سال [[سال ۱۴۱۱ هجری قمری|۱۴۱۱ق]] با تحقیق عبادالله سرشار تهرانی و علی احمد ناصح، به‌همراه مقدمه‌ای از این دو محقق و مقدمه آقابزرگ تهرانی، در ۵۷۰ صفحه توسط مؤسسة المعارف الاسلامیه در [[قم]] به چاپ رسید.<ref>سرشار تهرانی، ناصح، «مقدمه»، در کتاب الغیبة، تألیف شیخ طوسی، ۱۴۱۱ق، ص۱۱.</ref> | ||
*در [[سال ۱۳۸۶ش]] کتاب الغیبه به‌قلم مجتبی عزیزی و با عنوان «کتاب غیبت» به فارسی ترجمه و به‌وسیله انتشارات مسجد مقدس جمکران در قم چاپ شد.<ref>شیخ طوسی، کتاب غیبت، ترجمه مجتبی عزیزی، ۱۳۸۷ش، ص۱.</ref> | *در [[سال ۱۳۸۶ هجری شمسی|سال ۱۳۸۶ش]] کتاب الغیبه به‌قلم مجتبی عزیزی و با عنوان «کتاب غیبت» به فارسی ترجمه و به‌وسیله انتشارات مسجد مقدس جمکران در قم چاپ شد.<ref>شیخ طوسی، کتاب غیبت، ترجمه مجتبی عزیزی، ۱۳۸۷ش، ص۱.</ref> | ||
==تک‌نگاری== | ==تک‌نگاری== | ||
کتاب «بررسی توصیفی و تحلیلی کتاب الغیبهٔ شیخ طوسی»، نوشته سیدعلی رستمی، از جمله آثاری است که درباره کتاب الغیبه نوشته شده است. این تحقیق زیر نظر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انجام شده و آن را انتشارات بوستان کتاب در سال [[سال | کتاب «بررسی توصیفی و تحلیلی کتاب الغیبهٔ شیخ طوسی»، نوشته سیدعلی رستمی، از جمله آثاری است که درباره کتاب الغیبه نوشته شده است. این تحقیق زیر نظر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی انجام شده و آن را انتشارات بوستان کتاب در سال [[سال ۱۳۹۲ هجری شمسی|۱۳۹۲ش]] چاپ کرده است.<ref>[http://hadith.net/post/45879/بررسی-توصیفی-و-تحلیلی-کتاب-الغیبه-شیخ-طوسی/ «بررسی توصیفی و تحلیلی کتاب الغیبه شیخ طوسی»]، سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||