آیه بیعت رضوان: تفاوت میان نسخه‌ها

آیه ۱۸ سوره فتح که در آن [[بیعت رضوان|واقعه بیعت رِضوان]] بیان شده است، به نام آیه بیعت رضوان نامیده شده‌ است.<ref> دفتر تبلیغات اسلامی، فرهنگنامه علوم قرآن، ص۳۴۷.</ref> علمای اهل‌سنت برای اثبات [[عدالت صحابه|نظریه عدالت همه صحابه]] به این آیه استناد می‌کنند.<ref>نگاه کنید به ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref>

|عرض=۱۰۰

|شکل بندی عنوان=line-height:200%; font-size:115%; font-weight: normal;

|شکل بندی ستون راست=text-align:center; line-height:170%

|شکل بندی آدرس=font-size:75%;

|تورفتگی=۰

|تراز=وسط

|عنوان={{عربی|اندازه=100%| لَقَدْ رَضِيَ اللهُ عَنِ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ يُبَايِعُونَكَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِى قُلُوبِهِمْ فَأَنزَلَ السَّكِينَةَ عَلَيْهِمْ وَأَثَابَهُمْ فَتْحًا قَرِيبًا}}  

|خداوند از مؤمنان- هنگامى كه در زير آن درخت با تو بيعت كردند- خشنود شد؛ خدا آنچه را در درون دل‌هايشان از ايمان و صداقت نهفته بود می‌‏دانست؛ از اين رو آرامش را بر دل‌هايشان نازل كرد و پيروزى نزديكى را پاداش آنها قرار داد. }}

بیعت رضوان یا بیعت شجره، پیمان جمعی از صحابه با پیامبر(ص) است که در سال ششم قمری در نزدیکی مکه انجام گرفت. به گزارش ابن‌هشام تاریخ‌نگار قرن سوم قمری در [[السیرة النبویة (ابن هشام)|السیرة النبویه]]، در این واقعه پیامبر(ص) به همراه تعدادی از صحابه به قصد عمره از مدینه خارج شدند، اما مشرکان قریش از ورود پیامبر و صحابه به مکه جلوگیری کردند. بین پیامبر و مشرکان قریش فرستادگانی رفت‌وآمد داشتند. شایعه کشته‌شدن یکی از فرستادگان پیامبر(ص) به دست قریش سبب شد پیامبر صحابه را به بیعت فراخواند و آنان بیعت کردند تا پای جان از پیامبر دفاع کنند. این واقعه در نهایت، به [[صلح حدیبیه]] انجامید و قرار شد مسلمانان آن سال حج به جای نیاورند و سال بعد برای زیارت خانه خدا به مکه بروند.<ref> ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفه، ج۲، ص۳۰۸-۳۱۶.</ref>

در این آیه [[خدا]] از مؤمنانی که در بیعت رضوان ([[سال ۶ هجری قمری|سال ۶ق]]) با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، ابراز رضایت کرده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، دارالسرور، ج۲، ص۳۱۵.</ref>

به گفته [[ناصر مکارم شیرازی| آیت‌الله مکارم شیرازی]]، خدا به مؤمنان فداکاری که در لحظه‌ای حساس با [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پیامبر(ص)]] بیعت کردند، چند پاداش بزرگ داد:

#خشنودیِ خدا: در [[آیه ۷۲ سوره توبه]] آمده است که رضا و خشنودی خداوند از همه نعمت‌های بهشتی برتر است.

# سکینه و آرامش: آن چنان آرامشی بر آنها نازل کرد که در میان انبوه دشمنان در نقطه دوردستی از دیار خود، در میان سلاح‌های آماده آنها، با نداشتن اسلحه کافی، ترس و وحشتی به دل راه نمی‌دادند، و همچون کوه استوار و پا بر جا ایستاده بودند.

#فتح نزدیک: به گفته بیشتر مفسران این فتح، [[غزوه خیبر|فتح خیبر]] بود و تعبیر به قریباً تأییدی بر همین مطلب است، زیرا فتح خیبر در آغاز سال هفتم قمری و به فاصله چند ماه پس از [[صلح حدیبیه]] تحقق یافت.

#غنائم فراوان مادی: عبارت «وَ مَغانِمَ کَثِیرَةً یَأْخُذُونَها» که در آیه بعد آمده است اشاره به غنائمی است که در فتح خیبر در فاصله کوتاهی به دست مسلمانان افتاد. با این حال آیت الله مکارم بر این باور است که محدودساختن غنائم به غنائم خیبر دلیل قطعی ندارد و می‌تواند غنائم سایر جنگ‌هایی که بعد از [[صلح حدیبیه|فتح حدیبیه]] رخ داد را نیز در بر گیرد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۶۶-۶۸.</ref>

برخی از عالمان اهل‌سنت، این آیه را دلیلی بر عدالت همه صحابه می‌دانند.<ref> خطیب بغدادی، الکفایه، المکتبة العلمیه، ج۱، ص۶۴؛ ابن‌حجر عسقلانی، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۲-۱۶۳.</ref> عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] خشنود بودن خداوند از صحابه را دلیل بر عدالت همه آنان دانسته‌ و گفته‌اند کسی که خدا از او راضی شد، هرگز بر او غضب نمی‌کند.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۴.</ref> به‌گفته عالمان [[شیعه]] این آیه بر عدالت همه [[صحابه]] دلالت ندارد؛ چرا که در این آیه فقط صحابه‌ای منظور است که در [[بیعت رضوان]] حضور داشتند و بر عهد و پیمان خود استوار ماندند، نه همه صحابه.<ref>طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۹، ص۳۲۹.</ref> همچنین عدالت همه صحابه با آیه «وَمِمَّنْ حَوْلَكُم مِّنَ الْأَعْرَ‌ابِ مُنَافِقُونَ ۖ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ ۖ مَرَ‌دُوا عَلَى النِّفَاقِ» <ref>سوره توبه، آیه ۱۰۱.</ref> سازگار نیست؛ زیرا آیه مذکور برخی از صحابه را [[منافق]] معرفی می‌کند.<ref>سوره توبه، آیه۱۰۱.</ref>

مفسران شیعه رضایت الهی در آیه را مشروط به استقامت در پیروی از پیامبر(ص) می‌دانند.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۱۵؛ طباطبایی، المیزان، اسماعیلیان، ج۱۸، ص۲۹۲.</ref> به گفته [[علی بن ابراهیم قمی]]، نویسنده [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیر قمی]]، [[آیه ۱۰ سوره فتح]]،{{یاد|إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ ۚ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَىٰ نَفْسِهِ ۖ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا؛ در حقيقت، كسانى كه با تو بيعت مى‌كنند، جز اين نيست كه با خدا بيعت مى‌كنند؛ دست خدا بالاى دستهاى آنان است. پس هر كه پيمان‌شكنى كند، تنها به زيان خود پيمان مى‌شكند، و هر كه بر آنچه با خدا عهد بسته وفادار بماند، به زودى خدا پاداشى بزرگ به او مى‌بخشد. (سوره فتح، آيه۱۰.)}} پس از این آيه نازل شده است و خداوند در آن آیه شرط رضایت از مؤمنان را اطاعت از دستور [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله |پيامبر(ص)]] و پرهیز از [[پیمان‌شکنی]] قرار داده است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۳۱۵.</ref>

* علم خدا به نیت بندگان: به گفته [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، عبارت «مَا فِی قُلُوبِهِم» در آیه، حسن نیت و راستی صحابه در بیعت را نشان می‌دهد چراکه ملاک مقبولیت عمل، اخلاص و نیت است و لازمه رضایت خدا از عمل بندگان، علم به آن است.<ref> طباطبایی، المیزان، اسماعیلیان، ج۱۸، ص۲۸۵.</ref>  

*بیعت با پیامبر بیعت با خدا: به نوشته [[محمد ثقفی تهرانی]] (درگذشت ۱۳۶۴ش)، مفسر شیعه، در بيعت رضوان [[اسلام|مسلمانان]] پیمان بستند تا از فرمان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله| پيامبر(ص)]] تخلف نکنند و آيه رضوان نازل شد که بيعت با پيامبر بيعت با [[خدا|خداوند]] است.<ref>ثقفی تهرانی، روان جاويد، ۱۳۹۸ق‏، ج‏۵، ص۲۴.</ref>