ما منا الا مقتول شهید: تفاوت میان نسخه‌ها

[[پرونده:وضعیت اسناد روایت ما منا الا مقتول او مسموم.jpg|بندانگشتی|وضعیت اسناد روایت «ما منا الا مقتول او مسموم» به‌نقل از مقاله «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»|250x250پیکسل]]

محققان، قدیمی‌ترین منابع روایی که حدیث «ما منا الا مقتول شهید» در آن نقل شده را برخی از آثار [[شیخ صدوق]] دانسته‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> صدوق این روایت را در کتاب‌های [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]،<ref>صدوق، عيون أخبار الرضا عليه السلام‏، نشر جهان، ج۲، ص۲۰۳.</ref> [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]<ref>صدوق، من لا يحضره الفقيه، ۱۴۱۳ق،‏ ج۲، ص۵۸۵.</ref> و [[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]<ref>صدوق، الأمالی‏، ۱۳۷۶ش، ص۶۳.</ref> آورده است. پس از شیخ صدوق شاگرد او، [[علی بن محمد خزاز قمی|علی بن محمد خزاز]]، دو روایت به همین مضمون را با اسنادی متفاوت<ref>سلیمیان، «تحلیل نظریه شهادت امام مهدی(ع) از نگاه روایات»، ص۵۴</ref> در کتاب خود، [[کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر (کتاب)|کفایة الاثر]]،<ref>خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲؛ خزاز رازى، كفاية الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۲۷.</ref> نقل کرده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴.</ref> منبع سایر کتاب‌های روایی و تفسیری چون [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۹، ص۳۲.</ref> [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشيعة، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۵۶۸.</ref> [[تفسیر الصافی (کتاب)|تفسیر صافی]]<ref>فیض کاشانی، التفسير الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۱۳.</ref> و [[تفسیر نور الثقلین (کتاب)|تفسیر نور الثقلین]]،<ref>عروسى حويزى، تفسير نور الثقلين، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۶۵.</ref> که این روایت با صورت‌های مختلف در آنها آمده، کتاب‌های صدوق و شاگردش خزاز قلمداد شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۴-۲۰۵.</ref>

برخی محققان، پس از تحلیل [[علم رجال|رجالی]] اسناد روایت «ما منا الا مقتول شهید» به این نتیجه رسیده‌اند که از میان پنج روایت مختلفی که با پنج سند متفاوت، متن روایت را با الفاظ مختلف گزارش کرده‌اند، تنها روایت نقل‌شده از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در کتاب من لایحضره الفقیه و الامالی شیخ صدوق از طریق [[ابراهیم بن هاشم قمی|ابراهیم بن هاشم]] و او از [[اباصلت هروی]]، [[حدیث صحیح|صحیح]] است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷-۲۰۹؛ عاملی، الصحيح من سيرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۳.</ref> آنان روایت نقل‌شده از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] از طریق [[یحیی بن ابی‌القاسم اسدی|ابوبصیر]] در کتاب [[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]] صفار قمی را [[حدیث حسن|روایت حسن]] قلمداد کرده‌اند.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۱۱-۲۱۳.</ref> سایر طرق نقل این روایت [[حدیث ضعیف|ضعیف]] قلمداد شده است.<ref>امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۸-۲۱۱؛ سلیمانیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۳۱.</ref>