آیه ۱۰۷ سوره صافات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۱۰۷ سوره صافّات''' بیان می‌کند که از سوی [[خدا]] قربانی عظیمی جانشین [[ذبح اسماعیل]] شد. بر‌اساس تفاسیر، [[خدا|خداوند]] پس از رضایت و تسلیم [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم(ع)]] و [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]] به ذبح اسماعیل، برای تکمیل برنامه [[قربانی]] کردن قوچی بزرگ فرستاد تا به جای فرزند قربانی شود. [[شیعه|شیعیان]] ابراهیم را مامور به ذبح اسماعیل می‌دانند؛ ولی گروهی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] ذبیح را اسماعیل و گروهی دیگر [[اسحاق (پیامبر)|اسحاق]] دانسته‌اند.  

به گزارش [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[تفسیر قرآن|مفسران]] گفتگوهای فراوانى در توضیح عظیم بودن ذبح در آیه دارند. [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] دلیل باعظمت بودن ذبح را از سوی خدا و بدون نسل بودن قوچ و حفظ شدن اسماعیل در قبال آن دانسته است. گفته شده بیشتر مفسران شیعه و سنی مقصود از ذبح عظیم را قوچی دانسته‌اند که [[جبرئیل]] از سوی خدا آورد. بنا‌بر حدیثی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در تفسیر باطنی این آیه، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] به عنوان ذبح عظیم معرفی شده است.

|تراز=وسط  

|عنوان={{عربی|اندازه=۱۰۰%|وَ فَدَيْناهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ‏.}}| ما ذبح عظيمى را فداى او كرديم.}}

به گفته [[تفسیر قرآن|مفسران]]، [[خدا|خداوند]] پس از رضایت و تسلیم [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم(ع)]] و [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]] به [[ذبح اسماعیل]] برای تکمیل برنامه [[قربانی]] کردن قوچی بزرگ فرستاد تا به جای فرزند قربانی شود و سنتی ابراهیمی برای آیندگان در مراسم [[حج]] و [[سرزمین منا]] باقی بماند.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۵۲-۱۵۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> گفته شده بیشتر مفسران شیعه و سنی با توجه به روایات منظور از ذبح عظیم را قوچی دانسته‌اند که [[جبرئیل]] از سوی خدا آورد.<ref>خرمشاهی، «ذبح عظیم»، ص۴۸.</ref> آنان کلمه فدينا را از ماده فدا به معنى قرار دادن چيزى به عنوان بلاگردان و دفع ضرر از شخص يا چيز ديگر دانسته‌اند، چنانچه مالى را كه براى آزاد كردن اسير می‌دهند و نيز [[کفاره]] برخی بيماران در عوض [[روزه]] را فدیه گفته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طبرسی، مجمع البيان فی تفسير القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۷۰۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref>

[[پرونده: عید قربان ـ فرشچیان.jpg|بندانگشتی|230px|تابلوی آزمون بزرگ اثر [[محمود فرشچیان]]]]

درباره مفهوم و مرجع ضمیر «او» در این [[آیه]] در [[قرآن]] تنها به فرزند [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم(ع)]] اشاره شده است: «قالَ یا بُنَی؛ (ابراهیم) گفت: فرزندم».<ref>سوره صافات، آیه ۱۰۲.</ref> اما در اینکه این فرزند [[ اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل]] یا [[اسحاق (پیامبر)| اسحاق]] بوده، اختلاف وجود دارد. [[شیعه|شیعیان]]، اسماعیل را ذبیح می‌دانند<ref>مازندرانی، شرح فروع الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۴۰۲؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۷۰۷.</ref> آنان برای اثبات مدعای خود به آیه ۱۱۲ سوره صافات استناد می‌کنند که بشارت به تولد اسحاق پس از تولد اسماعیل و ماجرای ذبح (آیات ۱۰۰-۱۰۷ [[سوره صافات]]) آمده است، گذشته از آنکه در مورد اسحاق، بشارت به نبوت او داده شده است، یعنی باید زنده بماند و وظائف نبوت را انجام دهد، و اين با مساله ذبح سازگار نيست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۲۹.</ref> همچنین روایاتی از [[چهارده معصوم| معصومان]] نقل می‌کنند که در آنها اسماعیل به عنوان ذبیح معرفی شده است.<ref> ر.ک. قمی، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۲۶؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۱۰.</ref>  

به گزارش [[ناصر مکارم شیرازی]]، [[تفسیر قرآن|مفسران]] نظریات و گفتگوهای فراوانى در توضیح عظیم بودن ذبح دارند که همه آن‌ها از جهات مختلف قابل جمع و تصور است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> وی توسعه سالیانه تعداد قربانی‌ها و میلیونی شدنش را یکی از نشانه‌های عظمت این ذبح دانسته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۱۶.</ref> دلیل عظمت ذبح به نظر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] از سوی خدا و بدون نسل بودن قوچ و حفظ شدن اسماعیل در قبال آن بوده است.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۵۳.</ref> نظریات دیگر در چرایی توصیف ذبح به عظیم عبارتند از؛ قبول شدن آن از طرف خدا، بزرگ‌تر بودن آن نسبت به قوچ‌های دیگر و چهل پاییز درنگ و چریدن در بهشت.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۷۰۸.</ref>

برخی منابع تفسیر<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۶۱۸-۶۱۹؛ فیض کاشانی، تفسیر صافی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۲۷۹؛ عروسی حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۲۹-۴۳۰.</ref> و حدیث<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ۵۸-۵۹؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۱، ص۲۰۹.</ref> شیعه بر‌اساس حدیثی از [[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در تفسیر باطنی آیه، [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] را ذبح عظیم و جایگزین ذبح اسماعیل معرفی کرده‌اند. بنا‌بر این حدیث پس از دستور قربانی قوچ به‌جای اسماعیل، ابراهیم(ع) آرزو کرد کاش فرزندش اسماعیل را به دست خود قربان کرده بود، تا دلش مانند دل پدری که فرزندش را ذبح کرده به درد آید و سزاوار والاترین درجات اهل ثواب که در مصائب صبر می‌کنند، شود. ابراهیم در پاسخ به سوال خدا از محبوب‌ترین مخلوقات در نزدش، نام [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] را آورد و حتی فرزندش را عزیزتر از فرزند خودش خواند. سپس خدا فرمود: ای ابراهیم گروهی که گمان می‌کنند از امّت محمد هستند، فرزندش حسین را بعد از او با ظلم و دشمنی مانند قوچی می‌کشند و با این کار، سزاوار غضب من می‌شوند. ابراهیم از این سخن بی‌تاب شد و دلش به درد آمد و شروع به گریه کرد. خدا فرمود بی‌تابی تو را بر فرزندت ـ اگر او را کشته بودی ـ با جزعت بر حسین و قتل او، معاوضه کردم و برای تو بالاترین درجاتی را قرار دادم که ثواب [[صبر]] بر مصائب است.

* قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق و تصحیح سید طیب موسوی جزائری، دار الکتاب، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۴ق.

* مازندرانی، محمد‌هادی بن محمد‌صالح، شرح فروع کافی، تحقیق و تصحیح محمد جواد‌محمودی و محمد‌حسین درایتی، قم، دار الحدیث للطباعة و النشر، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.

* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.