عرضه اعمال: تفاوت میان نسخه‌ها

در منابع اهل سنت نیز احادیثی از عرضه اعمال بر پیامبر اکرم(ص) و اقوام نزدیک وجود دارد، از مهم‌ترین احادیث، حدیث «حیاتی خیرٌ لَکم» است.{{یادداشت| مخَلِّص، المخلصیات، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۲۳۷: قالَ رسولُ اللهِ(ص): «حَیاتی خَیرٌ لَكُم - ثَلاثَ مَراتٍ – وَ وَفاتی خَیرٌ لَكُم» ثَلاثَ مَراتٍ، فَسَكَتَ الْقَومُ، فَقالَ عُمَرُ بنُ الْخَطّابِ: بِأبی أنتَ و أُمّی، كَیفَ یكونُ هذا؟ قُلْتَ: حَیاتی خَیرٌ لَكُم ثَلاثَ مَراتٍ، ثُمَّ قُلْتَ: مَوتی خیرٌ لكم ثلاثَ مراتٍ، قالَ: «حَیاتی خیرٌ لكم: ینزلُ علی الوحی مِن السماءِ فأُخبرُكم بما یحِلُّ لكم وما یحْرُمُ علیكم، ومَوتی خیرٌ لكم: تُعْرَضُ علی أعمالُكم كلَّ خمیسٍ، فما كانَ مِن حسنٍ حمدتُّ اللهَ علیهِ، وما كانَ مِن ذنبٍ استَوهبتُ لكم ذُنوبَكم». «پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: زندگی و حیات من برای شما خیر است، و این کلام را سه بار تکرار نموده و فرمودند: وفات من نیز برای شما خیر است، این جمله را نیز سه بار تکرار فرمودند. عمر بن خطاب گفت: پدر و مادرم به فدایت، چطور ممکن است؟ فرمودید: حیات من برای شما خیر است و آنرا سه بار تکرار کردید سپس گفتید: وفات من نیز برای شما خیر است و آنرا نیز سه بار تکرار نمودید. پیامبر فرمود: حیات من برای شما خیر است، چرا که بر من وحی نازل شده و شما را از حلال و حرام آگاه می‌سازم و وفات من نیز برای شما خیر است؛ چراکه اعمال شما هر پنجشنبه بر من عرضه می‌گردد؛ پس در مقابل هر عمل نیکی از شما خداوند را سپاس می‌گویم و در برابر هر گناهی که از شما می‌بینم برایتان از خداوند طلب آمرزش می‌کنم». }}

در احادیث زمان‌های متفاوتی برای عرضه اعمال ذکر شده است: هر صبح،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۵: «عَنْ أبِی عَبْدِ اللَّهِ(ع) قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ(ص) تُعْرَضُ عَلَیهِ أعْمَالُ أُمَّتِهِ كُلَّ صَبَاحٍ أبْرَارُهَا وَ فُجَّارُهَا فَاحْذَرُوا».</ref> هر شب،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۹.</ref> هر دوشنبه و پنجشنبه،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۴۴.</ref> [[شب جمعه|شب‌های جمعه]]،<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۶.</ref> ابتدای هر ماه<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۸۴، ۱۴۰۳ق، ص۳۷، ح۲۵.</ref> و [[نیمه شعبان]].<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۲۴.</ref> بر اساس این روایات، اعمال همه انسان‌ها در این زمان‌ها بر [[اهل بیت]](ع) عرضه می‌گردد<ref>صفار، بصائرالدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۴۴۲.</ref> و اعمال [[شیعه|شیعیان]] به طور ویژه در [[جمعه|جمعه‌ها]] نیز بر ایشان عرضه می‌شود.{{یادداشت|شیخ صدوق، فضائل الشیعه، بی‌تا، ص۱۸: قال رَسولُ الله(ص): یا عَلِی إِنَّ أَعْمَالَ شِیعَتِكَ تُعْرَضُ عَلَی كُلَّ یوْمِ جُمُعَةٍ فَأَفْرَحُ بِصَالِحِ مَا یبْلُغُنِی مِنْ أَعْمَالِهِمْ وَ أَسْتَغْفِرُ لِسَیئَاتِهِم: ای علی، اعمال شیعیان تو هر جمعه به من عرضه می‌گردد، از کارهای شایسته‌ای که از آنها به من می‌رسد شاد می‌شوم و برای بدی‌هایشان استغفار می‌کنم.}}

بر اساس روایتی از [[امام صادق(ع)]]، هر علمی که به [[امام]] زنده از سوی خداوند اعطا می‌شود پیش از آن بر [[پیامبر(ص)]] و [[امامان]] قبلی در [[برزخ]] اعطا می‌شود، و اموری که از زمین به سوی [[خداوند]] بالا برده می‌شود ابتدا بر امام آن زمان و سپس به ترتیب بر امام پیشین در برزخ تا پیامبر(ص) و سپس بر خداوند عرضه می‌گردد.{{یادداشت| شیخ طوسی، الغیبة، ۱۴۱۱ق، ص۳۸۷: «إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَمْراً عَرَضَهُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ(ص) ثُمَّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ(ع) وَ سَائِرِ الْأَئِمَّةِ وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ إِلَی أَنْ ینْتَهِی إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ثُمَّ یخْرُجُ إِلَی الدُّنْیا وَ إِذَا أَرَادَ الْمَلَائِكَةُ أَنْ یرْفَعُوا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَمَلًا عُرِضَ عَلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ثُمَّ یخْرُجُ عَلَی وَاحِدٍ بَعْدَ وَاحِدٍ إِلَی أَنْ یعْرَضَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ(ص) ثُمَّ یعْرَضُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَا نَزَلَ مِنَ اللَّهِ فَعَلَی أَیدِیهِمْ وَ مَا عُرِجَ إِلَی اللَّهِ فَعَلَی أَیدِیهِمْ وَ مَا اسْتَغْنَوْا عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ طَرْفَةَ عَینٍ.» اگر خدا امری را برای زمینیان اراده کند ابتدا آن را بر رسول خدا(ص)، سپس امیرالمؤمنین علی(ع) و سایر ائمه: یکی پس از دیگری عرضه می‌کند تا بر امام آن زمان عرضه شود سپس در دنیا ظهور پیدا می‌کند، و هنگامی که ملائکه بخواهند عملی را به سوی خداوند عزوجل بالا ببرند ابتدا آن را بر امام آن زمان عرضه می‌دارند سپس بر یک‌یک امامان قبلی عرضه می‌شود تا به رسول خدا(ص) برسد و پس از آن بر خدا عرضه می‌گردد. آنچه از خدا نازل می‌گردد به دست آنها نازل می‌گردد و آنچه به سوی خدا بالا می‌رود به دست آنان بالا برده می‌شود، و آنها لحظه‌ای بی‌نیاز از خدا نیستند.}}

* تحریک حس [[حیا]] و دوری از [[گناهان]].{{یادداشت|طبرسی، احتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۴۸: شخصی از امام صادق(ع) سؤال کرد با اینکه خداوند عالم به اسرار و نهان هاست چه دلیلی برای وجود فرشتگان نویسنده اعمال وجود دارد، حضرت فرمود: خداوند این کار را عبادت فرشتگان قرار داد و آنها را شاهدانی بر آفریدگانش گرفت تا بندگان با احساس حضور این فرشتگان بر عبادت خدا مواظبت بیشتری داشته و از گناهان بیشتر دوری کنند. چه بسا بنده‌ای که قصد گناه می‌کند ولی با یادآوری این فرشتگان خودداری می‌کند و می‌گوید پروردگارم مرا می‌بیند و مراقبانم در قیامت بر علیه من گواه خواهند بود.}}

[[سلفیه|سلفیان]] قدیم مانند [[ابن تیمیه]]{{یادداشت| ابن تیمیه، جامع المسائل، ۱۴۲۲ق، ج۴، ص۱۹۲: «وأما عرضُ الأعمالِ علیه فإنها تُعْرَضُ علیه، وهو حق».}} و [[ابن قیم]]<ref>ابن قیم جوزیه، شرح القصیدة النونیة (شرح از محمد خلیل هراس)، ۱۴۱۵ق، صص۱۹-۱۸.</ref> قائل به عرضه اجمالی اعمال بوده‌اند ولی بیشتر سلفیان جدید منکر عرضه اعمال شده‌اند.<ref>محمد خلیل هراس، شرح القصیدة النونیة لإبن قیم، ج‌۲، صص۲۰-۱۹.</ref>