امام جواد علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

[[امام رضا علیه‌السلام|امام رضا(ع)]] در موارد متعددی به امامت جوادالائمه تصریح کرده بود،<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ج۱، ۱۴۰۷ق، ص۳۲۰-۳۲۳.</ref> با این حال برخی از [[شیعه|شیعیان]] برای اطمینان بیشتر، وی را با پرسش‌هایی می‌آزمودند.<ref> پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۷۹ش، ص۵۳۹.</ref> این آزمایش در مورد ائمه دیگر نیز مطرح بود<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۲۸۲-۲۸۳.</ref> اما با توجه به سن کمِ جوادالأئمه، درباره او ضرورت بیشتری داشت.<ref> جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۶.</ref> به گفته [[رسول جعفریان]] (زاده ۱۳۴۳ش) تاریخ‌پژوه، این کار از سوی شیعیان به این دلیل صورت می‌گرفت که گاهی به دلایلی همچون [[تقیه|تَقیّه]] و حفظ جان امام، بر چندین نفر وصیت می‌شد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۶.</ref>

امام جواد(ع) از طریق [[سازمان وکالت]] با شیعیان در ارتباط بود. او در سرزمین‌های اسلامی از جمله [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[اهواز]]، [[بصره]]، [[همدان]]، [[قم]]، [[ری]]، [[سیستان]] و [[بست|بُست]] نمایندگانی داشت.<ref>جاسم، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ۱۳۸۶ش، ص۷۹.</ref> تعداد وکیلان او را ۱۳ تن گفته‌اند.<ref>جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۴۲۷.</ref> آنان [[وجوهات شرعی]] شیعیان را به امام جواد(ع) می‌رساندند.<ref>جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۲۸۲.</ref> [[ابراهیم بن محمد همدانی]] در همدان<ref>جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۱۲۳.</ref> و [[ابوعمرو حذاء|ابوعَمرو حذّاء]] در نواحی [[بصره]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۳۱۶.</ref> وکالت آن حضرت را بر عهده داشتند. [[صالح بن محمد بن سهل]] به موقوفات آن حضرت در [[قم]] رسیدگی می‌کرد.<ref> نگاه کنید به: طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۳۵۱.</ref> [[زکریا بن آدم اشعری قمی|زکریا بن آدم قمی]]،<ref> طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۳۴۸.</ref> عبدالعزیز بن مهتدی اشعری قمی،<ref>طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۳۴۹.</ref> [[صفوان بن یحیی]]،<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۱۹۷.</ref> [[علی بن مهزیار اهوازی|علی بن مهزیار]]<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۲۵۳؛ نگاه کنید به: طوسی، الغیبه، ۱۴۲۵ق، ص۳۴۹.</ref> و [[یحیی بن ابی‌عمران]]<ref> قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۷۱۷.</ref> از دیگر وکلای امام جواد(ع) بودند. نویسنده [[سازمان وکالت (کتاب)|کتاب سارمان وکالت]] با استناد به شواهدی، [[محمد بن فرج رخجی]] و [[داوود بن قاسم بن اسحاق|ابوهاشم جعفری]] را نیز از وکیلان او به شمار آورده است.<ref>جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۵۳۲.</ref> [[احمد بن محمد سیاری]] نیز ادعای وکالت داشت؛ ولی امام ضمن رد ادعای او، از شیعیان خواست تا وجوهات را به وی ندهند.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۶۰۶.</ref> [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] رهبر جمهوری اسلامی ایران در تحلیلی، ایجاد تشکیلات منسجم و مقدمه‌سازی برای [[غیبت امام مهدی(عج)]] را از برنامه‌های امام جواد(ع) می‌داند و این کارى بود که خلفاى آن زمان به‌شدت از آن بیمناک بودند.<ref>https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=46078</ref>

شیعیان با جوادالائمه، از طریق نامه‌نگاری نیز در ارتباط بودند. آنان در نامه‌هایشان سؤالاتی را، که بیشتر در مسائل فقهی بود، مطرح می‌کردند و امام به آنها پاسخ می‌داد.<ref>برای نمونه رجوع کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۹۹؛ ج۴، ص۲۷۵ و ۵۲۴؛ ج۵، ص۳۴۷؛ کشّی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ص۷۸۳، ۸۶۹.</ref> در [[موسوعة الامام الجواد (کتاب)|موسوعة الاِمام الجواد]]، به جز پدر و پسر امام، نام ۶۳ تن از افرادی که حضرت با آنان مکاتبه داشت، گرد آمده است.<ref> خزعلی، موسوعه الامام الجواد، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۴۱۶-۵۰۸.</ref> برخی از نامه‌ها در پاسخ به گروهی از شیعیان نوشته شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۳۱، ۳۹۸؛ ج۵، ص۳۹۴؛ ج۷، ص۱۶۳؛ کشّی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ص۷۸۳، ۸۶۹؛ احمدی میانجی، مکاتیب الائمه(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۵، ص۳۰۷-۴۴۳.</ref>

[[سید ابن طاووس|سید ابن‌ طاووس]] در کتاب [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَجُ الدّعَوات]] حرزی از وی برای در امان ماندن [[مأمون عباسی]] نقل کرده است.<ref>سید ابن‌ طاووس، منهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳۹-۴۲.</ref>  همچنین [[حرز]] «يَا نُورُ يَا بُرْهَانُ يَا مُبِينُ يَا مُنِيرُ يَا رَبِّ اكْفِنِي الشُّرُورَ وَ آفَاتِ الدُّهُورِ وَ أَسْأَلُكَ النَّجَاةَ يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ» به وی منسوب است.<ref>سید ابن‌ طاووس، منهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۴۲.</ref> به همراه داشتن [[حرز امام جواد(ع)|حِرز امام جواد(ع)]] نزد شیعیان متداول بوده و برای «کسی را همیشه همراه خود کردن»، مَثَل شده است.<ref> نگاه کنید به دهخدا، لغت‌نامه، ذیل «حرز جواد».</ref>

امام محمدِ تقی(ع) در دوران [[امامت]] خود چندین بار با برخی از [[مجتهد|فقیهان]] دربار عباسی مناظره کرد. گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که برخی از این مناظره‌ها به درخواست درباریان مأمون و [[معتصم عباسی|معتصم]] و با هدف آزمایش پیشوای نهم شیعیان انجام می‌گرفته و نتیجه آن باعث شگفتی و تحسین حاضران می‌شده است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۳.</ref> منابع ۹ مناظره و گفتگو از جوادالأئمه گزارش کرده‌اند که چهار مورد آنها با [[یحیی بن اکثم|یحیی بن اَکثم]] و یک مورد با احمد بن ابی‌داوود، قاضی القضات‎‌های  بغداد، بوده است. همچنین گفتگوهایی از وی با [[عبدالله بن موسی بن جعفر|عبدالله بن موسی]]، [[داوود بن قاسم بن اسحاق|ابوهاشم جعفری]]، [[عبدالعظیم حسنی]] و [[معتصم عباسی|معتصم]] نیز گزارش شده است. موضوع این گفتگوها مباحث فقهی مربوط به [[حج]]، [[طلاق]]، حد سرقت و مباحثی دیگر همچون ویژگی [[یاران امام مهدی|یاران امام دوازدهم]]، فضایلی که برای دو خلیفه اول ([[شیخین]]) نقل شده، و [[اسما و صفات|اسماء و صفات خدا]] بوده است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۱-۴۴۹؛ احمدی میانجی، مکاتیب الائمه(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۵، ص۳۸۱، ۴۲۷ و...</ref>

یحیی در مناظره، نخست مسئله‌ای فقهی درباره شخص [[احرام|مُحرمی]] که حیوانی را شکار کرده، مطرح ساخت. امام جواد(ع)، با مطرح کردن وجوه گوناگون برای مسئله، از یحیی بن اکثم پرسید منظور وی کدام وجه است. یحیی بن اکثم در جواب درماند. سپس خود امام جواد(ع)، مسئله را با صورت‌های مختلف آن پاسخ گفت. درباریان و علمای عباسی پس از شنیدن جواب امام، بر تبحر او در [[فقه]] اعتراف کردند. گفته‌اند که مأمون پس از مناظره گفت: خدای را بر این نعمت سپاسگزارم که آنچه من اندیشیده بودم، همان شد.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ص۴۴۴؛ مسعودی، اثبات الوصیة، ۱۴۲۶ق، ص۲۲۴.</ref>براساس برخی گزارش‌ها مأمون پس از پاسخ‌های مفصل و مبسوط امام جواد (ع) در مناظره‌ای که با یحیی بن اکثم داشت نکوهش خودش را به اطرافیان و حاضران در مجلس اظهار کرد {{یادداشت|ثم نظر إلى أهل بيته فقال لهم : أعرفتم الان ما كنتم تنكرونه؟ }}و تصریح کرد که این خاندان فضیلتشان بر دیگران مشهود است و کمی سن مانع کمالات و فضائلشان نمی‌شود و افزود که پیامبر(ص)  دعوتش را با فراخواندن امیرالمؤمنین علی (در حالی که ۱۰ سال بیش‌تر نداشت) آغاز کرد و اسلامش را پذیرفت. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۰، ص۷۸.</ref>  {{یادداشت| مأمون پیش از این مناظرات به اطرافیانش گفته بود که این [[اهلبیت|خانواده]] حسابشان با دیگران جداست  و چون نپذیرفته بودند به آنها گفته بود امتحان کنیدو بیازمایید. مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۵۰، ص۷۵ويحكم إني أعرف بهذا الفتى منكم وإن أهل هذا البيت علمهم من الله تعالى ومواده وإلهامه ، لم تزل آباؤه أغنياء في علم الدين والادب عن الرعايا الناقصة عن حد الكمال ، فان شئتم فامتحنوا أبا جعفر بما يتبين لكم به ما وصفت لكم من حاله... }}

[[شیخ طوسی]] از حدود ۱۱۵ تن به عنوان اصحاب جوادالأئمه نام برده است.<ref>طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۳-۳۸۳.</ref> [[باقر شریف قرشی|قرشی]] در کتاب حیاة الامام محمد الجواد(ع) ۱۳۲نفر<ref> قرشی، حیاة الامام محمد الجواد، ۱۴۱۸ق، ص۱۲۸-۱۷۸. </ref>و عبدالحسین شبستری در کتاب «[[سبل الرشاد الی اصحاب الامام الجواد (کتاب)|سُبُلُ الرَّشاد إلی اَصحاب الاِمام الجَواد]]»، ۱۹۳ نفر<ref>شبستری، سبل الرشاد، ۱۴۲۱ق، ص۱۹-۲۸۹.</ref> را به عنوان اصحاب پیشوای نهم شیعیان، معرفی کرده‌اند. [[عزیزالله عطاردی|عطاردی]] در [[مسند الامام الجواد(ع) (کتاب)|مُسند الامام الجواد]] تعداد راویان از وی را ۱۲۱ تن دانسته است.<ref>عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص۲۴۹.</ref> برخی از اصحاب جوادالأئمه با امام رضا(ع)<ref>برقی، ص۵۷.</ref> و [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] نیز مصاحبت داشته و از آن دو روایت کرده‌اند.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۴۹۱.</ref> در میان راویان از محمد تقی(ع)، پیروانی از فرقه‌های دیگر از جمله [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز وجود داشته است.<ref> عطاردی، مسند الامام الجواد، ۱۴۱۰ق، ص۳۱۴، ۳۱۵، ۲۶۲، ۲۸۳، ۳۱۹، ۲۷۱.</ref> تعداد راویان غیر امامی از جوادالائمه را ۱۰ تن گفته‌اند.<ref> واردی، گونه‌شناسی راویان امام جواد، ص۳۰-۳۱.</ref>