عمار یاسر: تفاوت میان نسخه‌ها

عمار بن یاسر بن عامر، [[کنیه]]‌اش ابویقظان، و حلیف (= هم پیمان) [[بنی مخزوم]] بود.<ref>ابن الأثیر، أسد الغابة، ج۴، ص۴۳.</ref> نسب عمار به خاندان عنس بن مالک از قبایل قحطانی و ساکن یمن می‌رسد. یاسر پدر عمار در جوانی به مکه آمد و در آنجا اقامت کرد و با ابو حذیفه که از بنی مخزوم بود پیمان بست.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۳، ص ۳۰۸</ref>

عمار و پدر و مادرش از سابقین در اسلام بودند. بر اساس روایتی، وی بعد از سی و چند نفر مسلمان شد و بنابر روایتی دیگر، یکی از هفت تن مسلمان نخست بود.<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ج۴، ص ۳۰۹</ref>

عمار، برادرش عبدالله، پدرش [[یاسر بن عامر|یاسر]] و مادرش [[سمیه]]، [[بلال]]، [[خباب بن ارت|خَبّاب]]، و [[صهیب بن سنان|صُهَیب]]، به دست [[قریش]] به شدیدترین وجهی شکنجه شدند تا از اسلام روگردان شوند. سمیه و یاسر در اثر این شکنجه‌ها جان دادند. آن‌ها نخستین شهدای اسلام بودند.<ref>الامین، اعیان الشیعة، ج۱۳، ص۲۸.</ref>

مشرکان، عمار را نیز مجبور به ناسزاگویی به پیامبر(ص) کردند اما پیامبر اکرم(ص) عذر او را پذیرفت و به او فرمود اگر دیگربار نیز مجبورش کردند، چنین کند. در پی این ماجرا بود که این [[آیه]] نازل شد: {{متن قرآن|مَن کفَرَ بِاللَّهِ مِن بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلَّا مَنْ أُکرِ هَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ|ترجمه=هر کس پس از ایمان آوردن خود، به خدا کفر ورزد [عذابی سخت خواهد داشت ] مگر آن کس که مجبور شده [ولی ] قلبش به ایمان اطمینان دارد.|سوره=۱۶|آیه=۱۰۶}}<ref>سوره نحل، آیه۱۰۶</ref><ref>ابن اثیر، ج۴، ص ۳۰۹؛الامین، اعیان الشیعة، ج۱۳، ص۲۸</ref>

بنابر برخی از گزارش‌ها که درباره آن اختلاف است، عمار از جمله مهاجران به حبشه بود.<ref>ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص۲۲۰.</ref>

عمار در هنگام مهاجرت پیامبر به مدینه همراه آن حضرت بود و در محله قبا در ساخت مسجد قبا همکاری داشت.<ref>ابن الأثیر، أسد الغابة، ج۴، ص۴۶.</ref> وی در مدینه از صحابه نزدیک پیامبر اسلام بود و در همه جنگ‌های آن حضرت شرکت داشت.<ref>طبقات الکبری، ج۳، ص ۱۰۹</ref>

'''فضایل عمار''': روایاتی از پیامبر اسلام(ص) در فضایل عمار نقل شده است؛ از جمله اینکه آن حضرت فرمودند بهشت مشتاق [[علی]]، عمار، [[سلمان فارسی|سلمان]] و [[بلال]] است.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۲۲۹.</ref> همچنین از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمود: عمار با حق است و حق با عمار، عمار گرد حق می‌چرخد هرجا که باشد، و قاتل عمار در آتش است.<ref>الامینی، الغدیر، ج۹، ص۲۵</ref>

عمار در کنار [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[مقداد]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]] از نخستین [[شیعه|شیعیان]] دانسته شده‌اند که در زمان پیامبر(ص) بدین نام شناخته شده‌اند.<ref>رجوع کنید به: النوبختی، فرق الشیعه، ص۱۸؛ شهابی، ادوار فقه، ج۲، ص۲۸۲.</ref>

عمار در دفاع از حق علی(ع) بر ولایت در آغاز از [[بیعت]] با [[ابوبکر]] سرباز زد.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه آیتی، ج۱، ص۵۲۴.</ref> وی در زمان [[خلیفه اول]] در [[جنگ یمامه]] شرکت کرد و در این جنگ بود که گوشش بریده شد.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۲۲۸.</ref>

در دوران خلافت عمر فرماندار شهر کوفه و فرمانده سپاه مسلمانان در این شهر شد.<ref>طبری، ج۴، ص ۱۴۴</ref> در دوران فرماندهی او بود که جنگ نهاوند روی داد و بخشی از مناطق داخلی ایران فتح شد.<ref>اخبار الطوال، ص۱۲۸</ref> اما بعد از چندی از این منصب عزل شد. منابع تاریخی علت عزل وی را به روشنی بیان نکرده‌اند و برخی گزارش‌ها از نارضایتی مردم و درخواست آنان از عمر برای عزل عمار خبر داده‌اند. علت این اعتراض‌ها به روشنی ذکر نشده است؛ در یکی از این گزارش‌ها اعتراض مردم به ضعف عمار و بی‌اطلاعی وی از سیاست نسبت داده شده است.<ref>بلاذری، ص۲۷۴</ref>

در زمان [[خلیفه سوم]] مشاجراتی شدید میان وی و عمار درگرفت. یکی از این موارد اعتراض عمار به تبعید ابوذر به ربذه بود که به مشاجره شدیدی بین عمار و عثمان انجامید و عمار به دستور عثمان به سختی کتک خورد. عثمان قصد داشت عمار را از مدینه تبعید کند اما با اعتراض بنی مخزوم و امام علی(ع) از این کار منصرف شد.<ref>یعقوبی،‌ج۲، ص ۱۷۳</ref> برخی گزارش‌ها ماجرای برخورد، مشاجره و ضرب و شتم عمار را، زمانی دانسته‌اند که او و سایر کوفیان به شرابخواری و بی‌قیدی ولید بن عقبه که از سوی عثمان حاکم کوفه بود، اعتراض  کردند.<ref>ابن قتیبه دینوری، ج۱، ص ۵۱</ref> گزارش دیگر ضرب و شتم عمار را زمانی ذکر کرده است که عمار به نحوه تقسیم بیت المال از سوی عثمان اعتراض و به این سخن خلیفه  که نحوه مصرف بیت‌المال را از اختیارات خود می‌دانست، انتقاد کرد.<ref>البدء و التاریخ،‌ ج۵، ص ۲۰۲</ref>

عمار در ماجرای شورش بر عثمان با معترضان همراهی داشت. او در مصر به معترضان پیوست و در مدینه در محاصره عثمان شرکت داشت.<ref>بلاذری، ج۵، ص ۵۴۹</ref>

عمار یاسر از طرفداران خلافت علی(ع) بود. در زمان وفات عمر و ماجرای تشکیل شورای تعیین خلیفه، در گفتگویی با عبدالرحمن بن عوف به او توصیه کرد علی(ع) را انتخاب کند تا مردم دچار تفرقه نشوند.<ref>مقدسی، ج۵، ص ۱۹۱</ref> بعد از کشته شدن عثمان، عمار از جمله افرادی بود که مردم را به بیعت با علی(ع) دعوت می‌کردند.<ref>الطوسی، الأمالی، ص۷۲۸.</ref>

وی در حکومت امیرالمؤمنین(ع) در جنگهای [[جنگ جمل|جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] شرکت داشت. در جمل، فرمانده میسره [سمت چپ] لشکر امام(ع) بود.<ref>المفید، الجمل، ص۱۷۹.</ref> و در روز سوم جنگ صفین نیز وی فرمانده لشکر امام(ع) بود.<ref>البلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۳۰۳. </ref>

عمار در [[جنگ صفین]] در [[ربیع الثانی]] سال ۳۷ق.ن به شهادت رسید. پس از شهادت [[عمار]]، [[امام علی]](ع) بر او [[نماز میت|نماز]] گزارد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۶۲.</ref>

سن عمار هنگام شهادت، بالای نود بود. برخی ۹۳، برخی ۹۱ و برخی ۹۲ سال گفته‌اند.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ج ۳، ص ۲۳۱.</ref>

شهادت عمار در جنگ صفین به دست سپاهیان معاویه، همواره از عوامل سرزنش معاویه و یکی از دلایل حقانیت علی(ع) در این نبرد دانسته شده است. دلیل این مسئله، شهرت [[حدیث|حدیثی]] از [[پیامبر(ص)]] بود که بیان می‌کرد کشندگان عمار، گروهی [[بغی|باغی]] (یعنی گروه خارج از اطاعت امام عادل) هستند.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، صص ۲۵۱-۲۵۳. ابن سعد، جمله مذکور را با اندکی تغییر در عبارت ولی با همان مضمون که «عمار را گروه باغی می‌کشد» با اسناد گوناگون نقل کرده است.</ref> ابن عبدالبر این حدیث را [[متواتر]] می‌داند و می‌گوید از صحیح‌ترین احادیث است.<ref>ابن عبدالبرّ، الاستعیاب فی معرفة الاصحاب، ج ۳، ص ۲۳۱.</ref>

گفته‌اند که [[خزیمه بن ثابت]]، در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین|صفین]] حاضر شد ولی شمشیر از غلاف بیرون نیاورد ولی در جنگ صفین هنگامی که دید عمار به دست لشکر [[معاویه]] کشته شده گفت: اکنون گروه گمراه برای من مشخص شد و شروع به جنگ در رکاب امام علی(ع) کرد تا اینکه به شهادت رسید.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۲۵۹.</ref>

قبر عمار در محل شهادتش در استان رقه در کشور سوریه قرار دارد.<ref>مراقد المعارف، ج۲، ص ۱۰۰</ref> نویسنده کتاب اماکن زیارتی سیاحتی سوریه که این اثر را در سال ۱۳۸۱ نوشته در توصیف این مقبره چنین می‌نگارد: «این مقبره در سمت راست باب علی علیه‌السلام است. چند سالی است به اهتمام جمهوری اسلامی مقبرهای بسیار بزرگ و باشکوه در حال ساخت است. بر فراز مقبره عمار، گنبدی مرتفع از بتون و سیمان قرار دارد و ارتفاع و سقف مقبره نیز بسیار زیاد است. قبر مطهّر او در زیر این گنبد قرار دارد.»<ref>قائدان، ص۱۹۸</ref>

تمام نماهای خارجی بنا و صحن، با سنگ‌های سفید رنگ و نیز تزئینات کاشی کاری پوشیده شده و زیبایی خیره کننده‌ای به آن بخشیده است. زیارتگاه عمار یاسر در غرب صحن و زیارتگاه اویس قرنی در شرق صحن واقع است و بنای هر دو به یک شکل و دارای گنبد با کاشی‌های آبی رنگ و مناره مرتفع است. در بیرون از ضلع شرقی صحن، زیارتگاه ابی بن قیس قرار دارد که دارای گنبدی کوچک‌تر از زیارتگاه‌های عمار و اویس است.»<ref>خامه‌یار،‌ ص۴۰</ref>

* ابن الأثیر، علی بن احمد، أسد الغابة فی معرفه الصحابه، ج۴، بیروت، دارالمعرفه، ۲۰۰۱م.

* ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، بیروت:‌دار صادر، بی‌تا.

* الامین، السیدمحسن، اعیان الشیعة، ج۱۳، حققه واخرجه وعلق علیه حسن الامین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۲۰ق.۲۰۰۰م.

* الطوسی، الأمالی، تحقیق: قسم الدراسات الإسلامیة - مؤسسة البعثة، قم:‌دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۱۴.