سپاه صحابه

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از سپاه صحابه پاکستان)
سپاه صحابه
پرچم سپاه صحابه
پرچم سپاه صحابه
اطلاعات کلی
مؤسسحق‌نواز جهنگوی
سال تأسیس۱۹۸۵م/۱۳۶۴ش
گرایشاهل سنت
گستره جغرافیاییپاکستان، افغانستان
شهرهای مهمجهنگ، لاهور، کراچی، دیره اسماعیل خان
فعالیت‌های مهمحملات تروریستی/ فعالیت سیاسی علیه شیعه
نام‌های دیگرحزب ملت اسلامیه، اهل سنت والجماعة
اطلاعات دینی
از شاخه‌هایحزب جمعیت العلماء اسلام
باورهاتکفیر، احیای خلافت اسلامی
شاخه‌هالشکر جهنگوی
وضعیت کنونی
وضعیتگروه تروریستی


سپاه صَحابه بزرگترین گروه تکفیری ضد شیعی در پاکستان است که در سال ۱۹۸۵م/۱۳۶۴ش توسط جمعی از روحانیون افراطی به رهبری حق‌نواز جهنگوی در پنجاب پاکستان تأسیس گردید. سپاه صحابه و شاخه نظامی آن لشکر جهنگوی، شیعیان را تکفیر کرده‌ و طی نزدیک به‌ چهار دهه گذشته بیشترین نقش را در خشونت‌های فرقه‌ای و ضد شیعی در پاکستان و افغانستان داشته‌اند. اقدامات سپاه صحابه باعث شده است که بارها فعالیت آن از سوی دولت مرکزی پاکستان ممنوع شود و پنج تن از رهبران آن بر اثر خشونت‌های فرقه‌ای کشته شوند.

ریشه‌های شیعه‌ستیزی سپاه صحابه به‌ مقابله با سلطه اقتصادی و سیاسی شیعیان در منطقه جَهنگ پنجاب، دیدگاه انتقادی شیعیان نسبت به برخی صحابه پیامبر اسلام، مبارزه با نفوذ انقلاب اسلامی ایران و جلوگیری از رشد تشیع در پاکستان بر می‌گردد.

سپاه صحابه که با حمایت ژنرال ضیاءالحق، ظهور کرد از آن زمان تا کنون مورد حمایت دولت‌هایی مثل عربستان سعودی، امارات متحده عربی و طالبان قرار داشته است. سپاه صحابه با گروه‌های تکفیری و تروریستی مثل جیش محمد، لشکر طیبه، حرکت المجاهدین، جنبش اسلامی ازبکستان، القاعده، تحریک طالبان پاکستان (TTP) و داعش شاخه خراسان ارتباط دارد.

اهمیت و جایگاه

سپاه صحابه، اولین و بزرگترین گروه تکفیری و ضدّ شیعه در پاکستان که به‌طور مکرر، شیعیان را غیر‌مسلمان و واجب‌القتل اعلام کرده است. [۱] در حالی‌که پژوهشگرانی مثل حسن عباس معتقدند پاکستان دومین جمعیت بزرگ شیعه پس از ایران را در خود جای داده است.[۲] سپاه صحابه روابط پیچیده و اغلب همسو با دولت مرکزی و ارتش پاکستان دارد[۳] و از کشورهای عربی مثل عربستان سعودی و امارات متحده عربی کمک دریافت کرده و جنگ نیابتی مذهبی در این کشور را به پیش می‌برد.[۴]

به گزارش برخی رسانه‌های پاکستان و تحقیقات بین المللی، سپاه صحابه در طی نزدیک به چهار دهه (۱۹۸۵-۲۰۲۳م) متهم به‌دست داشتن در ترور رهبران و روحانیون شیعه پاکستان، دیپلمات‌های ایران، عزاداران عاشورای حسینی، پزشکان شیعه و حمله به‌ زیارتگاه‌ها و مراکز تجمع شیعیان بوده است و افراد این گروه، به‌طور مکرر از سوی پلیس پاکستان بازداشت و در مواردی مجازات شده‌اند.[۵]

لشکر جهنگوی شاخه شناخه‌شده نظامی سپاه صحابه در سال‌های اخیر بیشترین نقش را در خشونت‌های فرقه‌ای داشته و فعالیت آن نیز فراتر از پنجاب در شهرهای مثل دِیرَه اسماعیل خان و پِشاور در خَیبَرپَخْتون‌خواه و کویته در بلوچستان ثبت شده است.[۶] به گزارش گروه بین المللی بحران، حملات این گروه در بلوچستان پاکستان و افغانستان متمرکز بر هزاره‌ها بوده است.[۷] در پی بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان و تشدید فعالیت تحریک طالبان پاکستانی و داعش شاخه خراسان، گزارش‌هایی مبنی بر پیوستن ستیزه‌جویان سابق لشکر جهنگوی (شاخه نظامی سپاه صحابه) به این دو گروه تندرو اسلامی وجود دارد.[۸]

تاریخچه و تحولات

«انجمن سپاه صحابه» در سپتامبر ۱۹۸۵م/۱۳۶۴ش در اوج تنش‌های فرقه‌ای در پنجاب پاکستان و همزمان با حمایت گسترده پاکستان و غرب از گروه‌های جهادی در افغانستان، توسط حق‌نواز جهنگوی با همکاری ضیاءالرحمن فاروقی، ایثارالحق قاسمی و اعظم طارق، از روحانیون تندرو ضد شیعه تأسیس گردید.[۹] این گروه که شاخه نیمه‌خودمختار «حزب جمعیت العلماء اسلام» شناخته می‌شد، در سال ۱۹۸۹م/۱۳۶۸ش به «سپاه صحابه پاکستان» (SSP)، تغییر نام داد.[۱۰] جهنگوی از برجسته‌ترین چهره دیوبندی سپاه صحابه، که به‌ خاطر سخنرانی‌های ضد شیعی‌اش شهرت داشت، در فوریه ۱۹۹۰م کشته شد.[۱۱]

سپاه صحابه بین سال‌های ۱۹۹۳-۱۹۹۶م متحد رسمی حزب مردم به‌ رهبری بی‌نظیر بوتو نخست‌وزیر وقت پاکستان بود و اعضای آن در حکومت ایالتی پنجاب سمت‌های داشتند.[۱۲] این گروه در ۱۹۹۶م/۱۳۷۵ش به‌ عضویت «شورای آشتی ملی» در آمد که به‌ منظور کاهش تنش‌های فرقه‌ای ایجاد شده بود.[۱۳] در اوایل ۲۰۰۱م نیز سپاه صحابه و رقبای شیعی‌اش تحریک جعفریه پاکستان و سپاه محمد پاکستان، تمایلاتشان را برای آشتی و کاهش تنش اعلام کردند.[۱۴] این تلاش‌ها پس از آن ناکام شد که خشونت‌ورزی متقابل ادامه یافت.[۱۵]

پس از حمله امریکا به افغانستان در اکتبر ۲۰۰۱م/۱۳۸۰ش، دولت پاکستان وادار به اعمال فشار بر گروه‌های تندرو سنی از جمله سپاه صحابه گردید. اعظم طارق رهبر وقت سپاه صحابه که سفرهای مکرر به افغانستان در دوره اول طالبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱م) داشت، در فوریه ۲۰۰۱م از سوی حکومت پاکستان بازداشت و فعالیت سپاه صحابه در ژانویه ۲۰۰۲م از سوی پرویز مشرف ممنوع اعلام شد.[۱۶] اما سپاه صحابه زیر نام حزب ملت اسلامیه به فعالیت خود ادامه داد.[۱۷] پس از آن که در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۲ش فعالیت حزب ملت اسلامیه نیز ممنوع شد، این بار به اهل سنت و الجماعة (ASWJ)، تغییر نام داد.[۱۸] سپاه صحابه در آوریل ۲۰۰۵م/۱۳۸۴ش از سوی امریکا به عنوان سازمان تروریستی خارجی شناخته شد.[۱۹] دولت پاکستان در ۲۰۱۲م/۱۳۹۱ش فعالیت اهل سنت و الجماعة را نیز ممنوع اعلام کرد.[۲۰]

در میان رهبران سپاه صحابه، ایثارالحق قاسمی و اعظم طارق عضویت مجلس ملی پاکستان را در کارنامه خود دارند.[۲۱] اعظم طارق در زمان رهبری‌اش متهم به ساماندهی ۱۰۳ حمله و ترور علیه رهبران و مردم شیعه گردید و در زمان حضورش در پارلمان لایحه «ناموس صحابه» را برای دفاع از صحابه در برابر انتقادهای مطرح شده از سوی شیعیان ارائه کرد.[۲۲] محمداحمد لدهیانوی که از ۲۰۰۹م به این سو رهبری سپاه صحابه را با نام «اهل سنت و الجماعة» به عهده دارد، در سال‌های اخیر روابط نزدیکی با دولت مرکزی پاکستان داشته است.[۲۳] لدهیانوی با تعدادی دیگر از رهبران مذهبی در سال ۲۰۱۷م/۱۳۹۶ش فتوای غیر اسلامی بودن هر نوع اقدام علیه دولت پاکستان را صادر کردند. همچنین لدهیانوی و فضل‌الرحمن خلیل رهبر ضد هندی حرکت المجاهدین، همراه یک مقام بلند پایه ارتش در ۲۰۱۸م/۱۳۹۷ش به وزیرستان شمالی رفتند تا مردم را از پیوستن به‌ تحریک طالبان پاکستان بازدارند.[۲۴]

مأموریت و اهداف

سپاه صحابه به دنبال آن است که پاکستان رسماً به‌ عنوان یک کشور سنی‌مذهب اعلام گردد و به شیعیان این کشور اعتنایی نشود. ضیاء القاسمی یکی از رهبران این گروه در ژانویه ۱۹۹۸م/۱۳۶۸ش گفته بود: «دولت بیش از حد به شیعیان بها داده است».[۲۵] در گزارش پرتال ترورریسم جنوب آسیا در مورد سپاه صحابه آمده است که ماموریت آن شیعه‌زدایی از پاکستان است.[۲۶] حلقه تندرو سپاه صحابه، سه راه را برای شیعیان پاکستان پیشنهاد کرده است:

«همه شیعیان مستحق مرگ هستند. ما پاکستان را از وجود مردم ناپاک، پاک خواهیم کرد. پاکستان به معنای سرزمین پاکان است و شیعیان حق ندارند اینجا باشند...

...ما پاکستان را قبرستان شیعیان خواهیم ساخت. خانه‌های‌شان با بمب و حمله‌کنندگان انتحاری نابود خواهد شد.»

بخشی از نامه سرگشاده فرمانده لشکر جَهنگوی خطاب به شیعیان کویته پاکستان در تابستان ۲۰۱۱م/۱۳۹۰ش.The New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi, March 9,2013

احیاء نظام خلافت و محافظت از شریعت سنی اسلامی، از دیگر اهداف سپاه صحابه شمرده شده است.[۲۸] همچنین گفته می‌شود که دولت مرکزی پاکستان از گروه‌هایی مثل سپاه صحابه در منازعه کشمیر، مواجهه با جدایی‌ طلبان بلوچ و صدور فتواهای مذهبی همسو با سیاست‌های دولت، استفاده می‌کند.[۲۹]

زمینه‌ها و عوامل شیعه‌ستیزی

تضاد منافع اقتصادی، دیدگاه انتقادی شیعیان به برخی صحابه و نگرانی از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در میان شیعیان پاکستان، زمینه‌ها و عوامل اصلی شیعه‌ستیزی سپاه صحابه را تشکیل می‌دهد.

عوامل اقتصادی

نمایی از منطقه کشاورزی جَهنگ در پنجاب پاکستان

شیعه‌تیزی سپاه صحابه، ریشه‌های اقتصادی، مذهبی، سیاسی و نیابتی دارد. پرتال تروریسم جنوب آسیا، ریشه دشمنی این گروه با شیعیان را به ساختار فدرالی پنجاب پاکستان و توسعه سیاسی- مذهبی در قرن‌های هفده، هجده و نوزدهم میلادی و موقعیت جغرافیایی «جَهنگ»، ارجاع می‌دهد.[۳۰] قدرت سیاسی و اقتصادی در این بخش از پاکستان متعلق به زمین‌داران بزرگ عمدتاً شیعه بود که در مقایسه با اهل سنت در کل پاکستان اقلیت محسوب می‌شوند. [۳۱] جَهنگ به عنوان خاستگاه اصلی سپاه صحابه، در حد فاصل پنجاب مرکزی و جنوبی پاکستان قرار دارد و هنوز زمین‌داران بزرگ شیعه در آنجا حضور دارند و مسلط بر سیاست و اجتماع منطقه هستند.[۳۲] با گذر زمان، جَهنگ به‌ عنوان منطقه تجاری مهم، توسعه یافت و قدرت رو به رشد تجار، بازاریان و صاحبان صنعت حمل و نقل عمدتاً سنی در تقابل با مالکان بزرگ سنتی شیعه قرار گرفتند.[۳۳]

مهمترین چالش سیاسی در برابر هژمونی شیعیان در قالب خشونت‌های فرقه‌ای زیر چتر سپاه صحابه ساماندهی گردید.[۳۴] از این رو گزارش شده است که پیوندی بین منافع اقتصادی و خشونت‌های فرقه‌ای وجود دارد.[۳۵]

زمینه‌های اعتقادی

با اینکه همه رهبران سپاه صحابه از مدارس دینی پاکستان با گرایش دیوبندی فارغ‌التحصیل شده‌اند، در آموزه‌ها و دیدگاه‌های دارالعلوم دیوبندی، بستر پُررنگی برای تکفیر دیگر فرق اسلامی وجود ندارد.[۳۶] بزرگان دیوبندی از قبیل «خلیل‌احمد سهارنپوری»، عدم تکفیر مسلمانان را روش علما و مشایخ خود دانسته و تصریح می‌کند که شیعه موجب کفر نمی‌شود.[۳۷] شیخ الاسلام حسین‌احمد مدنی از بزرگان دیوبندی متذکر شده است که «رشیداحمد گنگوهی» از مؤسسان جامعة دارالعلوم دیوبندی در بحث تکفیر به شدت احتیاط می‌کرد.[۳۸] همچنین محمدانور شاه کشمیری، شیخ الحدیث جامعة دارالعلوم دیوبندی، تکفیر را از امور خطیر می‌داند که به‌آسانی نمی‌توان به آن اقدام کرد.[۳۹]

با این وجود، سپاه صحابه با سه ادعا نسبت به‌باورهای شیعیان و با استناد به مباحث برخی کتاب‌ها، اقدام به تکفیر شیعه کرده است:

  • ادعای تکفیر صحابه؛ سپاه صحابه مدعی است که شیعیان، اکثر صحابه را به‌خاطر انکار ولایت امام علی(ع)، مرتد می‌دانند.
  • تضاد امامت با خاتمیت نبوت؛ سپاه صحابه مدعی است که اعتقاد شیعیان به امامت ائمه دوازدگانه با خصوصیات همچون عصمت و واجب الاطاعة بودن به‌معنای انکار خاتمیت نبوت است.
  • ادعای تحریف قرآن؛ سپاه صحابه مدعی است که شیعیان، نه‌تنها به تحریف معنوی قرآن بلکه به تحریف ظاهری آن نیز اعتقاد دارند. فاروقی از رهبران سپاه صحابه، این ادعا را مستند به اصول کافی، احتجاج طبرسی و فصل الخطاب نوشته محدث نوری می‌داند.[۴۰]

این در حالی است که شیعیان معتقدند که در قبال صحابه پیامبر اکرم(ص)، دیدگاه معتدل دارند، قائل به خاتمیت نبوت هستند و تحریف قرآن کریم را قبول ندارد.[۴۱] متخصصان شیعه، فهم سپاه صحابه از باورهای شیعیان را ناقص خوانده و ابراز داشته‌اند که محتوای برخی کتاب‌های مورد استناد سپاه صحابه نزد خود شیعیان محل بحث است.[۴۲]

مقابله با نفوذ جمهوری اسلامی ایران

از طرف دیگر، سپاه صحابه به‌ عنوان واکنشی در برابر نفوذ انقلاب اسلامی ایران و افزایش فعالیت شیعیان در پاکستان تلقی شده است.[۴۳] حمایت کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس از سپاه صحابه، در همین چارچوب و در راستای جنگ نیابتی تفسیر شده است.[۴۴] در گزارش مجله نیو نیورکر آمده است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران کشورهای سنی مذهب مثل عربستان سعودی، نگران صدور تفکرات شیعی توسط آیت‌الله خمینی شدند. عربستان کمک‌های مالی در اختیار ضیاءالحق قرار داد و ایشان به تقویت تفکرات رادیکال سنی، پرداخت و موجی از مدارس دینی سنی مذهب شکل گرفت.[۴۵]

فهرستی از اقدامات تروریستی علیه شیعیان

از دهه ۱۹۸۰م به این طرف، شیعیان پاکستان قربانیان اصلی خشونت‌های فرقه‌ای بوده‌اند و بیشترین نقش در این کشتارها را سپاه صحابه و لشکر جهنگوی داشته‌اند.[۴۶] بخشی از اقدامات تروریستی علیه شیعیان به این شرح است:

  • بر اساس گزارش نیو نیورکر از ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳م تلفات شیعیان در خشونت‌های فرقه‌ای به ۶۰۰ نفر رسیده و ۵۰۰ نفر پزشک شیعه مجبور به ترک کشور شده‌اند.[۴۷]
  • دیده‌بان حقوق بشر گزارش داده است که در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶م تنها ۵۰۰ هزاره شیعه در پاکستان کشته شده‌اند.[۴۸]
  • بر اساس یک تخمین بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵میلادی، ۱۹۰۰ شیعه در بمب‌گذاری و حملات مسلحانه کشته شده‌اند.[۴۹]
  • آگوست ۱۹۸۸م ترور عارف حسین حسینی، رهبر وقت تحریک جعفریه پاکستان در پیشاور.[۵۰]
  • دسامبر ۱۹۹۰م ترور صادق گنجی، رایزن فرهنگی ایران در لاهور.[۵۱]
  • مشارکت در خشونت‌های فرقه‌ای سال ۱۹۹۴م در پنجاب که در اثر آن ۷۳ نفر کشته و ۳۰۰ نفر دیگر مجروح شدند.[۵۲]
  • ژانویه ۱۹۹۷م ترور هفت نفر شیعه از جمله محمدعلی رحیمی یک دیپلمات ایرانی.[۵۳]
  • ژانویه ۱۹۹۸م حمله بر عزاداران شیعه در لاهور که در اثر آن ۲۷ نفر کشته و ۳۴ نفر دیگر مجروح گردیدند.[۵۴]
  • فوریه ۲۰۰۲م حمله بر مسجد شیعیان در راولپندی که در اثر آن ۱۱ نفر کشته و ۱۴ نفر دیگر مجروح شدند.[۵۵]
  • مارس ۲۰۰۴م حمله بر مراسم عاشورا در کویته که در نتیجه آن ۴۰ نفر کشته و ۱۵۰ نفر دیگر زخمی شدند.[۵۶]
  • ژانویه ۲۰۰۵م ترور آغا ضیاءالدین رضوی و ۱۷ نفر در دیگر در گیلگیت.[۵۷]
  • مارس ۲۰۰۵م حمله به یک زیارتگاه شیعیان در گندهوا در بلوچستان که در اثر آن حداقل ۵۰ نفر کشته شدند و ۱۰۰ نفر دیگر زخمی گردیدند.[۵۸]
  • آوریل ۲۰۰۶م حمله ناموفق به علامه حسن ترابی از رهبران شیعه[۵۹] که بعدا در جولای همان سال در کراچی ترور شد.[۶۰]
  • فوریه ۲۰۱۰م دو بمب‌گذار در کراچی ۲۵ نفر با به قتل رسانده و ۵۰ نفر دیگر را زخمی کردند.[۶۱]
  • جولای ۲۰۱۰م شانزده نفر در مناطق قبایلی شمال غربی کشته شدند.[۶۲]
  • سپتامبر ۲۰۱۰م بر اثر بمب‌گذاری در جریان یک تظاهرات در لاهور حداقل ۳۵ نفر کشته و ۱۶۰ نفر دیگر زخمی شدند.[۶۳]
  • سپتامبر ۲۰۱۰م بر اثر حمله بر یک کاروان شیعیان در کویته حد اقل ۵۰ نفر کشته شدند.[۶۴]
  • فوریه ۲۰۱۱م ترور ۱۰ نفر به شمول پنج وکیل مدافع شیعه در کراچی.[۶۵]
  • نوامبر ۲۰۱۱م حمله به یک اردوگاه شیعیان در کراچی که در اثر آن دو نیروی امنیتی کشته و ۱۱ نفر دیگر مجروح شدند.
  • دسامبر ۲۰۱۱م ترور رضا عسکری از رهبران شیعه در کراچی.[۶۶]
  • ژانویه ۲۰۱۲م طی ۳۲ حمله ۵۸ نفر از شیعیان کشته و ۶۷ نفر دیگر مجروح شدند.[۶۷]
  • اکتبر و نوامبر ۲۰۱۲م در روزهای محرم ۳۰ نفر از شیعیان کشته و بیش از ۲۰۰ نفر دیگر زخمی شدند.[۶۸]
  • ژانویه ۲۰۱۱م بمب‌گذاری یک سالن ورزشی در کویته که در اثر آن ۸۱ نفر کشده شدند.[۶۹]
  • فوریه ۲۰۱۳م ترور سید علی‌حیدر یک جراح چشم و فرزندش در لاهور و سید عظیم‌حیدر کاظمی از فرماندهان نیروی دریایی پاکستان در کراچی.[۷۰]
  • فوریه ۲۰۱۱م انفجار در یک بازار شلوغ هزاره نشین کویته که منجر به کشته شدن هشتاد و چهار نفر و زخمی شدن ۱۶۹ نفر دیگر گردید.[۷۱]
  • نوامبر ۲۰۱۳م حمله بر عزادارن عاشورا در راولپندی که در اثر آن هشت نفر کشته و ۳۰ نفر دیگر مجروح شدند.[۷۲]

روابط با دولت‌ها

گفته می‌شود که سپاه صحابه به‌دستور رژیم وقت پاکستان به رهبری ضیاءالحق (۱۹۷۷-۱۹۸۸م) به‌ عنوان بخشی از تلاش‌های اسلام‌گرایانه در برابر دموکراسی‌خواهان ایجاد گردید.[۷۳] نشریه دیپلمات نوشته است که پاکستان در دهه ۱۹۸۰م با دیکتاتوری اسلام‌گرای ضیاء الحق به میدان نبرد نیابتی شیعه و سنی تبدیل شد.[۷۴] حسن عباس پژوهشگر منازعه فرقه‌ای معتقد است که قبل از روی کار آمدن ژنرال ضیاء الحق، روابط شیعیان و اهل سنت پاکستان اغلب دوستانه بود.[۷۵] دولت مرکزی پاکستان، سازمان اطلاعات نظامی پاکستان (ISI) و ارتش پاکستان، همواره از حامیان گروه‌های رادیکال و تروریستی از جمله سپاه صحابه دانسته شده است.[۷۶] به‌رغم محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی دولت پاکستان در دوره پرویز مشرف (۲۰۰۱- ۲۰۰۸م) گفته می‌شود که دولت پاکستان از این گروه‌، حمایت و در مواردی در برابر اقدامات ستیزه‌جویانه آن چشم‌پوشی می‌کند.

از جانب دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از قبیل عربستان سعودی و امارات متحده عربی به‌عنوان تأمین‌کنندگان خارجی منابع مالی سپاه صحابه معرفی شده‌اند.[۷۷]

همچنین از حکومت طالبان در دهه ۱۹۹۰م به عنوان یکی از حامیان خارجی سپاه صحابه نامبرده شده است.[۷۸] گزارش شده است که اردوگاه‌های آموزشی که در دهه ۱۹۸۰م برای آموزش عرب‌های افغان از جمله در خُوسْت افغانستان ایجاد شده بود، در دهه ۱۹۹۰م به سپاه صحابه واگذار گردید.[۷۹] از آن طرف، تعدادی از رهبران طالبان افغانستان در مدارس تحت مدیریت سپاه صحابه آموزش دیده‌اند.[۸۰] در گزارش ژانویه ۲۰۰۳م آسوشیتدپرس نیز تصریح شده است که سپاه صحابه از طالبان افغانستان حمایت می‌کند.[۸۱] سپاه صحابه و تعدادی دیگر از گروه‌های رادیکال اسلامی پاکستان، در ۲۰ سپتامبر ۲۰۰۱ شورای جهاد افغان را ایجاد و حمله امریکا به افغانستان را نه اقدامی علیه طالبان بلکه جنگ در برابر اسلام اعلام کردند.[۸۲]

روابط با دیگر گروه‌های تروریستی

سپاه صحابه با گروه‌های و جریان‌های مختلف تروریستی و تکفیری دیگر از قبیل جَیشِ محمد، لشکر طَیِّبه، حرکت المجاهدین، جنبش اسلامی ازبکستان و القاعده نیز ارتباط نزدیک دارد.[۸۳] گزارش‌هایی نیز وجود دارد که جیش محمد به‌عنوان شاخه جهادی مورد حمایت سپاه صحابه است.[۸۴] موسسه مدیریت منازعه گزارش داده است که رَمْزی احمد یوسف، طراح و از عوامل حمله بر برج‌های تجارت جهانی در نیورک در ۱۹۹۳م نیز با سپاه صحابه ارتباط داشته است.[۸۵] لشکر طیبه شاخه نظامی سپاه صحابه و با تحریک طالبان پاکستان (TTP) و القاعده ارتباط دارد[۸۶] و گزارش‌هایی از پیوستن اعضای آن به داعش شاخه خراسان نیز وجود دارد.[۸۷]

پایگاه‌ اجتماعی و حوزه‌ سربازگیری

ایالت پنجاب به‌خصوص منطقه جَهنگ، خاستگاه اصلی سپاه صحابه است و علاوه بر آن در ایالت سند، مناطق آزاد قبایلی (بخشی از ایالت خبیر پَخْتُون‌خواه کنونی) در شمال غربی پاکستان و دیگر نقاط آن کشور نیز فعالیت دارد. [۸۸] شهرهای سَرگودها، بهاوُلپُور، جهنگ، مولتان و مظفر گَرَه از شهرهای ایالت پنجاب، مراکز اصلی سپاه صحابه محسوب می‌شوند. [۸۹]

مدارس دینی دیوبندی و وهابی فعال در پاکستان، به‌خصوص مدارس دیوبندی مستقر در ایالت پنجاب، در تربیت و آموزش ستیزه‌جویان سپاه صحابه نقش کلیدی را بازی می‌کنند.[۹۰] تعداد مدارس دینی دیوبندی و وهابی در پاکستان طی دهه‌های اخیر رشد فزاینده داشته است. بر اساس آمار دانشگاه استنفورد در حالی که در ۲۰۰۷م/۱۳۸۶ش سیزده هزار مدرسه دینی در پاکستان فعالیت داشتند، در ۲۰۱۰م/۱۳۸۹ش به هفده‌هزار مدرسه رسید.[۹۱]

منابع مالی

منابع مالی سپاه صحابه، از راه‌های مختلف مثل کمک‌های غیرمستقیم دولت پاکستان، تجار و بازاریان پنجاب، کمک دولت‌های خارجی مثل عربستان سعودی و امارات متحده عربی، تجارت مواد مخدر، جرایم سازمان‌یافته و باج‌گیری و از درآمد نیروی کار سازمان‌یافته تأمین می‌شود.[۹۲] در گزارش سال ۲۰۱۰م/۱۳۸۹ش پرتال تروریسم جنوب آسیا آمده است که سپاه صحابه ۵۰۰ دفتر و شعبه در ایالت پنجاب و صد هزار کارگر ثبت شده در سراسر پاکستان دارد. هفده شعبه سپاه صحابه در کشورهای دیگر از جمله امارات متحده عربی، عربستان سعودی، بنگلادش، کانادا و انگلیس فعال است.[۹۳]

انشعاب‌ها

پرچم لشکر جهنگوی

لشکر جهنگوی، مرگ‌بارترین گروه تروریستی پاکستان و شناخته‌ شده‌ترین شاخه سپاه صحابه است که در ۱۹۹۶م/۱۳۷۵ش از سوی عناصر تندور این گروه ایجاد گردید.[۹۴] در حالی‌که گفته می‌شود لشکر جهنگوی در اعتراض به سیاست‌های نسبتاً آشتی‌جویانه سپاه صحابه در قبال گروه‌های شبه‌نظامی شیعه و تمایل آن به گفت‌وگو ایجاد شده است، برخی ناظران آن را شاخه نظامی سپاه صحابه دانسته، انشعاب آن را تاکتیکی و در راستای حفاظت از منافع سیاسی گروه می‌دانند.[۹۵]

حق‌نواز جهنگوی بنیانگذار سپاه صحابه

از جانب دیگر در پی کشته‌شدن حق‌نواز جهنگوی، مؤسس سپاه صحابه، اختلافات داخلی گروه منجر به ظهور شش گروه انشعابی کوچک به نام‌های ببرهای جَهنگوی، بَبرهای الحق، تنظیم الحق، الفاروق، بنیاد البَدر و الله اکبر گردید. این شاخه‌ها که توسط ملاهای محلی رهبری می‌گردید، به مرور یا به خود سپاه صحابه بازگشتند و یا به لشکر جهنگوی پیوستند.[۹۶]

رهبران

  1. حق‌نواز جهنگوی (۱۹۸۵-۱۹۹۰م)، کشته شد.
  2. ایثار الحق قاسمی (۱۹۹۰- ۱۹۹۱م)، کشته شد.
  3. ضیاءالرحمن فاروقی (۱۹۹۱-۱۹۹۷م) کشته شد.
  4. محمداعظم طارق (۱۹۹۷-۲۰۰۳م)، کشته شد.
  5. علی شیر حیدری (۲۰۰۳-۲۰۰۹م)، کشته شد.
  6. محمداحمد لدهیانوی (۲۰۰۹- اکنون).[۹۷]

علاوه بر چهره‌های فوق‌الذکر، قاضی محمد احمدی رشیدی، محمدیوسف مجاهد، طارق مدنی و محمد طیب قاسم از دیگر چهره‌های موثر سپاه صحابه دانسته شده‌اند.[۹۸]

پانویس

  1. ↑ Refworld, Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005), International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p3, «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریان‌های سلفی.
  2. ↑ Abbas, Shiism and Sectarian Conflict in Pakistan, 2010
  3. ↑ The Diplomat, What Role Does the State Play in Pakistan’s Anti-Shia Hysteria
  4. ↑ Refworld, Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005), Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  5. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan, Dawn, Bomber kills Hasan Turabi
  6. ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
  7. ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
  8. ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
  9. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  10. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  11. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  12. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  13. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  14. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  15. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  16. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  17. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  18. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  19. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  20. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  21. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  22. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریان‌های سلفی.
  23. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  24. ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5.
  25. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  26. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  27. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریان‌های سلفی.
  28. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  29. ↑ ّInternational Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022.
  30. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  31. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  32. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan
  33. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan
  34. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan
  35. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan
  36. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  37. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  38. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی،.
  39. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  40. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  41. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی»پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  42. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت‌پژوهی و جریان‌های سلفی.
  43. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan.
  44. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  45. ↑ the New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi
  46. ↑ ُThePrint, Violence against Shia Muslims continues unabated in Pakistan
  47. ↑ The New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi, The Wire, The Rising Threat Against Shia Muslims in Pakistan
  48. ↑ The Wire, The Rising Threat Against Shia Muslims in Pakistan
  49. ↑ ThePrint, Violence against Shia Muslims continues unabated in Pakistan
  50. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  51. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  52. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  53. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  54. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  55. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  56. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  57. ↑ The Express Tribune, Agha Ziauddin’s killer shot dead
  58. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  59. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  60. ↑ Dawn, «Bomber kills Hasan Turabi».
  61. ↑ Reliefweb, Brutal sectarian violence against Shias continues unabated
  62. ↑ Reliefweb, Brutal sectarian violence against Shias continues unabated
  63. ↑ Reliefweb, Brutal sectarian violence against Shias continues unabated
  64. ↑ Reliefweb, Brutal sectarian violence against Shias continues unabated
  65. ↑ South Asia Terrorism Portal,
  66. ↑ Shiitnews, 11 years passed since martyrdom of Shaheed Askari Raza
  67. ↑ Reliefweb, Brutal sectarian violence against Shias continues unabated
  68. ↑ The Wire, The Rising Threat Against Shia Muslims in Pakistan
  69. ↑ The New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi
  70. ↑ The New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi
  71. ↑ The New Yorker, The Shiite Murders: Pakistan’s Army of Jhangvi
  72. ↑ The Wire, The Rising Threat Against Shia Muslims in Pakistan
  73. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  74. ↑ The Diplomat, «What Role Does the State Play in Pakistan’s Anti-Shia Hysteria».
  75. ↑ Abbas, Shiism and Sectarian Conflict in Pakistan, 2010.
  76. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  77. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  78. ↑ South Asia Terrorsim Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP)
  79. ↑ «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهشی و جریان‌های سلفی.
  80. ↑ REfworld,Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005)
  81. ↑ REfworld,Pakistan: The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005)
  82. ↑ South Asia Terrorsim Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  83. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan.
  84. ↑ Refworld, Pakistan: «The Sipah-e-Sahaba (SSP), including its activities and status (January 2003 - July 2005)»
  85. ↑ Institute for Conflict Management, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  86. ↑ Congressional Research Service, Terrorist and Other Militant Groups in Pakistan, 2022.
  87. ↑ International Crisis Group, A New Era of Sectarian Violence in Pakistan, 2022, p5
  88. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  89. ↑ South Asia Terrorism Portal, «Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan»
  90. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan.
  91. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan.
  92. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  93. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP)
  94. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan
  95. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan.
  96. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan.
  97. ↑ Stanford University, Sipah-e-Sahaba Pakistan
  98. ↑ South Asia Terrorism Portal, Sipah-e- Sahaba Pakistan (SSP) Pakistan

منابع

  • «سپاه صحابه و لشکر جهنگوی» پایگاه تخصصی وهابیت پژوهی و جریان‌های سلفی، تاریخ درج مطلب: ۴ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۳ بهمن‌ ۱۴۰۱ش.
  • Abbas, Hassan, Shiism and Sectarian Conflict in Pakistan, Combating Terrorism Center

at West Point, September 22, 2010.

Pakistan»

Pakistan», Accessed February 2, 2023.

برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=سپاه_صحابه&oldid=1289713»