دعای مکارم الاخلاق

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
دعای مکارم الاخلاق
نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
اطلاعات دعا و زیارت
نام‌های دیگردعای بیستم صحیفه سجادیه
موضوعکسب اخلاق نیک، دوری از رذائل اخلاقی، اخلاق فردی و اخلاق اجتماعی
مأثور/غیرمأثورمأثور
صادره ازامام سجاد(ع)
راویمتوکل بن هارون
منابع شیعیصحیفه سجادیه
تک‌نگاری‌هاشرح دعای مکارم الاخلاق (محمدتقی فلسفی) • شرح دعای مکارم الاخلاق (محمدتقی مصباح یزدی) • آینه مکارم اثر روح الله خاتمی
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسلدعای کمیلدعای ندبهدعای سماتدعای فرجدعای ابوحمزه ثمالیزیارت عاشورازیارت جامعه کبیرهزیارت وارثزیارت امین‌اللهزیارت اربعین


دعای مکارم الاخلاق یا دعا‌ی بیستم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) که در آن براى كسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده و همچنین دوری از رذائل اخلاقی از خدا درخواست یاری می‌شود. درخواست‌ها در این دعا شامل اخلاقیات در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی است. امام سجاد(ع) در این دعا به موانع رشد انسان و راه‌های نجات او از شرّ القائات شیطان اشاره کرده است.

در آغاز بیشتر فرازهای این دعا، صلوات تکرار شده و بعد از آن از خدا درخواست شده که دلیل این تکرار را نزدیک شدن دعا به استجابت دانسته‌اند. دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق و انجام كارهاى پسنديده، دعای مکارم الاخلاق نامیده شده است.

دعای مکارم الاخلاق توسط محمدتقی فلسفی، مصباح یزدی و روح‌الله خاتمی در قالب درس اخلاق شرح و به صورت مستقل چاپ شده است. همچنین این دعا در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان و ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی نیز شرح شده است.

نیایش

اهمیت و جایگاه

دعای بیستم صحیفه سجادیه به دلیل دربرداشتن تعالیم انسان‌ساز جهت کسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده، به دعای مکارم الاخلاق معروف شده است.[۱] امام سجّاد(ع) در این دعا، بسیارى از رذایل اخلاقى و گناهان را برمى‌شمرد. همچنین فهرستى از فضایل اخلاقى را بازگو مى‌کند و آراستگى به آنها را از خدا درخواست می‌کند.[۲]

استفاده امام سجاد(ع) از آرایه‌های ادبی و گزینش اسلوب‌های نحوی و صرفی، همچنین گزینش مفاهیم و واژه‌های هماهنگ با محتوا را از امتیازات دعای مکارم الاخلاق دانسته‌اند.[۳]

تکرار صلوات در ابتدای فرازها

صلوات بر محمد و آل محمد در دعاى مكارم الاخلاق ۲۰ بار تکرار شده است و در هر بار پس از صلوات خواسته‌های جدیدی بیان شده است.[۴] آغاز كردن دعا با صلوات را از سنت‌هايى دانسته‌اند كه از سیره معصومان رسيده و دستور داده‌اند كه قبل از درخواست از خدا و نيز بعد از آن، صلوات فرستاده شود.[۵] گفته شده چون طبق روایات، صلوات مستجاب می‌شود، درخواست‌هایی که همراه آن به پيشگاه خدا عرضه شود نیز زمينه استجابت بهتری خواهد داشت؛ از این‌رو امام سجاد در این دعا و در دیگر دعاهای صحیفه از صلوات زیاد استفاده کرده است.[۶]

چرایی درخواست مکارم اخلاق از خدا

روح‌الله خاتمی در ابتدای شرح دعای مکارم الاخلاق با طرح این پرسش که چگونه امکان طلب کردن مکارم اخلاق از خدا وجود دارد درحالی‌که انسان خود باید برای تحصیل اخلاق نیکو تلاش کند و بدون تلاش به جایی نخواهد رسید، چنین جواب می‌دهد که دعا جانشین تلاش و مجاهده نیست؛ بلکه پشتوانه کوشش انسان خواهد بود؛ بنابراین برای به دست آوردن اخلاق پسندیده علاوه بر تلاش مستمر نیاز به دعا است تا خواست خدا بر آن تعلق گیرد. از سوی دیگر زمانی که دست به دعا برداشته شود نوعی تلقین در انسان ایجاد می‌شود و عزم او را برای کسب مکارم اخلاق قوی‌تر می‌کند.[۷]

آموزه‌ها

موضوع اصلی دعای مکارم الاخلاق، درخواست‌هایی از خدا براى كسب اخلاق نیک و انجام كارهاى پسنديده است.[۸] درخواست‌های موجود در این دعا شامل اخلاقیات در زمینه‌های اندیشه، گفتار و کردار می‌شود و در دو محور اخلاق فردی و اجتماعی ارائه شده است.[۹] آموزه‌های دعای مکارم الاخلاق از امام سجاد(ع) در ۳۰ فراز [۱۰] براساس تقسیم بندی ترجمه وشرح صحیفه سید علی‌نقی فیض‌الاسلام به شرح ذیل است:

محورهای اخلاق فردی

  • درخواست کامل‌ترین مرحله ایمان، بالاترین مرتبه یقین، بهترین نیت و برترین اعمال
  • ايمان سرچشمه همه خيرات و اخلاق پسنديده است.
  • نيت صالح منشأ عمل صالح‌ است.
  • مشکلات و موانع رشد انسان: توجه و اشتغال به غیرخدا، فقر،‌ طمع، تکبر، خودپسندی و فخرفروشی
  • راه‌های نجات انسان: انجام اعمال براى قیامت، خرج كردن وقت در راه هدف، مصون بودن از فقر و وسعت رزق، انجام عبادت بدون عجب و ریا و انجام اعمال خير بدون منت گذاشتن
  • درخواست تواضع در عین بزرگی و سربلندی
  • در خواست عمر در مسیر طاعت و بندگی [۱۱]
  • پایداری در عمل: هدایت شایسته، نیت استوار، عبادت دائم و دوری از شیطان
  • درخواست کمال در امور اخلاقی
  • در خواست استجابت دعا
  • دعا برای گشایش مالی در طول زندگی و روزی وسیع در ایام سالمندی
  • درخواست عفو الهی در پایان عمر
  • به یاد خدا بودن در همه زندگی
  • دعا برای مصونیت از عذاب الهی
  • درخواست هدایت به بهترین راه
  • در خواست امتحان نشدن وگمراه نگشتن با توانگری
  • میانه‌روی در زندگی
  • درخواست بهترین‌ها از خدا
  • در خواست دوری از عوامل محرومیت از رحمت حق [۱۲]
  • امتحان الهی بندگان را با ثروت
  • درخواست برکت در مال
  • پناه بردن بر قدرت الهی
  • در خواست بهره‌مندی از تقوی و سخن گفتن بر اساس هدایت الهی [۱۳]
  • سختی و حقارت‌های تنگدستی
  • درخواست میانه‌روی در عبادت
  • بازنماندن از عبادت به سبب کسب روزی [۱۴]
  • تغییر هر چیزی به دست خداوند است.
  • در معرض هلاکت بودن نفس
  • در خواست قرین شدن فرجام عمر با عفو الهی
  • دستیابی به خیر دنیا و آخرت با ذکر خدا و اطاعت خدا و محبت او [۱۵]
  • درخواست راهی آسان برای محبّت الهی
  • در خواست نیکی از خدواند در دنیا و آخرت

[۱۶]

محورهای اخلاق اجتماعی

  • دعا برای اصلاح بداندیشی‌های دیگران: تبدیل حسد به موّدت
  • دعا برای پیروزی و غلبه بر دشمنان
  • در خواست بهره‌مندی از شیرینی امنیت و مصونیت از ستم ستمگران [۱۷]
  • ایثار و گذشت‌های اخلاقی
  • نفی قدرت‌طلبی و تجاوز به حقوق دیگران
  • بیان ویژگی‌های صالحان: گسترش عدالت، کظم غیظ، اصلاح بین مردم، آشکار کردن کارهای خوب مردم، عیب‌پوشی، نرم‌خویی، فروتنی، خوش‌رفتاری، آرامش، وقار، خوش‌اخلاقی، رعایت ادب اجتماعی و اخلاق عمومی و ...
  • پرهیز از اسراف
  • پاسخ خوب در برابر کار بد
  • پيامدهاى ناگوار يارى خواستن از غيرخدا
  • القائات شیطانی در قلب و زبان انسان‌ها (آرزوی باطل، بدگمانی، حسد، فحش و ناسزا، شهادت باطل، آبروریزی و...)
  • پناه بردن به خدا از ظلم کردن و ظلم دیدن
  • بیان هدایت‌های الهی (قدرت بيان و تأثير آن در هدايت مردم‌)
  • مسئولیت‌پذیری و مدیریت درست
  • تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی
  • همکاری با دیگران و خدمت به جامعه
  • همراهی با جماعت رها ساختن و واگذاشتن بدعت گزاران [۱۸]
  • توجه به کرامت و حیثیت انسان‌ها
  • در خواست حفظ آبرو با عدم نیاز به مردمان پَست
  • قرار گرفتن در شمار راهنمایا ن به خیر
  • داشتن الگو و اسوه و تعیین جهت‌گیری در بسط و گسترش عدالت
  • ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت
  • اهمیت مسابقه اجتماعی در خوبی‌ها
  • دفع عوامل ضرر و زیان
  • ترک احسان نابجا
  • درخواست دستی توانا در مقابل ظالم و زبانی گویا در برابر دشمنان
  • بی‌اعتنایی به ثروت مال‌اندوزان
  • درخواست بهترین صلوات برای محمد و آل محمد[۱۹]

شرح‌ها

دعای مکارم الاخلاق به صورت تک‌نگاری شرح شده است برخی از آنها عبارتند از:

  • شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق اثر محمدتقی فلسفی توسط دفتر نشر فرهنگ اسلامی در ۱۳۷۰ش منتشر شده است. این شرح مجموعه سخنرانی‌های فلسفی است که در قم و تهران در شرح دعای بیستم صحیفه سجادیه ارائه شد و پس از جمع‌آوری و افزودن برخی از آیات و روایات در ۸۹ فصل به چاپ رسید.[۲۰]
  • شرح دعای مکارم الاخلاق توسط محمدتقی مصباح یزدی. (مجموعه درس‌های اخلاق در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ش)[۲۱]
  • نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق اثر شیخ محمدحسین ذوعلم توسط انتشارات علی‌اکبر علمی در ۱۳۷۰ق به چاپ رسیده است.[۲۲]
  • آینه مکارم (شرح دعای مکارم الاخلاق امام سجاد)؛ در دو جلد حاوی درس‌های اخلاق سید روح‌الله خاتمی در شرح دعای مکارم الاخلاق است که در ۲۳ جلسه ارائه شده است و توسط انتشارات زلال در سال ۱۳۶۸ به چاپ رسیده است.[۲۳]

دعای مکارم الاخلاق همچنین در شرح‌هایی که بر تمام دعاهای صحیفه سجادیه نگاشته شده، نیز شرح شده است. این دعا در شرح‌های صحیفه سجادیه از جمله در کتاب دیار عاشقان اثر حسین انصاریان،[۲۴] این دعا همچنین شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی[۲۵] و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری[۲۶] به زبان فارسی شرح شده است.

دعای مکارم الاخلاق همچنین در کتاب‌هایی مانند ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی،[۲۷] فی ظلال الصحیفة السجادیه اثر محمدجواد مغنیه،[۲۸] ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی[۲۹] و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل‌الله[۳۰] به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح‌های لغوی مانند تعلیقات علی الصحیفة السجادیه اثر فیض کاشانی[۳۱] و شرح الصحیفة السجادیه نوشته عزالدین جزائری[۳۲] توضیح داده شده است.

متن و ترجمه

دعای بیستم صحیفه سجادیه

مـتـن ترجمه[۳۳]
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَرْضِيِّ الْأَفْعَالِ

(۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَلِّغْ بِإِیمَانِی أَکمَلَ الْإِیمَانِ، وَ اجْعَلْ یقِینِی أَفْضَلَ الْیقِینِ، وَ انْتَهِ بِنِیتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیاتِ، وَ بِعَمَلِی إِلَی أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ.
(۲) اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِک نِیتِی، وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَک یقِینِی، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِک مَا فَسَدَ مِنِّی.
(۳) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی مَا یشْغَلُنِی الِاهْتِمَامُ بِهِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تَسْأَلُنِی غَداً عَنْهُ، وَ اسْتَفْرِغْ أَیامِی فِیمَا خَلَقْتَنِی لَهُ، وَ أَغْنِنِی وَ أَوْسِعْ عَلَی فِی رِزْقِک، وَ لَا تَفْتِنِّی بِالنَّظَرِ، وَ أَعِزَّنِی وَ لَا تَبْتَلِینِّی بِالْکبْرِ، وَ عَبِّدْنِی لَک وَ لَا تُفْسِدْ عِبَادَتِی بِالْعُجْبِ، وَ أَجْرِ لِلنَّاسِ عَلَی یدِی الْخَیرَ وَ لَا تَمْحَقْهُ بِالْمَنِّ، وَ هَبْ لِی مَعَالِی الْأَخْلَاقِ، وَ اعْصِمْنِی مِنَ الْفَخْرِ.
(۴) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا تَرْفَعْنِی فِی النَّاسِ دَرَجَةً إِلَّا حَطَطْتَنِی عِنْدَ نَفْسِی مِثْلَهَا، وَ لَا تُحْدِثْ لِی عِزّاً ظَاهِراً إِلَّا أَحْدَثْتَ لِی ذِلَّةً بَاطِنَةً عِنْدَ نَفْسِی بِقَدَرِهَا.
(۵) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ مَتِّعْنِی بِهُدًی صَالِحٍ لَا أَسْتَبْدِلُ بِهِ، وَ طَرِیقَةِ حَقٍّ لَا أَزِیغُ عَنْهَا، وَ نِیةِ رُشْدٍ لَا أَشُک فِیهَا، وَ عَمِّرْنِی مَا کانَ عُمُرِی بِذْلَةً فِی طَاعَتِک، فَإِذَا کانَ عُمُرِی مَرْتَعاً لِلشَّیطَانِ فَاقْبِضْنِی إِلَیک قَبْلَ أَنْ یسْبِقَ مَقْتُک إِلَی، أَوْ یسْتَحْکمَ غَضَبُک عَلَی.
(۶) اللَّهُمَّ لَا تَدَعْ خَصْلَةً تُعَابُ مِنِّی إِلَّا أَصْلَحْتَهَا، وَ لَا عَائِبَةً أُوَنَّبُ بِهَا إِلَّا حَسَّنْتَهَا، وَ لَا أُکرُومَةً فِی نَاقِصَةً إِلَّا أَتْمَمْتَهَا.
(۷) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَبْدِلْنِی مِنْ بِغْضَةِ أَهْلِ الشَّنَآنِ الْمَحَبَّةَ، وَ مِنْ حَسَدِ أَهْلِ الْبَغْی الْمَوَدَّةَ، وَ مِنْ ظِنَّةِ أَهْلِ الصَّلَاحِ الثِّقَةَ، وَ مِنْ عَدَاوَةِ الْأَدْنَینَ الْوَلَایةَ، وَ مِنْ عُقُوقِ ذَوِی الْأَرْحَامِ الْمَبَرَّةَ، وَ مِنْ خِذْلَانِ الْأَقْرَبِینَ النُّصْرَةَ، وَ مِنْ حُبِّ الْمُدَارِینَ تَصْحِیحَ الْمِقَةِ، وَ مِنْ رَدِّ الْمُلَابِسِینَ کرَمَ الْعِشْرَةِ، وَ مِنْ مَرَارَةِ خَوْفِ الظَّالِمِینَ حَلَاوَةَ الْأَمَنَةِ.
(۸) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ لِی یداً عَلَی مَنْ ظَلَمَنِی، وَ لِسَاناً عَلَی مَنْ خَاصَمَنِی، وَ ظَفَراً بِمَنْ عَانَدَنِی، وَ هَبْ لِی مَکراً عَلَی مَنْ کایدَنِی، وَ قُدْرَةً عَلَی مَنِ اضْطَهَدَنِی، وَ تَکذِیباً لِمَنْ قَصَبَنِی، وَ سَلَامَةً مِمَّنْ تَوَعَّدَنِی، وَ وَفِّقْنِی لِطَاعَةِ مَنْ سَدَّدَنِی، وَ مُتَابَعَةِ مَنْ أَرْشَدَنِی.
(۹) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ سَدِّدْنِی لِأَنْ أُعَارِضَ مَنْ غَشَّنِی بِالنُّصْحِ، وَ أَجْزِی مَنْ هَجَرَنِی بِالْبِرِّ، وَ أُثِیبَ مَنْ حَرَمَنِی بِالْبَذْلِ، وَ أُکافِی مَنْ قَطَعَنِی بِالصِّلَةِ، وَ أُخَالِفَ مَنِ اغْتَابَنِی إِلَی حُسْنِ الذِّکرِ، وَ أَنْ أَشْکرَ الْحَسَنَةَ، وَ أُغْضِی عَنِ السَّیئَةِ.
(۱۰) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیةِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کظْمِ الغَیظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَینِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِینِ الْعَرِیکةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّیرَةِ، وَ سُکونِ الرِّیحِ، وَ طِیبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَةِ، وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْک التَّعْییرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیرِ وَ إِنْ کثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ اسْتِکثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْی الْمُخْتَرَعِ.
(۱۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ أَوْسَعَ رِزْقِک عَلَی إِذَا کبِرْتُ، وَ أَقْوَی قُوَّتِک فِی إِذَا نَصِبْتُ، وَ لَا تَبْتَلِینِّی بِالْکسَلِ عَنْ عِبَادَتِک، وَ لَا الْعَمَی عَنْ سَبِیلِک، وَ لَا بِالتَّعَرُّضِ لِخِلَافِ مَحَبَّتِک، وَ لَا مُجَامَعَةِ مَنْ تَفَرَّقَ عَنْک، وَ لَا مُفَارَقَةِ مَنِ اجْتَمَعَ إِلَیک.
(۱۲) اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَصُولُ بِک عِنْدَ الضَّرُورَةِ، وَ أَسْأَلُک عِنْدَ الْحَاجَةِ، وَ أَتَضَرَّعُ إِلَیک عِنْدَ الْمَسْکنَةِ، وَ لَا تَفْتِنِّی بِالاسْتِعَانَةِ بِغَیرِک إِذَا اضْطُرِرْتُ، وَ لَا بِالْخُضُوعِ لِسُؤَالِ غَیرِک إِذَا افْتَقَرْتُ، وَ لَا بِالتَّضَرُّعِ إِلَی مَنْ دُونَک إِذَا رَهِبْتُ، فَأَسْتَحِقَّ بِذَلِک خِذْلَانَک وَ مَنْعَک وَ إِعْرَاضَک، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
(۱۳) اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَا یلْقِی الشَّیطَانُ فِی رُوعِی مِنَ التَّمَنِّی وَ التَّظَنِّی وَ الْحَسَدِ ذِکراً لِعَظَمَتِک، وَ تَفَکراً فِی قُدْرَتِک، وَ تَدْبِیراً عَلَی عَدُوِّک، وَ مَا أَجْرَی عَلَی لِسَانِی مِنْ لَفْظَةِ فُحْشٍ أَوْ هُجْرٍ أَوْ شَتْمِ عِرْضٍ أَوْ شَهَادَةِ بَاطِلٍ أَوِ اغْتِیابِ مُؤْمِنٍ غَائِبٍ أَوْ سَبِّ حَاضِرٍ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِک نُطْقاً بِالْحَمْدِ لَک، وَ إِغْرَاقاً فِی الثَّنَاءِ عَلَیک، وَ ذَهَاباً فِی تَمْجِیدِک، وَ شُکراً لِنِعْمَتِک، وَ اعْتِرَافاً بِإِحْسَانِک، وَ إِحْصَاءً لِمِنَنِک.
(۱۴) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا أُظْلَمَنَّ وَ أَنْتَ مُطِیقٌ لِلدَّفْعِ عَنِّی، وَ لَا أَظْلِمَنَّ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَی الْقَبْضِ مِنِّی، وَ لَا أَضِلَّنَّ وَ قَدْ أَمْکنَتْک هِدَایتِی، وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِک وُسْعِی، وَ لَا أَطْغَینَّ وَ مِنْ عِنْدِک وُجْدِی.
(۱۵) اللَّهُمَّ إِلَی مَغْفِرَتِک وَفَدْتُ، وَ إِلَی عَفْوِک قَصَدْتُ، وَ إِلَی تَجَاوُزِک اشْتَقْتُ، وَ بِفَضْلِک وَثِقْتُ، وَ لَیسَ عِنْدِی مَا یوجِبُ لِی مَغْفِرَتَک، وَ لَا فِی عَمَلِی مَا أَسْتَحِقُّ بِهِ عَفْوَک، وَ مَا لِی بَعْدَ أَنْ حَکمْتُ عَلَی نَفْسِی إِلَّا فَضْلُک، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَفَضَّلْ عَلَی.
(۱۶) اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِی بِالْهُدَی، وَ أَلْهِمْنِی التَّقْوَی، وَ وَفِّقْنِی لِلَّتِی هِی أَزْکی، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا هُوَ أَرْضَی.
(۱۷) اللَّهُمَّ اسْلُک بی‌الطَّرِیقَةَ الْمُثْلَی، وَ اجْعَلْنِی عَلَی مِلَّتِک أَمُوتُ وَ أَحْیا.
(۱۸) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتِّعْنِی بِالاقْتِصَادِ، وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ السَّدَادِ، وَ مِنْ أَدِلَّةِ الرَّشَادِ، وَ مِنْ صَالِحِ الْعِبَادِ، وَ ارْزُقْنِی فَوْزَ الْمَعَادِ، وَ سلَامَةَ الْمِرْصَادِ.
(۱۹) اللَّهُمَّ خُذْ لِنَفْسِک مِنْ نَفْسِی مَا یخَلِّصُهَا، وَ أَبْقِ لِنَفْسِی مِنْ نَفْسِی مَا یصْلِحُهَا، فَإِنَّ نَفْسِی هَالِکةٌ أَوْ تَعْصِمَهَا.
(۲۰) اللَّهُمَّ أَنْتَ عُدَّتِی إِنْ حَزِنْتُ، وَ أَنْتَ مُنْتَجَعِی إِنْ حُرِمْتُ، وَ بِک اسْتِغَاثَتِی إِنْ کرِثْتُ، وَ عِنْدَک مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ، وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاحٌ، وَ فِیمَا أَنْکرْتَ تَغْییرٌ، فَامْنُنْ عَلَی قَبْلَ الْبَلَاءِ بِالْعَافِیةِ، وَ قَبْلَ الْطَّلَبِ بِالْجِدَةِ، وَ قَبْلَ الضَّلَالِ بِالرَّشَادِ، وَ اکفِنِی مَئُونَةَ مَعَرَّةِ الْعِبَادِ، وَ هَبْ لِی أَمْنَ یوْمِ الْمَعَادِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الْإِرْشَادِ.
(۲۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ادْرَأْ عَنِّی بِلُطْفِک، وَ اغْذُنِی بِنِعْمَتِک، وَ أَصْلِحْنِی بِکرَمِک، وَ دَاوِنِی بِصُنْعِک، وَ أَظِلَّنِی فِی ذَرَاک، وَ جَلِّلْنِی رِضَاک، وَ وَفِّقْنِی إِذَا اشْتَکلَتْ عَلَی الْأُمُورُ لِأَهْدَاهَا، وَ إِذَا تَشَابَهَتِ الْأَعْمَالُ لِأَزْکاهَا، وَ إِذَا تَنَاقَضَتِ الْمِلَلُ لِأَرْضَاهَا.
(۲۲) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَوِّجْنِی بِالْکفَایةِ، وَ سُمْنِی حُسْنَ الْوِلَایةِ، وَ هَبْ لِی صِدْقَ الْهِدَایةِ، وَ لَا تَفْتِنِّی بِالسَّعَةِ، وَ امْنَحْنِی حُسْنَ الدَّعَةِ، وَ لَا تَجْعَلْ عَیشِی کدّاً کدّاً، وَ لَا تَرُدَّ دُعَائِی عَلَی رَدّاً، فَإِنِّی لَا أَجْعَلُ لَک ضِدّاً، وَ لَا أَدْعُو مَعَک نِدّاً.
(۲۳) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ امْنَعْنِی مِنَ السَّرَفِ، وَ حَصِّنْ رِزْقِی مِنَ التَّلَفِ، وَ وَفِّرْ مَلَکتِی بِالْبَرَکةِ فِیهِ، وَ أَصِبْ بی‌سَبِیلَ الْهِدَایةِ لِلْبِرِّ فِیمَا أُنْفِقُ مِنْهُ.
(۲۴) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اکفِنِی مَئُونَةَ الِاکتِسَابِ، وَ ارْزُقْنِی مِنْ غَیرِ احْتِسَابٍ، فَلَا أَشْتَغِلَ عَنْ عِبَادَتِک بِالطَّلَبِ، وَ لَا أَحْتَمِلَ إِصْرَ تَبِعَاتِ الْمَکسَبِ.
(۲۵) اللَّهُمَّ فَأَطْلِبْنِی بِقُدْرَتِک مَا أَطْلُبُ، وَ أَجِرْنِی بِعِزَّتِک مِمَّا أَرْهَبُ.
(۲۶) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ صُنْ وَجْهِی بِالْیسَارِ، وَ لَا تَبْتَذِلْ جَاهِی بِالْإِقْتَارِ فَأَسْتَرْزِقَ أَهْلَ رِزْقِک، وَ أَسْتَعْطِی شِرَارَ خَلْقِک، فَأَفْتَتِنَ بِحَمْدِ مَنْ أَعْطَانِی، و أُبْتَلَی بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنِی، وَ أَنْتَ مِنْ دُونِهِمْ وَلِی الْإِعْطَاءِ وَ الْمَنْعِ.
(۲۷) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ ارْزُقْنِی صِحَّةً فِی عِبَادَةٍ، وَ فَرَاغاً فِی زَهَادَةٍ، وَ عِلْماً فِی اسْتِعْمَالٍ، وَ وَرَعاً فِی إِجْمَالٍ.
(۲۸) اللَّهُمَّ اخْتِمْ بِعَفْوِک أَجَلِی، وَ حَقِّقْ فِی رَجَاءِ رَحْمَتِک أَمَلِی، وَ سَهِّلْ إِلَی بُلُوغِ رِضَاک سُبُلِی، وَ حَسِّنْ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی عَمَلِی.
(۲۹) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ نَبِّهْنِی لِذِکرِک فِی أَوْقَاتِ الْغَفْلَةِ، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِطَاعَتِک فِی أَیامِ الْمُهْلَةِ، وَ انْهَجْ لِی إِلَی مَحَبَّتِک سَبِیلًا سَهْلَةً، أَکمِلْ لِی بِهَا خَیرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ.
(۳۰) اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، کأَفْضَلِ مَا صَلَّیتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ خَلْقِک قَبْلَهُ، وَ أَنْتَ مُصَلٍّ عَلَی أَحَدٍ بَعْدَهُ، وَ «آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً»، وَ قِنِی بِرَحْمَتِک «عَذابَ النَّارِ».

دعای آن حضرت است در مکارم‌ اخلاق و اعمال پسندیده

(۱) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و ایمانم را به کامل‌ترین ایمان رسان و یقینم را برترین یقین قرار ده و نیتّم را به بهترین نیّت‌ها و عملم را به بهترین اعمال پایان بخش.

(۲) خدایا! نیّتم را به لطفت کامل گردان و یقینم را به رحمتت در گردونۀ صحّت و سلامت قرار ده و فسادم را به قدرتت اصلاح کن.

(۳) خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا از آنچه توجّه به آن دچار سرگرمی و مشغولیّت می‌کند، باز دار؛ و در اموری به کار گیر که فردای قیامت در ارتباط با آن از من بازپرسی می‌کنی؛ و روزگارم را در اهدافی که مرا به خاطر آن به وجود آوردی پایان ده؛ و مرا توانگر کن و روزیت را بر من بگستران و مرا به چشم‌داشت نسبت به آنچه در دست این و آن است دچار مکن و ارجمندم ساز؛ و مرا به سرکشی و گردن کشی، گرفتار مساز؛ و بر مدار بندگی‌ات قرار ده و عبادتم را به خودپسندی تباه مکن و خیر و نیکی را به دست من برای تمام مردم جاری ساز و آن را با آلوده شدن به منّت نابود مکن و اخلاق شریفه و بلند مرتبه به من ببخش و از فخرفروشی نگاهم دار.

(۴) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و درجه و مرتبه‌ مرا نزد مردم بلند مکن، مگر آن‌که به همان اندازه نزد خودم پَست گردانی؛ و عزّت آشکاری برایم ایجاد مکن، مگر آن‌که به همان اندازه، خواری باطنی برایم ایجاد کنی.

(۵) خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و مرا به هدایتی شایسته بهره‌مند ساز که آن را با روشی دیگر جابجا نکنم و راه حقّی نصیبم کن که از آن منحرف نشوم و نیّت استواری به من عنایت کن که در آن شک نورزم؛ و مرا زنده دار، مادامی که عمرم در طاعت تو به کار رود؛ و هنگامی‌که عمرم بخواهد چراگاه شیطان شود، جانم را بستان؛ پیش از آن‌که دشمنی و نفرتت بر من پیشی گیرد، یا خشمت نسبت به من پابرجا و استوار شود.

(۶) خدایا! خصلت قابل سرزنشی را در وجود من وامگذار، جز این که اصلاحش کنی و عیب قابل سرزنشی را در عرصه گاه حیاتم رها مکن، جز این که نیکویش گردانی؛ و کرامتی را در من ناقص مگذار، جز این که کاملش فرمایی.

(۷) خدایا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و [این خصلت‌هایی که می‌شمارم، به نفع من] تغییر ده: شدت کینۀ دشمنان را به محبّت و حسد متجاوزان را به مودّت و بدگمانی و تهمت اهل صلاح را به اطمینان و دشمنی نزدیکان را به دوستی و مخالفت خویشان را به خوش‌رفتاری و تنها و بی‌یار گذاشتن نزدیکان را به یاری و دوستی فریبکاران را به درست شدن دوستی و ردّ کردن هم‌نشینان را به رفتاری کریمانه و تلخی ترس از ستمکاران را به شیرینی امنیّت.

(۸)خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا بر کسی که به من ستم می‌کند چیره و بر ضدّ کسی که با من به مجادله برمی‌خیزد زبان گویا و بر کسی که با من دشمنی می‌ورزد، پیروز قرار ده و علیه کسی که نیرنگم می‌زند، چاره‌جویی بخش؛ و در برابر کسی که به من ستم می‌کند قدرت عنایت کن؛ و علیه کسی که به من دشنام می‌دهد و غیبت می‌کند، توان تکذیب مرحمت فرما؛ و از دست کسی که مرا تهدید می‌کند، به سلامت دار؛ و از آن‌که مرا به راه صواب می‌برد، توفیق فرمان‌بری ده؛ و از آن‌که مرا به راه راست هدایت می‌کند، توفیق پیروی عنایت کن.

(۹) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا به این اموری که از تو می‌خواهم پایدار و استوار دار: ایستادن در برابر کسی که به من خیانت کرده، با سلاح نصیحت و خیرخواهی؛ پاداش دادن به کسی که از من دوری جسته، با نیکی و خوبی؛ جزا دادن به کسی که مرا از عطایش محروم ساخته، با بذل و بخشش؛ تلافی کردن نسبت به کسی که با من قطع رابطه کرده، با صله و پیوند؛ مخالفت ورزیدن با کسی که از من غیبت کرده، با نیکو یاد کردن از او؛ به جا آوردن سپاس، در برابر خوبی و چشم‌پوشی از بدی.

(۱۰) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا به زیور شایستگان بیارای و زینت پرهیزکاران را به من بپوشان‌ که زیور و زینت شایستگان و پرهیزکاران در این امور است: گسترش عدالت، فروخوردن خشم، خاموش کردن آتش فتنه، جمع کردن پراکنده‌شدگان، اصلاح بین مردم، آشکار کردن کارهای خوب مردم، پوشاندن عیوب انسان‌ها، نرم‌خویی، فروتنی، خوش‌رفتاری، آرامش، وقار، خوش‌اخلاقی، پیشی گرفتن به سوی فضیلت، انتخاب نیکی و احسان، ترک سرزنش، خوبی کردن به غیر مستحق، حق‌گویی گرچه سنگین باشد، اندک شمردن گفتار و کردار خوبم، هر چند زیاد باشد؛ و زیاد شمردن گفتار و رفتار بدم، هر چند اندک باشد؛ و همۀ این امور را به دوام اطاعتم از حضرتت و همراهی با مسلمانان و دست برداشتن از اهل بدعت و آنان که رأی ساختگی در دین را به کار می‌گیرند، کامل کن.

(۱۱) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و فراخ‌ترین روزی را، هنگامی‌که پیر شدم، برایم قرار ده؛ و نیرومندترین نیرویت را، زمانی که خسته و درمانده شدم، نصیبم کن؛ و مرا به سستی و کسالت از بندگی‌ات مبتلا نکن؛ و نه به نابینایی از شناخت راهت و نه به دچار شدن انحراف از دوستی‌ات و نه به همراهی کردن با کسی که از تو جدا شده و نه به جدا شدن از کسی که با تو همراه گشته.

(۱۲) خدایا! چنانم قرار ده که هنگام ضرورت با کمک حضرتت به دشمنان حمله کنم و به هنگام اقتضا و لزوم از تو بخواهم و زمان درماندگی و مسکنت، به درگاه تو بنالم؛ و مرا به این امور امتحان مکن: کمک خواستن از غیر خودت، هنگامی‌که تنگدست و ناچار شوم؛ به خاکساری و فروتنی در برابر ما سوای وجودت، زمانی که به تهی‌دستی گرفتار آیم؛ و زاری کردن به درگاه غیر حضرتت، وقتی که دچار ترس شوم تا به خاطر این امور مستحق خواری و منع نعمت و روی‌گردانی و بی‌اعتنایی از جانب تو گردم؛ ای مهربان‌ترین مهربانان!

(۱۳) خدایا! آنچه شیطان از آرزوی باطل و بدگمانی و حسد در دل من می‌اندازد، همه را یاد بزرگی‌ات و اندیشه در قدرتت و تصمیم و طرح علیه دشمنت قرار ده؛ و آنچه بر زبانم جاری می‌کند، از فحش و بدگویی یا ناسزا به ناموس مردم یا گواهی دادن باطل یا غیبت مؤمن غایبی یا دشنام به حاضری و آنچه شبیه اینهاست، همه را سخن به حمد و سپاست و مبالغه در ثنایت و فرو رفتن در تعظیمت و شکر نعمتت و اقرار به احسانت و شمردن نعمت‌هایت قرار ده.

(۱۴) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و بر من ستم نشود، در حالی¬که به دفعش از من توانایی؛ و بر دیگری ستم نکنم، در حالی¬که بر نگاه داشتنش از من قادری؛ و گمراه نشوم در حالی که بر هدایت من نیرومندی؛ و تهی دست نشوم، در حالی که فراخی روزی من نزد توست؛ و طغیان نکنم، در حالی که توانگری من از جانب توست.


(۱۵) خدایا! به سوی آمرزشت آمدم و به جانب بخششت روی کردم و به گذشتت مشتاقم و به احسانت اعتماد کردم؛ چیزی نزد من نیست که به خاطر آن سزاوار بخششت شوم؛ و پس از این¬که بر ضد خود داوری کردم، به این نتیجه رسیدم که چیزی جز احسانت برایم نیست؛ پس بر محمّد و آلش درود فرست و به من احسان کن.

(۱۶) خدایا! به هدایت، گویایم کن و تقوا را به من الهام فرما و به پاکیزه‌ترین روش توفیقم ده و به اموری که پسندیده‌تر است به کارم گیر.

(۱۷) خدایا! مرا به برترین راه ببر و مرا بر آیینت قرار ده که بر اساس آن بمیرم و بر مبنای آن زنده باشم.

(۱۸) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا در تمام امور زندگی از میانه‌روی بهره‌مند کن و اهل صواب و درستی و از زمره راهنمایان به خیر و از بندگان شایسته‌ات قرار ده؛ و رستگاری روز قیامت و سلامت از کمینگاه عذاب را روزی‌ام کن.

(۱۹) خدایا! از نَفْس من آنچه که او را رهایی و نجات می‌دهد، برای خود دریافت کن و برای نفس من از نفس من، آنچه که او را اصلاح می‌کند، باقی گذار؛ همانا نفس من در معرض هلاکت است، مگر این که تو حفظش کنی.

(۲۰) خدایا! اگر اندوهگین شوم، تو ذخیره و مایۀ دل‌خوشی منی؛ و اگر از هر دری محرومم کنند، تو محلّ رفت و آمد منی؛ و اگر در فشار و سختی قرار گیرم، کمک خواهی¬ام از وجود توست؛ و آنچه از دستم رود، عوض و بدلش نزد توست؛ و برای هر چه فاسد شود، مایۀ اصلاح پیش توست؛ و هر آنچه را ناپسند داری، تغییرش به دست توست؛ خدایا! پیش از بلا، به تندرستی و عافیت؛ و قبل از درخواست، به توانگری؛ و پیش از گمراهی، به هدایت بر من منّت گذار؛ و مرا از سختی و دشواری آزار بندگان بازدار و ایمنی روز قیامت را نصیبم کن و ارشاد کردن نیکو و خوب را به من عطا فرما.

(۲۱)خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست، شرور را به لطف خود از من برطرف کن و به نعمتت مرا پرورش ده و به بزرگواری‌ات مرا اصلاح کن و به احسانت مرا مداوا فرما و در سایۀ پناهت جای ده و خلعت خشنودی‌ات را بر من بپوشان؛ و زمانی که امور بر من مبهم و مشکل شود، به هدایت آمیزترینش و هنگامی‌که اعمال برایم مشتبه شود، به پاکیزه‌ترینش و چون آیین‌ها دچار اختلاف شوند، به پسندیده‌ترینش، موفقم دار.

(۲۲) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و تارک وجودم را به تاج توانایی و لیاقت بیارای و به حسن سرپرستی، بلند مرتبه‌ام گردان و مرا هدایت راستین ببخش و به گشایش در امور زندگی آزمایشم مکن و آرامش نیکو به من عطا فرما و زندگی‌ام را دشوار و سخت قرار مده و دعایم را به من بر مگردان، برگرداندنی تلخ و ناهنجار؛ همانا من برای تو ضدی در اعتقادم قرار نمی‌دهم و با تو همانند و شبیهی نمی‌خوانم.

(۲۳) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا از زیاده‌روی بازدار و روزی¬ام را از خسارت و تباهی نگاه دار و دارایی‌ام را به برکت در آن افزون کن و مرا برای خیر و نیکی در آنچه از آن مال هزینه می‌کنم، به راه هدایت برسان.

(۲۴) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا از سختی و دشواری کسب ‌و کار بازدار و روزی‌ام را از جایی که گمان نمی‌برم، عنایت فرما؛ تا در راه به دست آوردن روزی از بندگی‌ات باز نمانم و سنگینی ناسالمی و ناهنجاری کسب را به دوش نکشم.

(۲۵) خدایا! آنچه را می‌طلبم، به قدرتت برایم فراهم کن؛ و از آنچه می‌ترسم، به عزّتت پناهم ده.

(۲۶) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و آبرویم را به توانگری حفظ کن و قدر و منزلتم را به تنگدستی پست مفرما که از روزی‌خوارانت روزی بخواهم و از بَدان و اشرار آفریده‌هایت، عطایی درخواست کنم؛ تا به سپاسگزاری کسی که عطایم می‌کند، گرفتار شوم؛ و به سرزنش کسی که از عطا کردن به من باز می‌ایستد، دچار گردم؛ و حال آن‌که تو متولّی بخشش و بازدارندگی من هستی، نه دیگران.

(۲۷) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و صحت و سلامتی که در عبادت هزینه شود، آسایش و فراغتی که در فضای زهد به کارم آید و دانش و معرفتی که در عمل به کار گرفته شود و پارسایی و تقوایی که از افراط و تفریط دور باشد، روزی من کن.

(۲۸) خدایا! مدّت عمرم را به عفو و بخششت پایان ده و آرزویم را در امید به رحمتت تحقّق ده و راه‌هایم را برای رسیدن به خشنودی‌ات هموار ساز و در تمام احوال، کردارم را نیکو گردان.

(۲۹) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا در اوقات بی‌خبری برای یادت بیداری ده و در روزگار مهلت برای فرمان برداری‌ات به کار گیر و برایم راه آسانی به سوی محبّتت باز و هموار کن و به سبب آن، خیر دنیا و آخرت را برایم کامل ساز.

(۳۰) خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست، مانند برترین درودی که پیش از او بر یکی از بندگانت فرستادی و پس از او بر یکی از آفریده‌هایت می‌فرستی و ما را در دنیا و آخرت خیر و خوبی عطا کن و مرا به رحمتت از شکنجۀ آتش حفظ فرما.

پانویس

  1. خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص۱۳؛ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷.
  2. ترجمه دعای مکارم الاخلاق پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
  3. قاسم‌پیوندی، «سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق»، ص۳-۴.
  4. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶، ص۱۸۳.
  5. خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ص.
  6. فلسفی، شرح دعای مکارم الاخلاق، ج۱، ص۶-۷.
  7. خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸، ج۱، ص۱۳.
  8. خاتمی، آینه مکارم، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۱۳.
  9. ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷.
  10. ترجمه و شرح دعای بیستم صحیفه سجادیه، سایت عرفان.
  11. متن دعا
  12. متن دعا
  13. متن دعا
  14. متن دعا
  15. متن دعا
  16. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱؛ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.
  17. متن دعا
  18. متن دعا
  19. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱؛ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.
  20. شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق سایت دارالمبلغین فلسفی.
  21. شرح دعای مکارم الاخلاق پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت الله مصباح یزدی.
  22. نورالافاق شرح دعای مکارم الاخلاق پایگاه اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های ایران.
  23. آینه مکارم شرح دعای مکارم الاخلاق یایگاه ویکی‌نور.
  24. انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۶ ص۱۷۱-۳۵۱.
  25. ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۰۷-۲۸۳.
  26. فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۱۵-۳۲۷.
  27. مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۳، ص۲۵۵-۴۴۰.
  28. مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۲۴۶-۲۸۱.
  29. دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۵-۲۶۴.
  30. فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۳۱-۵۴۴.
  31. فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۷ق، ص۴۷-۵۱.
  32. جزایری، شرح الصحیفة السجادیه، ۱۴۰۲، ص۱۱۱-۱۲۱.
  33. ترجمه از شیخ حسین انصاریان.

منابع

  • انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش.
  • ترجمه دعای مکارم الاخلاق پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.
  • جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق.
  • خاتمی، روح‌الله، آینه مکارم، تهران، نشر زلال، ۱۳۶۸ش.
  • دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
  • ذوعلم، محمدحسین، نورالافاق: شرح دعای مکارم الاخلاق، تهران، انتشارات علی‌اکبر علمی، ۱۳۷۰ق.
  • فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
  • فلسفی، محمدتقی، شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۰.
  • فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
  • فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق.
  • قاسم پیوندی، زهرا و سیدمحمدرضا ابن الرسول و محمد خاقانی، «سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق»، در مجله علوم حدیث، شماره ۷۳، ۱۳۹۳ش.
  • مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، درس‌های مکارم الاخلاق پایگاه اطلاع‌رسانی آثار آیت الله مصباح یزدی.
  • مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
  • ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.

پیوند به بیرون