حسین حلی

مقاله قابل قبول
پیوند کم
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
کپی‌کاری از منابع خوب
استناد ناقص
شناسه ناقص
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از حسين حلّى)
شناسنامه
زادروز۱۳۰۹ق
شهر تولدنجف
کشور تولدعراق
تاریخ درگذشت۴ شوال ۱۳۹۴ق
آرامگاهنجف
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتیدآقا ضیاء عراقی و میرزا محمدحسین نائینی
شاگردانسید علی سیستانی، سید محمدسعید حکیم، سید محمدتقی حکیم، حسن سعید تهرانی و...
تألیفاتاصول الفقه، رسالة فی اخذ الاجرة علی‌ الواجبات، رسالة فی‌ الحاق ولد الشبهة بالزواج الدائم، رسالة فی حکم بیع جلد الضب و طهارته و قبوله التذکیة و...


شیخ حسین حلّی فقیه شیعه قرن چهاردهم، از شاگردان میرزا محمدحسین نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی بود. او استاد سید محمدتقی حکیم، سید محمدسعید حکیم و سید رضی شیرازی بوده است.

زندگی‌نامه

حسین در حدود ۱۳۰۹ق در نجف به دنیا آمد. وی اهل عیفار (منطقه‌ای در عراق، در نزدیکی حلّه) و از طایفه‌ طُفَیل بود. پدرش، علی‌ بن حسین حلی (متوفی ۱۳۴۴ق) عالمی پرهیزکار بود که در جوانی حلّه را ترک کرده، در نجف سکونت گزید.[۱] حسین برادر شاعر و فاضلی به نام حسن داشت که از وی بزرگ‌تر بود و در ۱۳۳۷ در جوانی براثر بیماری درگذشت. از او دو اثر، کتاب فی علم‌الصرف و دیوان شعر، باقی مانده است.[۲]

حسین حلّی در ۴ شوال سال ۱۳۹۴ق[۳] در نجف درگذشت.[۴] قبر وی در حجره شماره ۲۱ صحن حرم امام علی(ع) قرار دارد.[۵] او را پرهیزکار، خوش‌خلق و متواضع توصیف کرده و گفته‌اند که از ریاست و زعامت دوری می‌جست.[۶]

فعالیت‌های علمی و فضایل اخلاقی

شیخ حسین حلی و سید محسن حکیم

حسین از کودکی به تحصیل علوم حوزوی روی آورد و پس از طی دوره مقدمات، به تحصیل در دوره سطوح عالی مشغول شد. مهم‌ترین و اصلی‌ترین استاد او در این مرحله میرزا محمدحسین نائینی بود که حلّی مدتی طولانی در جلسات درس وی حضور یافت و از شاگردان برجسته و نزدیک او بود. حلّی مدتی نیز در جلسات درس آقا ضیاء الدین عراقی شرکت کرد.[۷]

وی فردی دقیق، مسلط بر مبانی فقهی و اصولی گوناگون و خوش‌بیان بود و بسیار عمیق و محققانه و به شکل دسته‌بندی شده و منظم تدریس می‌کرد.[۸]

آية الله حاج شيخ حسين حلّى مرد علم و عمل بود...دنيا گريز بود و قدمى به‌سوى رياست بر نمی‌داشت...ايشان واقعا آيتى بود الهى، و استوانه علم و تقوى و درايت، وتحقيقا نمونه علاّمه حلّى در وسعت علم و اطّلاع. و حقّا در فقه و اصول در نجف بی‌نظير بود... از منفردين و متفرّدين در علم و تقوى و زهد و اعراض از رياست‏‌هاى دنيوى بود. مرد محقّق و شاخصى بود كه همه علماء به علم و فهم و درايت او نيازمند بودند. [۹]علامه طهرانی از شاگردان شیخ حسین حلی نقل کرده که پدر ایشان در صحن مطهّر أمیر المؤمنین علیه السّلام در نجف أشرف إقامه نماز جماعت مى‌كرد و پس از فوت او از اقامه جماعت خودداری کرد و استاد خود، مرحوم نائینى را مقدّم داشت و پس از مرحوم آیة الله نائینى با آن‌که از بهترین شاگردان او بود، اما اقامه نماز را بجاى مرحوم نائینى قبول نکرد و آیة الله سید محسن طباطبائی حکیم إقامة جماعت نمودند. [۱۰]

شاگردان

حلّی شاگردان بسیاری پرورش داد، از جمله:

  1. سید علی حسینی سیستانی[۱۱]
  2. علی‌ بن اسدالله غروی تبریزی
  3. سید عزالدین‌ بن علی بحرالعلوم
  4. محمدآصف محسنی قندهاری[۱۲]
  5. سید رضی‌ شیرازی
  6. جعفر بن باقر آل‌ محبوبه
  7. سید محمدمهدی بجنوردی
  8. سید عبدالرسول جهرمی شیرازی
  9. ابراهیم‌ بن صفرعلی مشکینی
  10. حسن سعید تهرانی
  11. محمدتقی حکیم
  12. محمدسعید حکیم
  13. سیدحسن مرتضوی شاهرودی
  14. سید محمدحسین حسینی تهرانی

آثار

حلّی چندین اثر در فقه و اصول تألیف کرده است. برخی آثار فقهی او که تعدادی از آن‌ها درباره موضوعات جدید است، عبارت‌اند از:

  1. اصول الفقه
  2. رسالة فی اخذ الاجرة علی‌ الواجبات
  3. رسالة فی‌ الحاق ولد الشبهة بالزواج الدائم
  4. رسالة فی حکم بیع جلد الضَبّ و طهارته و قبوله التذکیة
  5. رسالة فی عمل اهل کل اُفق علی افقهم و حکم‌ المسافر بالطائرة من بلاد الی اخری
  6. رسالة فی معاملة الدینار بأزیدَ مِنه
  7. رسالة فی معاملة الیانَصیب و البیمة الشائعة فی هذا العَصْر
  8. رسالة فی‌ الوضع
  9. رسالة فی قاعدة الفراش
  10. رسالة فی قاعدة مَن مَلَک

نوشته دیگر وی السؤال و الجواب است. این اثر دو جلدی، درباره موضوعات گوناگون از جمله تفسیر، فقه، اصول فقه، لغت و ادبیات است. حلّی بر برخی آثار مهم نیز حاشیه نوشته است.[۱۳]

تقریرات درس حلی

شماری از شاگردان حلّی تقریرات درس‌های فقه و اصول او را تنظیم کرده‌اند.

  • مشهورترین آنها بُحُوث فقهیة، اثر عزالدین بحرالعلوم است. این اثر حاصل درس‌های حلّی درباره برخی مسائل جدید فقهی، از جمله بیمه، بلیت بخت‌ آزمایی، اوراق نقدی، عملیات بانکی، سرقفلی، احداث راه‌ها و خیابان‌های جدید، قاعده الزام و حقوق زوجیت و آثار وضعی آن است. مؤلف با بهره‌گیری از منابع جدید، نکاتی را به دروس حلّی افزوده و پاره‌ای از مباحث کتاب را با پرسش و استفتاء از حلّی تألیف کرده است.[۱۴] این اثر نخستین‌بار در ۱۳۸۴/ ۱۳۴۳ش در نجف و پس از آن، بارها در عراق، لبنان و ایران چاپ شد.
  • دلیل العروة‌ الوثقی، اثر حسن سعید تهرانی، یکی‌ دیگر از تقریرات دروس حلّی در مبحث طهارت است که بارها در عراق و ایران چاپ شده است.[۱۵]
  • بخش هشتم کتاب نموذج فی‌ الفقه الجعفری،[۱۶] اثر سید عباس مدرسی یزدی هم به تقریرات درس حلّی در مبحث بیع اختصاص دارد.

پانویس

  1. آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳-۲۸۴؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر، قسم ۴، ص۱۴۲۳-۱۴۲۴.
  2. آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر، قسم ۱، ص۴۱۴-۴۱۵؛آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج۹، قسم ۱، ص۲۴۱؛حلّی، قسم ۲، ص۲۰۲-۲۰۳.
  3. خدمات دینی و اجتماعی مدرسه شیخ حسین حلی.
  4. آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
  5. فتلاوی، مشاهیر المدفونین فی الصحن العلوی الشریف، ص۱۱۶-۱۱۷.
  6. آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
  7. آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم۲، ص۶۰۳؛ طباطبائی‌حکیم، ج۳، ص۵۴.
  8. آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳؛ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، قسم ۲، ص۶۰۳-۶۰۴؛ امینی، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۴۲.
  9. آیت نور، یادنامه علامه طهرانی، ۱۳۹۰ش. نشر علامه طباطبایی، ص۱۵۷
  10. طهرانی، ولایت فقیه در حکومت اسلام، ج۲، ص۳۴.https://maktabevahy.org/Document/Book/Details/53/ولایت-فقیه-در-حکومت-اسلام-ج2?page=32&search=شیخ%20حسین%20حلی
  11. «زندگی‌نامه حضرت آیت الله سید علی حسینی سیستانی»..
  12. مهدیزاده کابلی، ««محسنی، محمدآصف»،دانش‌نامه آریانا.
  13. آل‌محبوبه، ج۳، ص۲۸۳-۲۸۴؛ نیز رجوع کنید به موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۴، قسم ۱، ص۲۲۲-۲۲۳.
  14. بحرالعلوم، ص۱۱-۱۲.
  15. امینی، ۱۳۸۵ش، ص۱۷۰؛عواد، ج۱، ص۳۴۳.
  16. چاپ ۱۴۱۰/ ۱۳۶۸ش، قم.

منابع

  • آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
  • آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد، قسم ۱۴، ۱۴۰۴.
  • آل‌محبوبه، جعفربن باقر، ماضی النجف و حاضر‌ها، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
  • امینی، محمدهادی، معجم‌المطبوعات النجفیة: منذ دخول الطباعة الی النجف حتی الآن، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۶.
  • امینی، محمدهادی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، (نجف) ۱۴۱۳/۱۹۹۲.
  • بحرالعلوم، عزالدین، بحوث فقهیة من محاضرات آیة‌اللّه العظمی الشیخ حسین الحلّی، بغداد ۱۴۱۰.
  • حکیم، محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم ۱۴۱۸/۱۹۹۷.
  • حلّی، یوسف، تاریخ‌الحلة، نجف ۱۳۸۵/۱۹۶۵، چاپ افست قم ۱۳۷۲ش.
  • سبحانی، جعفر و دیگران، موسوعة طبقات الفقهاء، قم: مؤسسة الامام الصادق، ۱۴۱۸۱۴۲۴.
  • فتلاوی، کاظم عبود، مشاهیر المدفونین فی الصحن العلوی الشریف، قم، الاجتهاد، ایران، ۱۴۲۷ق.
  • طباطبائی حکیم، محمدسعید، المحکم فی اصول الفقه، قم ۱۴۱۴/۱۹۹۴.
  • عواد، کورکیس، معجم‌المؤلفین العراقیین فی القرنین التاسع عشر و العشرین، بغداد ۱۹۶۹.

پیوند به بیرون