آقا رضا همدانی

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از حاج‌آقا رضا همدانی)
آقا رضا همدانی
اطلاعات فردی
نام کاملآقارضا بن محمدهادی همدانی نجفی
لقبمحقق همدانی
تاریخ تولد۱۲۵۰ق
تاریخ وفات۱۳۲۲ق
محل دفنحرم عسکریین
شهر وفاتسامرا
اطلاعات علمی
استادانمیرزای شیرازیشیخ انصاریمیرزا محمد تقی شیرازی
شاگردانآقا بزرگ تهرانیسید محسن امینمحمد حسین کاشف الغطاءمحمد جواد بلاغی و...
محل تحصیلحوزه علمیه همدانحوزه علمیه نجف
تألیفاتذخیرة الأحکام • حاشیه بر مکاسب، ریاض‌، نجاة العباد و... • تقریرات درس میزای شیرازی در فقه(بیع و خیارات) و اصول و...


آقارضا همدانی نجفی (۱۲۵۰ق-۱۳۲۲ق) معروف به محقق همدانی از فقهای قرن سیزدهم. او از شاگردان خاص میرزای شیرازی در سامرا بود و پس از درگذشت وی، مرجعیت شیعیان را عهده‌دار شد. آقارضا با برخی فتاوای خاص و ویژگی‌های اخلاقی زبانزد بود. از او آثاری برجای مانده که بیشتر شرح، حواشی و تعلیقه بر آثار دیگران است. و رساله عملیه او «ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام» نام داشت. او در حرم عسکریین دفن شده است.

زندگی‌نامه و حیات علمی

ولادت آقا رضا همدانی در سال ۱۲۵۰ق در همدان است.[۱] او مقدمات علوم اسلامی را در حوزه علمیه همدان گذراند، سپس به نجف مهاجرت کرد و به درس شیخ مرتضی انصاری راه یافت. حاج آقا رضا سپس در درس میرزای شیرازی حاضر شد و پس از آن به‌همراه استادش راهی سامرا گردید و در آن شهر ساکن شد.[۲]

اساتید و شاگردان

مشهورترین اساتید همدانی عبارتند از:

  1. شیخ انصاری(متوفای ۱۲۸۱ق)
  2. سید محمدحسن شیرازی(متوفای ۱۳۱۲ق)
  3. میرزا محمدتقی شیرازی(متوفای ۱۳۳۸ق)
  4. میرزا حسن بن میرزا خلیل تهرانی نجفی(متوفای ۱۳۲۳ق).[۳]

وی شاگردان فراوانی نیز تربیت کرد که هر کدام از آن‌ها از عالمان و چهره‌های مطرح بودند. برخی از آنها عبارتند از:

  1. آقا بزرگ تهرانی صاحب الذریعه
  2. سید محسن امین صاحب اعیان الشیعة
  3. شیخ محمد یا احمد بن حسین بن محمد حسن صاحب جواهر(متوفای ۱۳۴۴ق)
  4. شیخ علی بن شیخ باقر بن صاحب‌جواهر‌
  5. شیخ احمد کاشف الغطاء‌
  6. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء(متوفای ۱۳۷۳ق)
  7. شیخ رضا بن محمد حسین بن محمد باقر بن محمد تقی، صاحب هدایة المسترشدین(متوفای ۱۳۶۲ق)
  8. شیخ عبدالحسین بن محمد تقی آل شیخ اسدالله کاظمی‌
  9. سید حسن صدر(متوفای ۱۳۵۴ق) صاحب کتاب تکملة أمل الآمل‌
  10. حاج محمدحسن کبّة‌
  11. سید کمال‌الدین، مشهور به میرزا آقا بن امیر محمدعلی رضوی خوانساری دولت‌آبادی(متوفای ۱۳۲۸ق)
  12. شیخ علی بن شیخ نصرالله همدانی(متوفای ۱۳۳۹ق) داماد آقا رضا همدانی‌
  13. شیخ علی بن شیخ ابراهیم قمی(متوفای ۱۲۷۲ق)
  14. شیخ ابوالقاسم بن محمدتقی قمی(متوفای ۱۳۵۳ق)
  15. شیخ محمدتقی مقدس تهرانی‌
  16. علی بن حسین طریحی نجفی(متوفای ۱۳۳۳ق)
  17. سید علی بن سید محمود، عموی صاحب أعیان الشیعة(متوفای ۱۳۲۸ق)
  18. سید مهدی بن حبیب‌الله حسینی شیرازی حائری(متوفای ۱۳۸۰ق)
  19. حاج میرزا باقر طباطبائی(متوفای ۱۳۶۶ق)
  20. شیخ جعفر بن شیخ راضی‌
  21. شیخ علی حلی‌
  22. شیخ محمدجواد بلاغی(متوفای ۱۳۵۲ق)
  23. شیخ حسین مغنیة عاملی‌
  24. شیخ منیر عسیران صیداوی عاملی‌
  25. سید مشکور طالقانی‌
  26. سید یوسف بن جواد موسوی عاملی شحوری‌.[۴]

وفات

همدانی در ۲۸ صفر ۱۳۲۲ق در ۷۲ سالگی در سامرا درگذشت[۵] و در حرم عسکریین مقابل قبر حکیمه دختر امام جواد دفن شد.[۶]

تألیفات

برخی از تألیفات آقا رضا همدانی به این شرح است:

  1. حاشیه بر رسائل یا «فوائد الرضویة علی الفوائد المرتضویة»‌
  2. شرح الشرائع یا مصباح الفقیه فی شرح شرائع الإسلام‌
  3. حاشیه بر مکاسب
  4. حاشیه بر ریاض‌
  5. تقریرات درس میرزای شیرازی از اول بیع تا آخر خیارات در یک مجلد بزرگ‌
  6. تقریرات بحث اصول میرزای شیرازی‌
  7. ذخیرة الأحکام فی مسائل الحلال و الحرام (رسالۀ عملی در عبادات، طهارت، صلاة، زکات، خمس و اعتکاف است.)
  8. حاشیه بر نجاة العباد‌
  9. کتاب الطهارة‌
  10. کتاب الصلاة‌
  11. کتاب الزکاة‌.[۷][۸]

مرجعیت دینی

پس از وفات میرزای شیرازی در سال ۱۳۱۲ق، زمانی که آقارضا در نجف به تدریس، تعلیم و تحقیق مشغول بود، مردم به او رجوع کرده و عده‌ای از خواص علما نیز از او خواستند که فتاوای خود را در اختیار مقلدان قرار دهد. ایشان به ناچار به کتاب نجاة العباد حاشیه و تعلیقه می‌زند، امّا با این حال مسئولیت‌ها و شؤونات ریاست و رهبری را نمی‌پسندید و به دشواری این مسئولیت را قبول می‌کند و زمان زیادی طول نمی‌کشد که به بیماری فراموشی مبتلا می‌شود و از فتوا دادن و پذیرش وجوهات خودداری می‌کند و صرفا به تدریس می‌پردازد.[۹]

برخی از آرای علمی

  1. ایشان در حجیت خبر، وثوق به صدور را میزان می‌دانست و برای همین، قائل به قول محقق حلی بود و محافظت بر موافقت با نظر مشهور را رعایت می‌کرد، اگر چه قائل به حجیت شهرت نبود.
  2. فقه رضوی را معتبر نمی‌دانست، به دلیل اینکه حدیث سلسلة الذهب را با همه شهرتش در این کتاب نیاورده است.
  3. در تطهیر، صرف اتصال به آب کثیر یا جاری را قبول نداشت، بلکه امتزاج را شرط می‌دانست.
  4. قائل بود که اگر جایی مأمورٌبه مضیق باشد و ضد آن، از عبادات موسع باشد، اگر فعل موسع را انجام دهد صحیح است اما به خاطر تأخیر مضیق، گناه کرده است.[۱۰]

ویژگی‌های اخلاقی

در اعیان الشیعه درباره خصوصیات اخلاقی وی این‌گونه آمده که به‌جای گفتار با عمل خویش به مردم و شاگردانش درس اخلاق و تعبد را می‌داد و کسی از او گناه صغیره‌ای مشاهده نکرد. دوری از غیبت، ساده‌زیستی، تواضع، دوری از خودنمایی، زهد را از صفات او بیان شده است.[۱۱]

سید محسن امین می‌گوید: یک بار که من قصد داشتم بدون وسیله و مرکب برای زیارت به کربلا حرکت کنم، آقا رضا همدانی به من گفت: من غبطه می‌خورم که شما پیاده برای زیارت می‌روید،‌ای کاش من هم قدرت داشتم و پیاده برای زیارت می‌آمدم.[۱۲]

پانویس

  1. همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۶ق، ص۱۵.
  2. میانجی، فقیه سامرا، ص۱۳۲.
  3. همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۶ق، ص۳۸.
  4. همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۶ق، ص۳۹-۴۱.
  5. میانجی، فقیه سامرا، ص۱۴۱.
  6. قمی، الفوائد الرضویه، ج۲، ص۸۳۴؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۱۹.
  7. همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۶ق، ص۴۳.
  8. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۲۳.
  9. همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۶ق، ص۴۲.
  10. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۲۲.
  11. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۲۰.
  12. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۲۰.

یادداشت

منابع

  • امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
  • قمی، عباس، الفوائد الرضویه، قم، بوستان کتاب.
  • میانجی، عبدالرحیم، فقیه سامرا(نگاهی به زندگی آیت‌الله حاج آقا رضا همدانی)، فرهنگ زیارت تابستان ۱۳۸۹ - شماره ۳ و ۴.
  • همدانی، آقا رضا بن محمدهادی، مصباح الفقیه، قم، ۱۴۱۶ق.

پیوند به بیرون