تذکرة القبور (کتاب)
| تذکرة القبور | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده: | ملا عبدالکریم گزی |
| تاریخ نگارش: | ۱۳۲۴ق |
| موضوع: | معرفی عالمان مدفون در اصفهان |
| زبان: | فارسی |
| مجموعه: | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر: | کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی |
| تاریخ نشر: | ۱۳۷۱ش |
تَذْکِرَةُ الْقُبور کتابی به زبان فارسی تألیف ملا عبدالکریم گزی (متوفای ۱۳۳۹ق) از عالمان قرن سیزدهم و چهاردهم قمری در اصفهان. نویسنده در این اثر به معرفی و شرح‌حال یکصد نفر از عالمان، عارفان و شاعرانی پرداخته که در اصفهان و توابع آن مدفون‌اند. ملا عبدالکریم، کتاب را در سال ۱۳۲۴ق نوشته و نخستین بار در همان سال، انتشار یافته است.
مؤلف
ملا عبدالکریم گزی اصفهانی از عالمان حوزه علمیه اصفهان که در حدود سال ۱۲۶۰ق متولد شد. وی در ۱۳ ذی‌الحجه سال ۱۳۳۹ق (۱۳۰۰ش) درگذشت و در تکیه کازرونی تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد. از او تألیفاتی بر جای مانده که مشهورترین آن کتاب «تذکرة القبور» است.[۱]
انگیزه تألیف
نویسنده در مقدمه کتاب، با اشاره به حدیث «کسی که قادر به زیارت ما نباشد، صالحان شیعه را زیارت کند»، هدف خود را این‌گونه توضیح می‌دهد که چون مقابر بی‌شماری از عالمان در اصفهان وجود دارد، ضمن شناساندن مواضع قبور، به احیای نام و معرفت زیارت آنان پرداخته و کتاب را به زبان عامیانه تألیف کرده است تا موجب بهره کامل مؤمنان قرار گیرد.[۲]
محتوا
مؤلف در اثر خویش که آن را در سال ۱۳۲۴ق نگاشته، به معرفی یکصد نفر از علمای مدفون در شهر اصفهان و اطراف آن پرداخته است. بخش‌های کتاب به این شرح است:
- در آداب و زیارت اهل قبور و اوقات آن
- چگونگی زیارت اهل قبور
- دعا کردن به اهل قبور
- امور مکروه در قبرستان
- ذکر قبور تخت فولاد اصفهان
- ذکر قبور سر قبر آقا
- معرفی مقبره مجلسی
- ذکر قبور دروازه طوقچی
- قبرستان آب‌بخشان
- مقبره سید محمدباقر شفتی
- مقبره میر سید حسن مدرس
- مقبره محمدابراهیم کلباسی
- قبور خارج از اصفهان
- اشعار و مثنویات آخوند گزی[۳]
پژوهش‌های پیرامون کتاب
تذکرة القبور پس از انتشار، مورد استقبال علما و عامه مردم واقع شده[۴] و افرادی که بر این کتاب حاشیه زده‌اند، عبارتند از:
- محمدعلی معلم حبیب‌آبادی
- جلال‌الدین همایی
- ملا حسینعلی صدیقین اصفهانی
- سید عبدالحجة بلاغی
- سید محمدرضا خراسانی
- محمدرضا حسام‌الواعظین اصفهانی.[۵]
سید مصلح‌الدین مهدوی در سال ۱۳۶۹ق، شخصیت‌های ذکر شده در کتاب را با ملحقات و اضافات، به هفتصد تن رساند و با نام «رجال اصفهان» منتشر کرد.[۶] [۷] وی بار دیگر کتاب را کامل‌تر ساخت و بیش از هزار نفر را در آن معرفی کرد و به نام «تذکرة القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان» در کتابفروشی ثقفی اصفهان به چاپ رساند.[۸]
سید محمود موسوی ده‌سرخی هم در شوال ۱۴۰۵ق، نسخه چاپ اول کتاب را با افزودن منابع و ترتیب اسامی به حروف الفبا چاپ کرد.[۹]
ویژگی‌ها
کتاب تذکرة القبور تنها به زندگی‌نامه عالمان و بزرگان شهر اصفهان نپرداخته و نام افرادی را که از دیگر شهرها کوچ کرده و در اصفهان درگذشتند نیز در بر می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌ها اینکه چون مؤلف به غیر از منابع مکتوب، از آگاهی‌ها و گفته‌های دیگران هم بهره برده، گاه اطلاعاتی به دست می‌دهد که در هیچ منبعی نمی‌توان یافت.[۱۰]
چاپ
این اثر، نخست در سال ۱۳۲۴ق و در زمان حیات مؤلف به چاپ رسید.[۱۱] [۱۲]
یکی از چاپ‌های کتاب در سال ۱۳۷۱ش است که به کوشش ناصر باقری بیدهندی در کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی انتشار یافت و اشعار ملاعبدالکریم گزی در پایان آن ضمیمه گردید.
پانویس
- ↑ گزی، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، ۱۳۲۸ش، ص۸.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۱۱و۱۲.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۶-۱۶۰.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۶.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۰، ص۹۶و۹۷.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
- ↑ دائرةالمعارف تشیع، ج۴، ص۱۹۶.
- ↑ گزی، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص۷.
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۴، ص۴۴.
منابع
- گزی، عبدالکریم، تذکرة القبور، به کوشش: ناصر باقری بیدهندی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
- گزی، عبدالکریم، رجال اصفهان یا تذکرة القبور، حاشیه‌نویس: سید مصلح‌الدین مهدوی، بی‌نا، ۱۳۲۸ش.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء.
- خرمشاهی و دیگران، دائرةالمعارف تشیع، تهران، حکمت، ۱۳۹۰ش.