الکنی و الالقاب (کتاب)

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
الکنی و الالقاب
اطلاعات کتاب
نویسندهشیخ عباس قمی
تاریخ نگارش۱۳۵۷ق
موضوعرجال
زبانعربی
مجموعه۳ جلد
اطلاعات نشر
ناشرکتابخانه صدر
تاریخ نشر۱۳۹۷ق


اَلْکُنیٰ وَ الْاَلْقاب کتابی به زبان عربی در سه جلد تألیف شیخ عباس قمی (درگذشت ۱۳۵۹ق). وی در این کتاب، به معرفی علمای مشهور شیعه و سنی و بسیاری از شعرا، ادبا و امرای نامدار پرداخته است. محدث قمی در خلال معرفی اشخاص، به نکات ادبی، اخلاقی، علمی و اشعار و لطایف هم اشاره می‌کند. این کتاب با عنوان مشاهیر دانشمندان اسلام به فارسی ترجمه شده و پژوهش‌هایی هم پیرامون آن صورت گرفته است.

معرفی نویسنده

عباس بن محمدرضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق) مشهور به شیخ عباس قمی و محدّث قمی عالم شیعه قرن چهاردهم قمری است. او محدّث، مورخ و خطیب بود. مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست. محدث قمی در سال ۱۳۵۹ ق در نجف درگذشت و در حرم علی بن ابی‌طالب(ع) دفن شد.

روش مؤلف

چنانکه محدث قمی در مقدمه الکنی و الالقاب نوشته در این کتاب به حالات مهم علمای شیعه و سنی، شعرا و همچنین ادبا و اُمَرایی که به کنیه یا لقب شهرت داشتند، بسنده کرده است. همچنین به فواید مهم علمی، ضبط دقیق نام افراد و اشعار فارسی توجه داشته و کسانی که به اسم مشهور بودند را هم آورده است.[۱] به گفته محمدهادی امینی در مقدمه تحقیق کتاب، شیخ عباس قمی در نگارش این کتاب از ۲۳۵ منبع استفاده کرده است.[۲]

تاریخ نگارش و محتوا

شیخ عباس قمی، الکُنی و الالقاب را در سال ۱۳۵۷ق در بعلبک و دو سال قبل از وفاتش نوشته است.[۳] به گفته آیت‌الله شبیری زنجانی، این کتاب به تحریر میرزا محمدعلی اردوبادی بوده است؛ اُردوبادی، مطالب و محتوای کتاب را به قلم خود به تحریر درآورد و شرط کرد که نامی از او به میان نیاید.[۴]

تعداد افرادی که در کتاب ذکر شده‌اند، ۱۵۳۸ نفر هستند.

  • باب اول: افرادی که با «اَبْ» شروع شده (۱۹۸ نفر)
  • باب دوم: افرادی که با «اِبْن» شروع شده (۵۳۰ نفر)
  • باب سوم: افرادی که با «نَسَب و لَقَب» شروع شده (۸۱۰ نفر).[۵]

رموز کتاب

مؤلف اثر، هنگامی که از برخی کتب نام می‌برد، از آنها به صورت رمزی استفاده می‌کند.

ترجمه و چاپ

«مشاهیر دانشمندان اسلام»، عنوان ترجمه فارسی الکُنی و الالقاب است که محمدجواد نجفی، محمدباقر کمره‌ای و محمد شریف‌رازی هر یک از مجلدات آن را به انجام رساندند و در سال ۱۳۵۰ش در تهران و کتابفروشی اسلامیه به چاپ رسیده است.

چاپ‌های کتاب هم از این قرار است:

سید محمدرضا حسینی اعرجی حائری (درگذشت ۱۳۷۹ش) از عالمان کربلا، تتمه‌ای برآن نگاشته و نام آن را «بقایا الاطیاب فی تتمة الکنی و الالقاب» (نام دیگر: حدائق الشریعة فی تراجم علماء الشیعة) گزارده است. او تنها به زندگی‌نامه علمای شیعه پرداخته و کنیه و القاب در آن رعایت نشده است. نسخه عکسی این اثر در مرکز احیای تراث اسلامی نگهداری می‌شود.[۸]

پانویس

  1. قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۴.
  2. قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۲۶.
  3. محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۷۴۳.
  4. شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۹۴ش، ج۲، ص۶۰۴.
  5. محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۷۴۲.
  6. قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۴۰.
  7. محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۳.
  8. محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۴۲۳.

منابع

  • کنگره بزرگداشت، محدث ربانی، نور مطاف، قم، ۱۳۸۹ش.
  • قمى، عباس، الكنى و الالقاب، تهران، مكتبه صدر. ۱۳۹۷ق.
  • شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، قم، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، ۱۳۹۴ش.