خلید بن اوفی

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از ابوالربیع شامی)
خُلَید بن أوفی
مشخصات فردی
لقبابوالربیع شامی ابوالربیع
عنبری
مشخصات دینی
از یارانامام صادق (ع)
فعالیت‌هانقل روایت


خُلَید بن اوفی، مشهور به ابوالربیع شامی، راوی امامی از امام صادق (ع) است که برخی از اصحاب اجماع همچون حسن بن محبوب و عبدالله بن مسکان از او روایت کرده‌اند روایات منقول از وی بیشتر فقهی است. ابن مسکان و خالد بن جریر بجلی از وی کتابی نقل کرده‌اند.

نام، پدر و لقب

نام او را خالد، خُلَید، خلد و خلیل آورده‌اند.[۱] علامۀ حلی خلید را صحیح دانسته است.[۲] ضبط‌های دیگر را تصحیف یا سهوالقلم دانسته‌اند.[۳] محمد تقی مجلسی احتمال داده که نام وی خالد باشد ولی به قصد تحقیر به خلید شهرت یافته است.[۴]

پدرش اوفی بن موله، از تیره بنی عنبر از قبیلۀ تمیم صحابی پیامبر (ص) بود.[۵] از این رو خلید نیز به عنبری شهرت یافته که به خطا در کتب رجالی به عنزی ثبت شده است.[۶] گفته شده که نام پدر وی در برخی نسخه‌های ‌خلاصة الاقوال أرفی یا أرقی آمده است. که هر دو تصحیف أوفی است.[۷]

شهرت وی به ابوالربیع چنان است که در برخی کتب رجالی از او فقط در بخش کنیه‌ها، با همین عنوان یاد شده است.[۸] سبب انتساب او به شام روشن نیست.[۹] حر عاملی وی را به جبل عامل نیز منسوب کرده است.[۱۰] امین این را ناشی از علاقۀ زیاد وی برای زیاد کردن شمارۀ عالمان سرزمینش می‌داند.[۱۱]

ولادت و درگذشت

تاریخ ولادت و درگذشت خلید معلوم نیست، اما چون وی از راویان امام باقر(ع)[۱۲] و امام صادق(ع)[۱۳] بوده، احتمالاً در اواخر قرن اول و نیمۀ نخست قرن دوم قمری می‌زیسته است.

ظاهرا او از یاران نزدیک امامان بوده، چنانکه بنا به روایتی در سفر حج، امام باقر(ع) در سالی که هشام بن عبدالملک و نافع مولی ابن عمر حج گذاردند از همراهان امام بوده[۱۴] و به منزل امام نیز رفت و آمد داشته است.[۱۵]

روایت

خالد بن جریر بجلی بیشتر روایات منقول از وی را روایت کرده است.[۱۶]

روایات

بیشتر روایات منقول از خلید فقهی است. بیش از صد روایت با عنوان ابوالربیع یا ابوالربیع شامی در کتب اربعۀ حدیث شیعه آمده است[۲۱] همچنین برقی[۲۲] محمد بن حسن صفار قمی[۲۳] عیاشی[۲۴] ابن بابویه[۲۵] و مفید[۲۶] احادیثی از او روایت کرده‌اند.

مذهب

رجالیان متقدم به مذهب وی اشاره نکرده‌اند، اما برخی متأخران با توجه به ظاهر حال او یا با استناد به برخی روایاتش[۲۷] وی را شیعه دانسته‌اند.[۲۸]

وثاقت

در کتاب‌های متقدمان مدح یا ذمی برای خلید ذکر نشده است. اما متأخران در وثاقت او اختلاف دارند. برخی او را ضعیف[۲۹] مهمل[۳۰] یا مجهول شمرده‌اند.[۳۱]

اما برخی دیگر قرارداشتن نام برخی از اصحاب اجماع از جمله حسن بن محبوب و ابن مسکان را در طریق روایات او، ذکر نام وی در شمار اصحاب امام صادق (ع)، روایت علمای متقدم از او و صاحب کتاب بودن را نشانۀ مدح خلید دانسته و او را توثیق کرده‌اند.[۳۲]

مامقانی دست‌کم او را حسن دانسته[۳۳] آیت الله خویی نیز بر مبنای توثیق مشایخ علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش، ابوالربیع را که از رجال اسناد این تفسیر است[۳۴]، موثق شمرده است.[۳۵]

برخی رجالیان از طریق روایات منقول از ابوالربیع به بررسی مذهب و وثاقت وی پرداخته‌اند؛ محمد باقر بهبهانی، معتقد است که روایت ابوالربیع از امام باقر(ع)[۳۶] گرچه بر تشیع وی دلالت می‌کند، قدح او را نیز می‌رساند.[۳۷] اما آيت الله خویی بر آن است که این قدح منافاتی با وثاقت راوی ندارد.[۳۸]

کتاب

نجاشی و طوسی خلید را صاحب کتاب دانسته‌اند. آنان طرق خود را در نقل این کتاب، ابن مسکان[۳۹] و خالد بن جریر بجلی ذکر کرده‌اند.[۴۰] آیت الله خویی طریق طوسی به کتاب ابوالربیع را صحیح دانسته است.[۴۱]ابن بابویه نیز احادیث ابوالربیع را، از طریق حسن بن رباط نقل می‌کند[۴۲] که محمدباقر مجلسی آن طریق را مجهول و آن را ضعیف دانسته است.[۴۳]

پانویس

  1. مامقانی، ج۲۵، ص۵۲-۵۳؛ شوشتری، ج۴، ص۱۰۱، ۱۰۲؛ امین، ج۶، ص۳۴۸
  2. علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۱۷۳؛ مصغّر خالد بر خلاف قواعد صرفی؛ امین، ج۶، ص۲۸۰، ۳۴۸
  3. اردبیلی، ج۱، ص۲۹۸؛ ساروی، ستون ۱۴۷؛ مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۷؛ امین، ج۶، ص۳۴۸
  4. محمدتقی مجلسی، ج۱۴، ص۳۶۱-۳۶۲؛ نیز: بهبهانی، ص۱۲۸
  5. طوسی، رجال الطوسی، ص۲۶؛ ابن اثیر، ج۱، ص۱۵۱؛ ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۳۰۹
  6. نجاشی، ص۱۵۳؛ طوسی، رجال، ص۱۳۴، ۲۳۵
  7. استرآبادی، ص۱۳۲؛ اردبیلی، ج۲، ص۳۸۵؛ مامقانی، ج۲۵، ص۵۲-۵۳
  8. طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم...، ص۵۲۵؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۴۲۸
  9. امین، ج۶، ص۳۴۸؛ موحد ابطحی، ج۵، ص۴۰۵
  10. حر عاملی، قسم۱، ص۸۲؛ افندی اصفهانی، ج۵، ص۴۵۸.
  11. امین، ج۶، ص۳۴۸
  12. طوسی، رجال الطوسی، ص۱۳۴
  13. برقی، کتاب الرجال، ص۴۳؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۲۵؛ نجاشی، ص۱۵۳
  14. قمی، ج۱، ص ۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴؛ کلینی، ج۸، ص۱۲۰
  15. برقی، المحاسن، ج۲، ص ۳۷۵، کلینی، ج۲، ص۶۳۷، ۶۸۸
  16. کلینی، ج۳، ص۵۶۹، ج۴، ص۱۴۲، ص۲۶۷، ج۵، ۱۳۲، ۱۸۹، ۱۴۶و... ج۶، ص۳۹۳ ،۳۹۶ و...، ج۷، ص۴۷۱، ۴۵۶؛ خویی، ج۲۲، ص۱۶۷، ۲۹۶-۲۹۸؛ موحد ابطحی، ج۵، ص۴۰۸-۴۰۹
  17. قمی، ج۱، ص۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴؛ کلینی، ج۸، ص۱۲۰
  18. برقی، المحاسن، چ۱، ص۲۱۱؛ ابن بابویه، معانی الاخبار، ص۳۹۳
  19. کلینی، ج۳، ص۵۲۷
  20. عیاشی، ج۲، ص۳۰۰؛ کلینی، ج۲، ص۲۹۸، ج۶، ص۲۷۹
  21. خویی، ج۲۲، ص۱۶۶-۱۶۸، ۲۹۶-۲۹۸؛ مدرسی طباطبایی، ج۱، ص۳۱۰
  22. برقی، المحاسن، ج۱، ص۳۱۲، ج۲، ۳۵۷
  23. محمد بن صفار قمی، ص۴۶، ۲۸۰، ۳۳۵
  24. عیاشی، ج۱، ۱۹۲، ۳۴۲، ۳۴۸، ۳۶۱، ج۲، ص۲۶۴، ۳۰۰
  25. ابن بابویه، کتاب الخصال، ج۱، ص۳۵، ۲۵۱؛ ۱۳۸۵-۱۳۸۶، ج۲، ص۴۵۳، ۴۷۷، ۵۲۷؛ ۱۳۶۱ش، ص۲۲۴، ۲۴۰، ۳۹۳
  26. مفید، ص۳۸۴، ۳۸۵
  27. کلینی، ج۱، ص۲۵۸، ج۲، ص۳۶۷
  28. نوری، ج۵، ص۴۳۴-۴۳۵؛ مامقانی، ج۲۵، ص۵۴، ۴۰۷
  29. علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۴۲۸
  30. ابن داوود حلی، ستون ۱۴۱
  31. موسوی عاملی، ج۷، ص۷۸؛ محمد باقر مجلسی، ص۷۴، قس، ص۲۱۸
  32. شهید اول، ج۲، ص۴۱؛ میرداماد، ص۷۴؛ حرعاملی، قسم۱، ص۸۲، نوری، ج۵، ص۴۳۳-۴۳۴؛ مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۹-۴۱۰؛ برای نقل این ادلۀ توثیق اردبیلی، ج۲، ص۳۸۵؛ کلباسی، ج۱، ص۱۵۶-۱۵۷؛ خویی، ج۱، ص۵۵-۷۸، ج ۸، ص۷۶
  33. مامقانی، ج۲۵، ص۵۵، ۴۱۱
  34. قمی، ج۱، ص۲۳۲، ج۲، ص۲۸۴، علی استرآبادی، ص۷۸۷-۷۸۸
  35. خویی، ج۸، ص۷۶
  36. کلینی، ج۲، ص۲۹۸
  37. بهبهانی، ص‌۳۸۹
  38. خویی، ج۸، ص۷۷؛ قس: نوری، ج۵، ص۴۳۴-۴۳۶؛مامقانی، ج۲۵، ص۴۰۸،۴۰۹؛ امین، ج۶، ص۳۴۸-۳۴۹، که این روایت را حاکی از مدح او می‌دانند.
  39. نجاشی، ص۱۵۳
  40. نجاشی، ص۴۵۵؛ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم، ص۵۲۶
  41. خویی، ج۸، ص۱۴
  42. ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۹۸
  43. محمدباقر مجلسی، ص‌۲۱۸؛ قس بهبهانی، ص‌۳۸۹؛ خویی ج۸، ص۷۵

یادداشت

منابع

  • ابن اثیر، اسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالکتب العربی، بی تا، چاپ افست تهران، بی تا.
  • ابن بابویه، علل الشرایع، نجف، ۱۳۸۵-۱۳۸۶، چاپ افست قم، بی تا.
  • ابن بابویه، کتاب الخصال، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۲ش.
  • ابن بابویه، کتاب من لا یحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۱۴ق.
  • ابن بابویه، معانی الاخبار، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۳۶۱ش.
  • ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
  • ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۸۳ش.
  • محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم، مکتبة المحمدی، بی تا.
  • علی استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، چاپ حسین استاد ولی، قم، ۱۴۱۷ق.
  • محمد بن علی استر آبادی، منهاج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعرف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۷ق.
  • عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ، احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
  • امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف.
  • احمد بن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، همان منبع.
  • احمد بن محمد برقی، المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۳۰ش.
  • محمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف برجال الکبیر، چاپ سنگی تهران، ۱۳۰۷ق.
  • محمد بن حسن حر عاملی، امل الآمل، چاپ، احمد حسینی بغداد ۱۳۸۵؟، ، چاپ افست قم، ۱۳۶۲ش.
  • ابوالقاسم خویی، معجم الرجال الحدیث و تفصیل الطبقات الرواة، قم، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
  • محمد علی ساروی، توضیح الاشتباه و الاشکال، در سه رساله رد علم رجال، چاپ کاظم موسوی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۵ش.
  • شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
  • محمد بن مکی شهید اول، غایة المراد فی شرح النکت الارشاد، قم، ۱۴۱۴-۱۴۲۱ق.
  • محمد بن حسن صفار قمی، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد، چاپ محسن کوچه باغی، تبریزی، تهران، ۱۳۶۲ش.
  • محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ داوود قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
  • محمد بن حسن طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبایی، قم، ۱۴۲۰ق.
  • حسن بن یوسف، علامه حلی، ایضاح الاشتباه، چاپ محمد حسون،قم، ۱۴۱۵ق.
  • حسن بن یوسف علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۷ق.
  • محمد بن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، چاپ هاشم زسولی محلاتی، قم، ۱۳۸۰-۱۳۸۱، چاپ افست، تهران، بیتا.
  • علیابن ابراهیم قمی، تفسیر القمی، چاپ طیب موسوی، جزائری، قم، ۱۴۰۴ق.
  • ابوالهدی کلباسی، سماء المقال فی علم الرجال، چاپ محمد حسینی قزوینی، قم، ۱۴۱۹ق.
  • کلینی، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
  • عبدالله مامقانی،تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محی الدین مامقانی، قم، ۱۴۲۳ق.
  • محمد باقر مجلسی، الوجیزة فی علم الرجال، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران، ۱۳۷۸ش.
  • محمدتقی بن مقصود علی مجلسی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، چاپ حسین موسوی کرمانی و علی پناه اشتهاردی، قم، ۱۴۰۶-۱۴۱۳ق.
  • محمد بن محمد مفید، المقنعه، قم، ۱۴۱۰ق.
  • محمدعلی موحد ابطحی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ اللجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم، ۱۴۱۷ق.
  • محمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام، قم، ۱۴۱۰ق.
  • محمدباقر بن محمد میرداماد، اثنی عشر رسالة للمعلم الثالث، رسالة۸، حاشیة علی الاستبصار، تهران، بی تا.
  • احمد بن علی نجاشی، فهرست اسماء المصنفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
  • حسین بن محمد تقی نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۱۵-۱۴۲۰ق.
  • Hosaaein Modarressi Tabatabai , Tradition and survival: a bibliographical survey of early Shjlite Literature ۱, Oxford ۲۰۰۳.

پیوند به بیرون