فهرست آثار محمدجعفر شریعتمدار

این مقاله دربارهٔ آثار محمدجعفر شریعتمدار است. برای اطلاع از زندگی‌نامه، مدخل شریعتمدار استرآبادی را ببینید.

کتاب البراهین القاطعه

فهرست آثار محمدجعفر شریعتمدار مجموعه تألیفات شیخ شریعتمدار استرآبادی (متوفای ۱۲۶۳ق) درباره فقه، اصول، کلام، فلسفه، تاریخ، علوم قرآن و حدیث، اخلاق، علم نجوم، رجال و درایه است. آثاری که در برخی منابع برای او شمرده‌اند، از این قرار است:

1. «البراهین القاطعة فی شرح تجرید العقائد الساطعة»
2. «لب اللباب» در علم درایه و رجال که محمد سعید بن محمدرحیم گیلانی به خط خود آن را در ۱۲۴۱ق نگاشته و در حواشی آن نیز تعلیقاتی آورده و در یک مقدمه و هشت باب تنظیم کرده است.
3. «دلائل المرام فی تفسیر آیات الاحکام»
4. «آب حیات» یا «ماء الحیاة» به فارسی در اصول دین. برخی از شاگردانش این اثر را به نظم درآورده‌اند.
5. «نخبة الزائر» یا «مائدة الزائر» یا «مائدة الزائرین» که مختصری از زاد المعاد علامه مجلسی است.
6. «موائد العوائد» به عربی مشتمل بر ۱۷ هزار و به قولی دیگر، ۴۰ هزار بیت در اصول فقه که سید علی‌اصغر بن اسدالله موسوی هزارجریبی نوری آن را در سال ۱۲۴۳ه‍.ق نسخه نویسی کرده است.
7. «مصابیح الدجی» به عربی در هفتاد هزار بیت که آن را در کربلا به سال ۱۲۲۴ق نگاشته است.
8. «خزائن العلوم» به عربی مختصری است از کتاب «موائد العوائد»
9. «مشارع القاصدین فی السلوک الی معالم الدین»
10. «موالید الاحکام فی الفقه المذاهب الخمسة»
11. «مصباح الهدی» یا «مصابیح الهدی» به عربی در کلام و الهیات نزدیک به پنجاه هزار بیت.
12. «ینابیع الحکمة فی شرح نظم اللمعة» به عربی، شرح مزجی مختصر و استدلالی است بر کتاب ارجوزة التحفة القوامیة اثر میرزا قوام الدین قزوینی حلی که در آن کتاب اللمعة الدمشقیة شهید اول را به نظم در آورده است.
13. «مصابیح الاصول» به زبان عربی در فقه اصول.
14. «اربعون حدیثاً» به فارسی در فضایل امیر المؤمنین علی(ع) همراه با ترجمه فارسی که آن را به درخواست فردی بنام حاج عبدالله پس از بازگشت از زیارت حج در روز یکشنبه آخر رجب ۱۲۴۰ق به پایان رسانیده است. این اثر با عنوان «هدایة الولایة» نیز شناخته می‌شود.
15. «اجوبة المسائل» به عربی و فارسی.
16. «تحفة العراق» در علم اخلاق. مشتمل بر فضائل و رذائل اخلاقی که از احادیث اهل بیت(ع) استفاده شده است.
17. «جامع الرسائل» اثری منظوم در چهل هزار بیت.
18. «جامع الفنون» در دوازده علم که به عقیده او دانستن آنها شرط اجتهاد است. از جمله علوم ادبی شامل صرف و نحو و بلاغت و لغت.
19. «مدائن العلوم» به عربی در نحو و ادب مشتمل بر پنج مبحث: لغت، صرف و اشتقاق، نحو، بلاغت و منطق.
20. «مظاهر الاسرار فی بیان وجوه اعجاز کلام الجبار» به عربی در تفسیر و علوم قرآن که نا تمام مانده است.
21. «تفسیر» از ابتدای سوره کهف تا پایان سوره احزاب.
22. «ملاذ الاوتاد» به عربی نزدیک به ۸۰۰۰ بیت در تقریرات استادش سید علی طباطبایی در اصول که در سال ۱۲۳۷ق از آن فارغ گردید.
23. «شفاء الصدور» در تفسیر یا «شفاءالصدر فی تفسیر آیات الموعظة»
24. «نجم الهدایة» [اول] که آن را به امر فتحعلی‌شاه قاجار مشتمل بر یک مقدمه، دوازده باب و یک خاتمه نگاشته است.
25. «نجم الهدایة»[دوم] که به نام‌های «نجم الهدایة کبیر» یا «جامع کبیر محمدی» نیز شناخته می‌شود و شریعتمدار آن را به نام محمدشاه قاجار کرده است.
26. «ترجمه مائدة الزاهدین»
27. «شاخ نبات» ترجمه فارسی اصل الاصول
28. الغرائب الربوبیة فی مقامات العبودیة، ا ز حواشی و شروح الروضة البهیة
29. «کنوز العلوم».
30. «وصل الفصول» به فارسی.
31. «ینبوع الدموع» به فارسی در ۸ باب در تاریخ، زندگی، احوال و مصیبت‌های پیامبر و امامان معصوم(ع).
32. «فُلک المشحون» یا «آب حیات کبیر» به فارسی در اصول دین.
33. «واجب الاعتقاد».
34. «رسالة فی بیان صیغ عقد النکاح و الطلاق» به عربی که به خواهش یکی از دوستان در ۱۷ جمادی الثانی ۱۲۵۲ق نگاشته شده است.
35. «صیغ العقود و الایقاعات» به عربی که در هشتم رجب ۱۲۵۲ق نگارش شده است.
36. «آداب المتعلمین» که در نهم رجب ۱۲۵۲ق به نگارش درآمده است.
37. «الاعتقادات». این رساله برای جدا کردن باورهای شیعه امامیه در اصول و فروع از فرقه‌های کیسانیه، زیدیه و واقفیه نگارش یافته و هر عنوان آن با عبارت «نعتقد» شروع می‌شود و با قلم قرمز رنگ نگارش شده است. رساله مزبور شامل یک مقدمه و پنج باب در اصول پنجگانه مذهب تشیع است.
38. «رسالة فی بیان قواعد العلوم العربیة الادبیة و المنطقیة» که در ۲۸ شعبان ۱۲۵۲ق نگاشته شده است.
39. «اعتقادیه» مشتمل بر یک مقدمه و چند باب با حواشی.
40. «اصل الاصول» در اصول دین و مذهب شیعه.
41. «رسالة فی علم الرجال» که در رجب ۱۲۵۱ق نسخه‌نویسی گردیده است.
42. «حیوة الارواح» به عربی در یک مقدمه و ۵ باب و مشتمل بر اعتراضاتی به شیخ احمد احسائی و صوفیان که شریعتمدار آن را در سال ۱۲۴۰ق نگاشته است. میرزا حسن گوهر قراچه‌داغی از شاگردان شیخ احمد احسائی این اثر را در کتاب «جواب اعتراضات المولی محمدجعفر» یا «الرد علی رسالة حیاة الارواح» نقض کرده است.

منابع

• حبیب‌آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، اصفهان، نفایس مخطوطات اصفهان، ۱۳۶۴ش.
• خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان.
• استرآبادی، محمد جعفر، البراهین القاطعه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۸۲ش.
• استرآبادی، محمدجعفر، لب اللباب فی علم الرجال، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.